سند راهبردی توسعه گردشگری

شماره: ۶۶۶۳۴/ت۵۵۲۹۳هـ – ۱۳۹۹/۶/۱۶

هیئت وزیران در جلسه ۱۳۹۹/۴/۲۹ به پیشنهاد شماره ۴۶۳۲۲ /۹۶۲۱۰۰ مورخ ۲۸ /۱۲ /۱۳۹۶ وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و به استناد بند (الف) ماده (۱۰۰) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تصویب کرد:

کلیه دستگاه ‌های مقرر در سند راهبردی توسعه گردشگری به شرح پیوست که تأییدشده به مهر دفتر هیئت دولت است، موظف به اجرای اقدامات مربوط به سند مذکور هستند.

اسحاق جهانگیری
معاون اول رییس جمهور

سند راهبردی توسعه گردشگری

۱ – مقدمه
سند راهبردی توسعه گردشگری با مشخص نمودن خطوط کلان سیاستی بر اساس حوزه مداخلات اصلی حوزه گردشگری، پایه و مبنای اجرایی شدن برنامه ملی توسعه گردشگری خواهد بود. در این راستا، این سند به منظور ایجاد زمینه تدوین برنامه ملی گردشگری و پیاده سازی اهداف آن در پویاترین حالت ممکن و منطبق با رویکرد افزایش بهره ‌وری و همچنین دستیابی به شاخص های توسعه پایدار گردشگری تدوین شده است.

۲ – در این سند، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌ روند:
الف – گردشگری: مجموعه فعالیت‌ هایی که فرد یا افراد در مسافرت های داخلی یا خارجی و به صورت فردی یا گروهی که بیش از (۲۴) ساعت باشد و به منظور کسب و کار نباشد، انجام می ‌دهند.
ب – سند: سند راهبردی توسعه گردشگری.
پ – برنامه‌ریزی راهبردی: ابزاری که سازمان ها را قادر می سازد ضمن شناخت محیط و پیگیری مداوم آن، مسیر مناسبی را جهت ادامه فعالیت و رشد و گسترش در پیش گیرند.
ت – مقصد گردشگری: هر کشور، شهر، ناحیه یا محدوده جغرافیایی که از لحاظ جاذبه‌ های گردشگری و امکانات، قابلیت و توان لازم برای پذیرش گردشگر را داشته باشد.
ث – توسعه پایدار: توسعه به نحوی که نیازهای نسل کنونی را بدون به مخاطره انداختن توانایی نسل های بعدی برای برآوردن نیازهایشان، تأمین کند.
ج – گردشگری پایدار: نوعی از گردشگری که آثار اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی فعلی و آتی خود را کاملاً مد نظر قرار می دهد و در قبال این اثرات مسئول و متعهد است و به تأمین نیازهای بازدیدکنندگان، صنعت گردشگری، محیط زیست و جامعه میزبان می پردازد.
چ – برنامه ملی: برنامه ملی توسعه گردشگری، به عنوان برنامه اجرایی این سند، شامل تنظیم و تدوین چهارچوب توسعه بلندمدت برای گردشگری و یک برنامه اقدام کوتاه مدت برای فعالیت‌ ها و اقدامات اولویت ‌دار می شود.

۳ – چشم انداز سند
ایران به سبب برخورداری از منابع غنی جاذبه های طبیعی و فرهنگی، با تمرکز بر گردشگری می تواند با راهبردها و برنامه های منظم و منسجم، وابستگی خود را به منابع نفتی کاهش دهد و به عنوان یک منبع پایدار از حوزه گردشگری بهره ‌مند شود. بنابراین گردشگری باید به سمت توسعه پایدار (اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی) حرکت کند و در راستای توسعه ظرفیت ها و ارتقای قابلیت های موجود در زمینه های میراث فرهنگی (ملموس و غیرملموس)، میراث طبیعی، دانش ‌ها و هنرهای سنتی، فناوری بومی و صنایع دستی گام بردارد. از سوی دیگر، با در نظر داشتن سیاست ‌های کلی برنامه ششم توسعه ابلاغی مقام معظم رهبری و لزوم حرکت کشور به سمت اقتصاد بدون اتکا به نفت، صنعت گردشگری می تواند نقش اساسی را در تنوع بخشی اقتصادی ایفا کند. جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ بر اساس ارزش های حاکم بر کشور، با اتخاذ رویکرد توسعه پایدار، همه جانبه و متوازن، استفاده منطقی از میراث تاریخی، فرهنگی و طبیعی و استفاده حداکثری از مشارکت بخش خصوصی به عنوان یکی از پیشران های توسعه کشور، از نظر توسعه ‌یافتگی صنعت گردشگری جزء کشورهای برتر منطقه خواهد بود.

۴ – بیانیه مأموریت
فراهم ساختن زمینه توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران به گونه ‌ای که به موجب آن حفظ، تقویت و عرضه هویت فرهنگی و ارزش ‌های حاکم بر جامعه، ارتقای آگاهی و فرهنگ سازی در زمینه گردشگری، بهبود رقابت ‌پذیری کشور در این حوزه، ارتقای کیفیت تجربه گردشگر از طریق نوآوری و تنوع بخشی به محصولات گردشگری، توزیع متوازن زمانی و مکانی سفر در کشور، تسهیل ورود به فضای کسب و کار گردشگری، اشتغال زایی، ارزآوری و درآمدزایی و هدایت ذی نفعان اصلی در توسعه صنعت گردشگری در راستای رویکرد گردشگری پایدار حاصل شود.

۵ – ارزش‌ ها
الف – توسعه گردشگری در راستای تقویت هویت دینی – ملی.
ب – صیانت از ارزش های ایرانی – اسلامی، تنوع قومی، میراث فرهنگی و طبیعی و احیا، ترویج و توسعه هنرهای سنتی و صنایع دستی.
پ – رعایت منشور (کد) اخلاق گردشگری.
ت – تأکید بر الگوی توسعه گردشگری جامعه‌ محور.
ث – بهره ‌مندی و دسترسی عادلانه همگانی به سفر.
ج – رعایت اصول توسعه پایدار در گردشگری.

۶ – اهداف کلان
الف – اهتمام به تحکیم هویت فرهنگی، حفظ ارزش ها، میراث طبیعی، فرهنگی و صنایع دستی.
ب – معرفی کشور به عنوان مقصد گردشگری و معرفی آثار میراث فرهنگی و طبیعی ایران به سایر ملل.
پ – بهبود فضای کسب و کار و افزایش اشتغال کارآمد با تأکید بر جوامع محلی، جوانان و زنان در صنعت گردشگری از طریق فرهنگ سازی.
ت – ارتقای سطح رفاه و نشاط اجتماعی.
ث – تقویت همکاری‌ های نهادی و بین بخشی در راستای توسعه صنعت گردشگری.
ج – تقویت مشارکت بخش عمومی – خصوصی در راستای افزایش رقابت‌پذیری گردشگری.
چ – ارتقای کیفیت تجربه گردشگران.
ح – همکاری در توسعه متوازن منطقه ای کشور.
خ – افزایش سهم خدمات گردشگری از درآمدهای ملی.
د – تلاش در راستای تحقق اهداف دیپلماسی عمومی و دیپلماسی فرهنگی کشور با بهبود تصویر ذهنی از ایران در سطح بین المللی.

۷ – حوزه همکاری دستگاه ‌های مرتبط با گردشگری
با توجه به نیاز مبرم گردشگری کشور به وجود نقشه راهی به‌ عنوان تعیین کننده خط مشی اصلی توسعه گردشگری، سند بر اساس اسناد بالادستی حوزه گردشگری تهیه و تدوین شده است. بدیهی است سند مذکور به دلیل ماهیت فرابخشی گردشگری، باید با همکاری نهادهای مختلف اجرا و پیاده ‌سازی شود. بر همین اساس تمامی دستگاه ‌ها و نهادهای دولتی ذی‌ربط در سطوح ملی، استانی، شهرستانی و محلی و بخش خصوصی مربوط، ملزم به همکاری و هماهنگی در برنامه ‌های کاری خود با رویکردهای سند هستند و در این راستا ضروری است از تخصیص بودجه برای پیاده‌ سازی برنامه‌ ها اطمینان حاصل کنند. بنابراین موارد زیر به عنوان زمینه های همکاری بین دستگاهی از میان وظایف ذاتی دستگاه ها احصا (جدول شماره (۱)) و بر اساس راهبردهای کلان سند حاضر، در قالب احکام (جدول شماره (۲)) آمده است. در جدول مربوط به احکام، مقصود از وزارتخانه، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است.

جدول شماره (۱)

پاورقی ۱: بسته اجرایی، مجموعه ‌ای از چندین پروژه به هم پیوسته یا خوشه ‌ای از پروژه های متجانس و به هم مرتبط اولویت ‌دار است که به منظور حل یک مشکل اقتصادی، اجتماعی یا فرهنگی در چهارچوب اهداف برنامه به اجرا در می ‌آید.

جدول شماره (۲)

پاورقی ۲: حساب اقماری گردشگری، روشی برای اندازه‌ گیری سهم مستقیم اقتصادی مصارف گردشگری در یک اقتصاد ملی است.

۸ – الزامات تحقق و پیاده‌ سازی سند
الف – تکمیل و به روزآوری برنامه ملی گردشگری کشور توسط وزارتخانه حداکثر یک سال پس از ابلاغ سند.
ب – پایش و ارزیابی پیاده سازی احکام مصوب در سند به صورت سالانه توسط سازمان برنامه و بودجه کشور با همکاری وزارتخانه.
پ – انتشار گزارش پیشرفت اقدامات انجام شده وفق سند راهبردی توسعه گردشگری به صورت دو سالانه توسط وزارتخانه.
ت – ایجاد هماهنگی و هم افزایی بین دستگاهی در توسعه گردشگری از طریق تشکیل شورای راهبری و نظارت بر تحقق سند راهبردی توسعه گردشگری با محوریت وزارتخانه و با حضور دستگاه های ذی‌ربط.

۹ – راهبردهای کلان و سیاست‌ های توسعه گردشگری و اقدامات اساسی برای حل چالش های مربوط به صنعت گردشگری به شرح زیر است:

اقدامات اساسی

۱ – یکپارچه‌ سازی نظام آماری گردشگری.

۲ – ارزیابی ظرفیت‌ های گردشگری مناطق و اجرای طرح‌های توسعه بر مبنای مزیت رقابتی آن ها.

۳ – استفاده از ظرفیت ‏های محلی در قالب شرکت ‏های خصوصی و تعاونی ‌های محلی جهت سرمایه گذاری در بخش گردشگری.

۴ – اعطای مشوق به سرمایه ‏گذاران، جهت توسعه زیرساخت‏ها و تسهیلات نوین همساز با محیط زیست و مصالح بومی.

۵ – ایجاد پنجره واحد صدور مجوزها و کاهش دیوان ‌سالاری.

۶ – اولویت دهی به سرمایه گذاران محلی و منطقه ای در طرح‌ های توسعه گردشگری.

۷ – تسهیل فرایند صدور روادید و تشریفات ورود اتباع خارجه.

۸ – پیشنهاد بازنگری قوانین و مقررات جهت افزایش امکان دسترسی همگان به منابع گردشگری عمومی و جلوگیری از بهره برداری خصوصی از منابع مانند سواحل و رودخانه ها.

۹ – مدیریت عرضه و تقاضای ناوگان حمل و نقل.

۱۰ – توسعه زیرساخت ‌ها در مقصدهای دارای اولویت گردشگری با همکاری ‌های بین دستگاهی.

۱۱ – ارتقای استانداردها و کیفیت شبکه و ناوگان خدمات حمل و نقل در مقصدهای گردشگری.

۱۲ – تنوع‌ بخشی به خدمات و تسهیلات گردشگری به‏ ویژه در زمینه اقامت و پذیرایی جهت تأمین نیازهای گروه‏ های مختلف گردشگران.

۱۳ – استفاده از روش های الکترونیکی و افزایش زمینه‌ های مشارکت گردشگران و ذی ‌نفعان در ارزیابی و اطلاع‌ رسانی کیفیت خدمات گردشگری.

۱۴ – طراحی و توسعه تسهیلات و خدمات اقامتی و پذیرایی با بهره گیری از دانش بومی در سطح منطقه ای و محلی.

۱۵ – استفاده از تجارب و استانداردهای خدمات گردشگری زنجیره‌ های بین ‌المللی.

۱۶ – یکپارچه‌ سازی زنجیره تأمین خدمات گردشگری در بستر اینترنت به منظور مدیریت بهینه عرضه و تقاضا.

۱۷ – استفاده از روش های نوین مدیریت، عملیات و ارایه خدمات در کسب و کارهای گردشگری به منظور ارتقای بهره‌وری و کاهش قیمت تمام‌ شده خدمات گردشگری.

۱۸ – بسترسازی، تسهیل فرایندها و تقویت زمینه فعالیت شرکت‌ های نوآفرین (استارت آپ‌ ها) در ارایه خدمات گردشگری.

۱۹ – ارزیابی و درجه‌ بندی، کیفیت‌ سنجی و اعطای گواهینامه‌ های مربوط به کیفیت برای انواع خدمات گردشگری.

۲۰ – نیازسنجی، طراحی و بازنگری دوره های کوتاه‌ مدت آموزش گردشگری، با هدف تربیت نیروی انسانی مورد نیاز صنعت گردشگری و بازآموزی شاغلین این صنعت.

۲۱ – برقراری پیوند بین صنعت اعم از بخش دولتی و خصوصی، انجمن‌ ها، گروه‌های مردم ‌نهاد و دانشگاه.

۲۲ – برقراری ارتباط با سازمان‌ های بین ‌المللی در زمینه آموزش ‌های گردشگری.

۲۳ – طراحی و اجرای دوره ها و کارگاه های آموزشی توانمندسازی نیروی انسانی مرتبط با بخش گردشگری، با مشارکت بخش خصوصی.

۲۴ – افزایش سطح آگاهی عمومی و فرهنگ‌ سازی در زمینه سفر و گردشگری، از طریق تعامل با دستگاه ها و نهادهای مرتبط از قبیل وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.

۲۵ – بخش‌ بندی بازار و بهنگام‌ سازی فهرست کشورهای بازار هدف گردشگری جمهوری اسلامی ایران.

۲۶ – توسعه انواع رویدادهای مکمل و متنوع در ارتباط با محصول گردشگری اصلی مقصدها.

۲۷ – اجرای برنامه‌ های بازاریابی به منظور جذب بازار هدف منطقه ‌ای با قدرت هزینه‌ کرد بالا.

۲۸ – تهیه و اجرای برنامه یکپارچه بازاریابی و تبلیغات گردشگری.

۲۹ – طراحی و اجرای بسته دیپلماسی گردشگری جمهوری اسلامی ایران در محیط بین‌ الملل.

۳۰ – توزیع مطلوب زمانی و مکانی سفرها در مقصدهای گردشگری.

۳۱ – توسعه انواع فعالیت‌ های گردشگری سلامت بر اساس قابلیت‌ ها، مزیت‌ ها و بازارهای هدفمند.