شماره: ۱۵۲۵۲۱/ت۵۶۸۰۶هـ – ۱۳۹۹/۱۲/۲۳
هیأت وزیران در جلسه ۱۳۹۹/۱۲/۱۷ به پیشنهاد شماره ۰۲ /۱۰۰ /۵۳۷۱۹ مورخ ۱۸ /۴ /۱۳۹۸ وزارت راه و شهرسازی (با همکاری وزارت دادگستری و معاونت حقوقی رییس جمهور) و به استناد ماده (۸۶) اصلاحی قانون دریایی ایران – مصوب ۱۳۹۱-، آیین‌نامه انضباطی تخلفات فرمانده، کارکنان و خدمه کشتی (موضوع ماده یاد شده) را به شرح زیر تصویب کرد:
ماده ۱ – در این آیین نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
۱ – قانون: قانون دریایی ایران – مصوب ۱۳۴۳ – با اصلاحات بعدی آن.
۲ – سازمان: سازمان بنادر و دریانوردی.
۳ – کشتی: هر نوع شناور آب رو از قبیل انواع کشتی های تجاری و خدماتی که شخصی تحت هر عنوان در سمت فرمانده در آن فعالیت می کند و یا بر اساس قانون باید فعالیت نماید. کشتی های نظامی، انتظامی و ماهیگیری از شمول این آیین نامه خارج می باشند.
۴ – مالک: هر شخص حقیقی یا حقوقی که نام او به عنوان مالک در دفتر ثبت کشتی ها در سازمان ثبت شده است، مگر در مواردی که خلاف این امر به اثبات برسد.
۵ – فرمانده: عالی ترین مقام کشتی که طبق قانون، مسئولیت اداره امور و هدایت کشتی را از جهات مختلف فنی، دریانوردی، کارکنان و خدمه، بار، مسافر و انجام سایر وظایف قانونی بر عهده دارد.
۶ – افسر: فردی که تحت این عنوان به ترتیب مقرر در قانون انتخاب می شود.
۷ – کارکنان و خدمه: هر فردی که برای انجام وظایفی در ارتباط با کار یا خدمت در کشتی برای سفر دریایی استخدام شده و نام او در فهرست خدمه کشتی ذکر شده یا می شود.
۸ – دریانورد: فرمانده، افسران و سایر کارکنان و خدمه کشتی که برای آنان حسب مورد گواهینامه شایستگی، گواهینامه مهارت یا تأییدیه صادر می شود.
۹ – گواهینامه شایستگی: گواهینامه ای که سازمان پس از اخذ آزمون های لازم از داوطلبان واجد شرایط و احراز موفقیت، برای فرمانده و افسران صادر می کند.
۱۰ – گواهینامه مهارت: گواهینامه ای که سازمان پس از اخذ آزمون های لازم از داوطلبان واجد شرایط و احراز موفقیت، حسب مورد برای کارکنان و خدمه کشتی صادر می کند.
۱۱ – تأییدیه: سندی که سازمان جهت تأیید گواهینامه شایستگی یا مهارت دریانوردان خارجی صادر می کند.
۱۲ – هیأت: هیأت رسیدگی کننده به تخلفات انضباطی دریانوردان، موضوع ماده (۱۴) این آیین نامه.
۱۳ – دوره خدمت دریایی: از لحاظ مقررات این آیین‌نامه، از لحظه الحاق دریانورد به کشتی و در اجرای مأموریت، آغاز و تا زمان پیاده شدن وی از کشتی مزبور به یکی از علل از قبیل خاتمه مأموریت، خاتمه قرارداد، اخراج به دلایل انضباطی و بروز شرایط اضطراری را شامل می شود. پیاده شدن از کشتی برای استفاده از مرخصی کوتاه مدت ساحلی یا انجام امور مرتبط با فعالیت های جاری کشتی در ساحل، نیز مشمول تعریف دوره خدمت دریایی می شود.
۱۴ – تخلف انضباطی: هرگونه فعل یا ترک فعل دریانورد، موضوع مواد (۴) و (۵) این آیین نامه.
ماده ۲ – رسیدگی به تخلفات انضباطی دریانورد و اعمال تنبیهات موضوع این آیین نامه حسب مورد توسط فرمانده و هیأت، طبق مواد این آیین نامه انجام می شود.
ماده ۳ – این آیین‌نامه در خصوص دریانوردان ایرانی یا غیرایرانی که در کشتی های تحت پرچم جمهوری اسلامی ایران فعالیت می کنند اعمال می گردد. تخلفات ارتکابی دریانوردان ایرانی شاغل در کشتی های خارجی نیز از حیث اعتبار گواهینامه های شایستگی و مهارت صادر شده از سوی سازمان برای آنان، مشمول مقررات رسیدگی هیأت در این آیین نامه است.
ماده ۴ – ارتکاب موارد زیر توسط فرمانده در دوره خدمت دریایی تخلف انضباطی محسوب می شود:
۱ – ترک فرماندهی کشتی.
۲ – ترک کشتی در مواقع خطر بدون دلیل موجّه.
۳ – تمرد از دستورهای ابلاغی سازمان.
۴ – سوء استفاده از صلاحیت و اختیارات.
۵ – انحراف کشتی از مسیرهای متعارف دریایی، مگر در مواردی که طبق قوانین و مقررات مجاز باشد.
۶ – رهاکردن اشخاص بیمار حاضر در کشتی در خارج از کشور در دوره خدمت دریایی.
۷ – خودداری از انجام تکالیف فرماندهی یا قصور یا تقصیر در انجام آنها.
۸ – به کار گماردن دریانورد فاقد صلاحیت کافی و گواهینامه معتبر در یک پست، مگر در موارد مجاز قانونی.
۹ – ارایه هرگونه اطلاعات غیرواقعی که مؤثر در اخذ گواهینامه شایستگی یا تأییدیه شود.
۱۰ – جعل گواهینامه شایستگی یا مهارت یا تأییدیه و یا استفاده از گواهینامه ها و اسناد مجعول یا نامعتبر.
۱۱ – ایجاد آلودگی در کشتی یا دریا.
۱۲ – نگهداری، حمل، خرید و فروش، توزیع یا استعمال مواد مخدر یا روانگردان یا مشروبات الکلی.
۱۳ – قاچاق انسان یا مخفی کردن و فراری دادن فرد غیرمجاز.
۱۴ – اعتصاب یا شورش در کشتی و یا تحریک به انجام آن.
۱۵ – قاچاق سوخت، ضایعات سوخت، روغن کشتی و امثال آنها.
۱۶ – هرگونه فعل یا ترک فعل دیگری که به طور متعارف موجب اختلال یا تهدید ایمنی یا امنیت اشخاص، اموال یا کشتی در دریا یا حفظ محیط زیست دریایی گردد.
ماده ۵ – ارتکاب موارد زیر توسط دریانورد (غیر از فرمانده) در دوره خدمت دریایی تخلف انضباطی محسوب می شود:
۱ – ترک پست یا غیبت غیرموجه یا خوابیدن در زمان انجام پست و هرگونه اهمال و بیمبالاتی یا بی احتیاطی هنگام پست.
۲ – تمرد از دستورهای قانونی فرمانده یا سایر افسران ارشد ذی ربط یا سهل انگاری در انجام دستورهای مذکور.
۳ – ایجاد اخلال در کار دیگر دریانوردان.
۴ – ایجاد نزاع و درگیری در کشتی یا تهدید به ارتکاب آن.
۵ – ارایه هرگونه اطلاعات غیرواقعی که مؤثر در اخذ گواهینامه شایستگی یا مهارت شود.
۶ – عدم اعلام عمدی و به موقع نقص های مختل کننده قابلیت دریانوردی در حیطه وظایف دریانورد حسب مورد به افسر ارشد ذی ربط، فرمانده یا مالک کشتی.
۷ – موارد مندرج در بندهای (۱۰) تا (۱۶) ماده (۴) این آیین نامه.
ماده ۶ – به منظور حفظ نظم، ایمنی و امنیت کشتی، فرمانده می تواند در صورت وقوع تخلف در دوره خدمت دریایی با رعایت مقررات ماده (۸۵) مکرر (۶) قانون، تحقیقات لازم را از متهم و سایر افراد شاهد یا مطلع به عمل آورده و مطابق ترتیبات مقرر در مواد بعدی این آیین‌نامه به موضوع رسیدگی و اتخاذ تصمیم نماید.
ماده ۷ – فرمانده موظف است به تخلفات انضباطی دریانوردان، شخصاً با حضور افسر ارشد مرتبط یا افسر اول رسیدگی کند.
تبصره – در موارد ضروری، با توجه به شرایط و اوضاع و احوال که امکان رسیدگی انضباطی در کشتی به ترتیب مقرر در این آیین نامه وجود نداشته باشد، فرمانده می تواند دریانورد مربوط را از پ‍ُست (سمت شغلی) خود تا رفع ضرورت و حداکثر تا زمان برگزاری جلسه رسیدگی تعلیق نماید. چنانچه به تشخیص فرمانده و به منظور تأمین ایمنی کشتی، سرنشینان، بار و نیز حفاظت از محیط زیست، به غیر از پیاده کردن دریانورد مربوط از کشتی عرفاً هیچ راه دیگری وجود نداشته و ضروری باشد، فرمانده در این مورد اقدام و با رعایت مقررات مربوط در اولین فرصت ممکن او را به وطن خود باز می گرداند. در این صورت رسیدگی به تخلف دریانورد مزبور در خارج از کشتی و مطابق مقررات این آیین نامه توسط هیأت انجام می شود.
ماده ۸ – برای رسیدگی به تخلف در غیر موارد ضروری، باید موضوع تخلف حداقل (۲۴) ساعت قبل از رسیدگی، به دریانورد مربوط به طور کتبی ابلاغ شود. ابلاغیه مزبور باید مشتمل بر موارد زیر باشد:
۱ – تاریخ، ساعت و محل برگزاری جلسه رسیدگی.
۲ – عنوان یا عناوین تخلفات انتسابی با شرح آن.
۳ – اعلام امکان حضور به همراه یکی از همکاران مورد نظر خود.
ماده ۹ – دریانورد می تواند در جلسه رسیدگی درخواست حضور شهود و مطلعین موردنظر را به عمل آورد و هرگونه توضیحی را در مقام دفاع از خود ارایه نماید.
تبصره – فرمانده باید ترتیبی اتخاذ نماید که امکان حضور شهود و مطلعین مورد نظر در جلسه رسیدگی فراهم شود.
ماده ۱۰ – در جلسه رسیدگی باید ابتدا از دریانورد سوال شود که آیا تخلف انتسابی را قبول دارد یا خیر. در صورتی که وی تخلف را بپذیرد فرمانده در مورد نوع تنبیه انضباطی تصمیم می گیرد. در غیر این صورت، تخلف بر اساس مدارک و شواهد مرتبط مورد رسیدگی قرار می گیرد.
ماده ۱۱ – فرمانده با ملاحظه مستندات و توجه کامل به دفاعیات دریانورد، با رعایت مفاد ماده (۲۷) این آیین نامه اتخاذ تصمیم می نماید و نسخه ای از تصمیم خود را به دریانورد ابلاغ می کند.
ماده ۱۲ – فرمانده موظف است خلاصه ای از جریان رسیدگی به تخلف انضباطی و تصمیمات اتخاذ شده را در دفتر ثبت وقایع کشتی درج نماید و موضوع را ظرف یک هفته از تاریخ رسیدگی به مالک و سازمان اطلاع دهد.
ماده ۱۳ – دریانوردی که تصمیم انضباطی فرمانده علیه وی اتخاذ شده است، می تواند ظرف یک ماه پس از بازگشت به جمهوری اسلامی ایران، به عنوان عدم رعایت مقررات این آیین نامه در رسیدگی به تخلف و نحوه اتخاذ تصمیم، نسبت به تصمیم صادره، در هیئت شکایت نماید.
ماده ۱۴ – به منظور رسیدگی به تخلفات انضباطی دریانوردان در دوره خدمت دریایی، هیئتی با ترکیب سه عضو اصلی و سه عضو علی البدل در سازمان تشکیل می شود.
ماده ۱۵ – اعضای هیأت باید دارای شرایط عمومی زیر باشند:
۱ – داشتن حداقل (۳۵) سال سن.
۲ – نداشتن سابقه محکومیت کیفری مؤثر.
تبصره – مدت عضویت اعضای هیأت سه سال است و انتخاب مجدد آنان بلامانع است.
ماده ۱۶ – نحوه انتخاب اعضای هیأت به شرح زیر می باشد:
۱ – یک عضو اصلی و یک عضو علی البدل از میان سه فرد واجد شرایط با حداقل سه سال سابقه فرماندهی در کشتی و آشنایی کافی با قوانین و مقررات دریایی و کنوانسیون های بین المللی مربوط که توسط صنف مالکان کشتی به سازمان معرفی می شوند، توسط مدیرعامل سازمان انتخاب می شوند.
۲ – یک عضو اصلی و یک عضو علی البدل از میان سه نفر از افسران و سایر کارکنان و خدمه واجد شرایط با حداقل (۸) سال سابقه کار در کشتی که توسط صنف دریانوردان به سازمان معرفی می شوند، توسط مدیرعامل سازمان انتخاب می شوند.
۳ – یک عضو اصلی و یک عضو علی البدل از میان کارکنان واجد شرایط سازمان که توسط مدیرعامل سازمان انتخاب می شوند. عضو منتخب این بند ریاست هیأت را بر عهده خواهد داشت.
تبصره ۱ – سوابق خدمتی و اطلاعات شخصی افراد معرفی شده توسط صنف دریانوردان و صنف مالکان کشتی باید مطابق دستورالعملی که توسط سازمان تهیه و ابلاغ می شود، به سازمان ارایه شود تا در فرآیند انتخاب آنان مورد استفاده و توجه قرار گیرد.
تبصره ۲ – حکم اعضای هیئت توسط مدیرعامل سازمان صادر می شود.
تبصره ۳ – یک نفر حقوقدان آشنا به حقوق دریایی به انتخاب مدیرعامل سازمان به عنوان مشاور و بدون حق رأی باید در هیئت حضور داشته باشد. عدم حضور وی مانع از تشکیل جلسه نخواهد بود.
تبصره ۴ – در صورت فوت، استعفا یا غیبت متوالی بیش از سه جلسه هر یک از اعضای بندهای (۱) یا (۲) این ماده، مدیرعامل سازمان می تواند عضو سوم معرفی شده را به عنوان جایگزین عضو مربوط انتخاب کند. در غیر این صورت و همچنین چنانچه موارد مذکور همزمان در مورد عضو اصلی و علی البدل یک صنف اتفاق افتد، مطابق فرآیند پیش بینی شده در این آیین نامه عضو جایگزین با همان شرایط انتخاب می گردد.
ماده ۱۷ – در غیاب عضو اصلی به دلایلی از قبیل فوت، عزل، استعفا و بیماری، عضو علی البدل مربوط به جای وی انجام وظیفه خواهد نمود.
ماده ۱۸ – جلسات هیئت با حضور سه عضو رسمیت می یابد و آرای آن با دو رأی موافق معتبر می باشد.
ماده ۱۹ – تعقیب انضباطی دریانورد با شکایت سازمان یا هر ذی نفع از قبیل مالک، مستأجر، مدیر، بهره بردار و فرمانده کشتی، سایر دریانوردان و هر یک از مسافران یا گردشگران آغاز می شود.
ماده ۲۰ – در صورت ضرورت، با تشخیص و تصمیم هیئت، تحقیقات مقدماتی لازم توسط یک یا چند نفر از افراد واجد شرایط انجام و پرونده برای طرح در هیئت آماده می شود.
ماده ۲۱ – شکایات و یا گزارش های مراجع نظارتی در مورد تخلفات، در دبیرخانه هیئت ثبت و بلافاصله به هیئت ارسال می شود.
تبصره – یک نسخه از تصویر شکوائیه یا گزارش و مستندات آن با ذکر عنوان یا عناوین تخلفات انتسابی موضوع این آیین نامه به نحو مقتضی به دریانورد متهم ابلاغ می گردد تا ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، پاسخ خود را به دبیرخانه هیئت تسلیم کند. عدم ارایه پاسخ در مهلت مقرر مانع رسیدگی نخواهد بود.
ماده ۲۲ – هیئت مکلف است متهم یا نماینده موردنظر او و همچنین شهود و مطلعین و اعلام کننده تخلف را به جلسه رسیدگی دعوت و اظهارات آنان را استماع نماید. عدم حضور آنان با وصف ابلاغ دعوت نامه، مانع رسیدگی نخواهد بود.
ماده ۲۳ – هیئت با ملاحظه مستندات و توجه کامل به دفاعیات دریانورد و با رعایت مفاد ماده (۲۸) این آیین‌نامه نسبت به صدور رأی اقدام می کند. رأی هیئت باید مستدل و مستند به قوانین و مقررات مربوط باشد.
تبصره – نظر عضو مخالف باید در ذیل رأی قید شود.
ماده ۲۴ – هرگاه تخلف دریانورد عنوان یکی از جرایم مندرج در قوانین را نیز داشته باشد هیئت مکلف است مطابق این آیین نامه به تخلف انضباطی رسیدگی و رأی صادر نماید و مراتب را برای رسیدگی به اصل جرم به مرجع قضایی صالح ارسال دارد. هرگونه تصمیم مراجع قضایی مانع از اجرای تنبیهات انضباطی موضوع این آیین نامه نخواهد بود. چنانچه تصمیم مرجع قضایی مبنی بر برائت باشد، هیئت مجدداً به موضوع رسیدگی و رأی مقتضی صادر می نماید.
ماده ۲۵ – در صورت فوت یا جنون یا خاتمه خدمت دریانورد، تعقیب انضباطی متوقف و پرونده از حیث جنبه عمومی آن مختومه می گردد و از جهت رسیدگی به جنبه خصوصی و حقوق دولتی ادامه می یابد.
ماده ۲۶ – آرای هیأت، قطعی و لازم الاجرا است و به دریانورد ابلاغ می شود. در صورتی که محکوم علیه به رأی صادره توسط هیئت اعتراض داشته باشد می تواند ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ رأی یاد شده مطابق مقررات مربوط در دیوان عدالت اداری شکایت نماید.
ماده ۲۷ – در مواردی که رسیدگی به تخلف انضباطی دریانورد مطابق این آیین نامه توسط فرمانده در کشتی صورت می گیرد، فرمانده می تواند در صورت احراز تخلف و با توجه به سوابق و شخصیت متخلف، شرایط وقوع تخلف، اهمیت، شدت و آثار آن و همچنین سایر شرایط و اوضاع و احوال و اقتضائات دریانوردی، یکی از تنبیهات انضباطی زیر را حسب مورد نسبت به متخلف اتخاذ نماید:
۱ – اخطار کتبی بدون درج در پرونده.
۲ – توبیخ کتبی با درج در پرونده.
۳ – پیاده کردن متخلف از کشتی با رعایت قرارداد کار در کشتی و بازگرداندن وی به وطن ضمن هماهنگی با مالک با رعایت مفاد قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به مقاوله نامه کار دریایی مصوب سازمان بین المللی کار – مصوب ۱۳۸۹ – و اصلاحات مقاوله نامه مزبور و آیین نامه نحوه اجرای وظایف ناشی از الحاق به مقاوله نامه کار دریایی – مصوب ۲۰۰۶ – (۱۳۸۴ هجری شمسی) در زمینه بازگرداندن دریانوردان به وطن موضوع تصویب‌نامه شماره ۱۹۰۱۶ /ت ۵۳۲۸۸هـ مورخ ۲۳ /۲ /۱۳۹۶.
ماده ۲۸ – تنبیهات انضباطی که هیئت می تواند با رعایت این آیین نامه در مورد دریانورد متخلف اعمال نماید حسب مورد یکی از موارد زیر خواهد بود:
۱ – اخطار کتبی بدون درج در پرونده.
۲ – توبیخ کتبی با درج در پرونده.
۳ – اعمال محدودیت بر استفاده از گواهینامه شایستگی یا مهارت به مدت شش ماه تا دو سال، از لحاظ نوع یا گنجایش (تناژ) کشتی یا منطقه فعالیت کشتی یا وظایفی که دریانورد می تواند بر عهده بگیرد.
۴ – تعلیق اعتبار گواهینامه شایستگی یا مهارت از سه ماه تا سه سال.
۵ – تنزل یک درجه گواهینامه شایستگی یا مهارت به مدت سه ماه تا دو سال.
۶ – ابطال گواهینامه شایستگی یا مهارت دریانورد ایرانی یا ابطال تأییدیه دریانورد خارجی و اعلام مراتب به کشور متبوع وی.
ماده ۲۹ – اجرای این آیین‌نامه نافی اعمال مقررات انضباطی شرکت های کشتیرانی نبوده و مانع از رسیدگی و اتخاذ ترتیبات انضباطی توسط کارفرمای دریانوردان با رعایت قوانین و مقررات مربوط نیست.
تبصره ۱ – صلاحیت های قانونی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در مورد کارکنانی که در کشتی های گردشگری اشتغال به کار دارند، به قوت خود باقی است و در موارد سکوت مطابق این آیین نامه عمل می شود.
تبصره ۲ – چنانچه تخلف انضباطی ارتکاب یافته در کشتی به موجب مقررات انضباطی شرکت کشتیرانی مربوط نیز تخلف محسوب شده باشد، تا حدودی که به رسیدگی و اعمال تنبیهات انضباطی برای تأمین نظم و ایمنی کشتی مربوط می شود، یک بار رسیدگی فرمانده به موضوع تخلف و اعمال تنبیه انضباطی در کشتی با رعایت مقررات این آیین‌نامه کافی محسوب می شود. چنانچه تخلف ارتکابی در کشتی و در دوره خدمت دریایی حاکی از سوء رفتار جدی از حیث به خطر انداختن ایمنی و امنیت دریانوردی یا نقصان در صلاحیت های حرفه ای دریانورد متخلف باشد، هیأت نیز طبق مقررات این آیین نامه نسبت به رسیدگی و اعمال تنبیهات انضباطی لازم در خارج از کشتی اقدام می کند.
ماده ۳۰ – اجرای این آیین‌نامه نافی صلاحیت انضباطی فرمانده، مذکور در مواد (۸۵) مکرر (۱) و (۸۵) مکرر (۵) قانون و عرف های بین المللی موضوع ماده (۱۹۴) قانون در خصوص سرنشینان کشتی نبوده و فرمانده موظف است در مورد سرنشینان کشتی نیز تصمیمات انضباطی لازم را حسب مورد اتخاذ و اعمال کند.
ماده ۳۱ – دبیرخانه هیأت در سازمان مستقر است و سازمان مکلف است ظرف چهار ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن این آیین نامه، ضمن تنظیم دستورالعمل اجرایی این آیین‌نامه در سازمان و تدارک دبیرخانه و سایر ملزومات مربوط نسبت به تهیه امکانات نرم افزاری لازم در درگاه الکترونیک سازمان جهت دریافت و ثبت برخط شکایات، دفاعیات و گزارش ها و همچنین ایجاد بانک جامع اطلاعات دریانوردان و ثبت تخلفات و تنبیهات مربوط از محل منابع داخلی سازمان اقدام نماید.
ماده ۳۲ – سازمان موظف است تصمیمات و آراء صادره به موجب این آیین نامه را در پرونده دریانورد مربوط درج نماید.
معاون اول رئیس جمهور – اسحاق جهانگیری