شماره: ۱۲۰/۱۱۹۴۴۲ – ۱۴۰۰/۰۶/۱۷
مصوبه نهصد و نود و هفتمین (۹۹۷) جلسه شورای عالی آموزش و پرورش تاریخ ۲۸ /۴ /۱۴۰۰ (بررسی شده در جلسات ۹۷۸، ۹۸۲، ۹۸۴ و ۹۹۷)
مقدمه
با عنایت به جایگاه و نقش تأثیرگذار مدیران مدارس در هدایت و راهبری تربیتِ دانش آموزان و تحقق اهداف تعلیم و تربیت و با توجه به اصول «قانون مداری، عدالت محوری، مسئولیت پذیری و پاسخگویی» و ضرورت استقرار ساز و کارهای لازم برای اصلاح روش ها، روندها، فرآیندها و نهادینه سازی شایسته سالاری و تخصص محوری در انتخاب، انتصاب و نگهداشت مدیران توانمند و واجد صلاحیت، به استناد راهکارهای ۲ـ ۲۲ و ۶-۲۲ ذیل هدف عملیاتی ۲۲ از سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و برنامه زیرنظام راهبری و مدیریت، «آیین نامه انتخاب و انتصاب مدیران مدارس» به‌شرح زیر به تصویب می رسد:
ماده ۱ – تعاریف
در این آیین نامه تعاریف و اصطلاحات، در معانی مشروح زیر و همچنین به شرح مندرج در پیوست آن، به کار می رود:
۱ ـ مدرسه:
سازمان آموزشی تربیتی که به منظور تحقق اهداف تربیت رسمی عمومی و فراهم آوردن زمینه دستیابی دانش آموزان به شایستگی های لازم در هر یک از دوره های تحصیلی، با ارائه مدرک تحصیلی رسمی و بر اساس ملاک ها، معیارها و در چارچوب اهداف، سیاست ها و برنامه های مصوب وزارت آموزش و پرورش، تأسیس و اداره می شود.
۲ ـ مرکز آموزشی تربیتی:
واحدی که به منظور افزایش توان علمی و تخصصی یا کسب مهارت های فنی و حرفه ای و تحقق اهداف و برنامه های مصوب در زمینه ها و ساحت های گوناگونی از قبیل آموزشی، پرورشی و تربیت بدنی، با مجوز وزارت آموزش و پرورش و بدون ارائه مدرک تحصیلی رسمی، تأسیس شده و فعالیت می کند.
۳ ـ مدیر:
فرد واجد صلاحیتی که به عنوان راهبرِ آموزشی تربیتی، بر اساس مفاد این آیین نامه و در یک فرآیند نظام مند، از سوی آموزش و پرورش انتخاب و منصوب می شود و در چارچوب قوانین و مقررات مربوط و با همکاری و مشارکت سایر عوامل سهیم و موثر، راهبری مدرسه یا مرکز را به عهده دارد.
۴ ـ صلاحیت مدیر:
مجموعه ای از برآیند سه صلاحیت عمومی، تخصصی و حرفه ای است که مدیر را قادر می سازد رسالت خود را در چارچوب وظایف و اختیارات و بر اساس استانداردهای مصوب ابلاغی وزارت آموزش و پرورش، به نحو شایسته ای انجام دهد.
۵ ـ گواهینامه صلاحیت مدیران:
گواهینامه ای که به استناد نتایج سنجش صلاحیت های سه گانه (عمومی، تخصصی، حرفه ای) در مراکز مورد تأیید، از سوی وزارت آموزش و پرورش برای بازه زمانی پنج ساله صادر می شود و نشان دهنده توانمندی و صلاحیت فرد برای تصدی یا اشتغال در پست های مدیریت و معاونت مدرسه یا مدیریت مرکز آموزشی تربیتی است.
۶ – مشمولان:
منظور از «مدیر» در این آیین نامه همه مشمولان آن؛ اعم از مدیران و معاونان مدارس و مدیران مراکز آموزشی تربیتی و منظور از «مدرسه» همه مدارس و مراکز آموزشی تربیتی اعم از دولتی یا غیردولتی است. مدیرآموزگاران و معاون دبیران نیز با توجه به نقش مؤثری که در مدارس دارند، در احراز شرایط و صلاحیت های عمومی، تخصصی و حرفه ای و سایر موارد مصرّح در متن، مشمول این آیین نامه خواهند بود.
ماده ۲ – هدف
نهادینه سازی شایسته سالاری در فرآیند انتخاب، انتصاب و نگهداشت مدیران
ماده ۳ – شرایط و صلاحیت ها
داوطلبان تصدی مدیریت یا معاونت، باید حائز شرایط و صلاحیت های سه گانه زیر باشند:
الف ) عمومی
داوطلبان علاوه بر شرایط عمومی مندرج در قوانین و مقررات مربوط، باید حائز شرایط زیر باشند:
۱ـ دارا بودن صلاحیت های اعتقادی، اخلاقی و رفتاری؛
جزء ۲ـ متأهل بودن؛
تبصره ـ در مدارس دولتی چنانچه امکان انتصاب فرد حائز این شرط وجود نداشته باشد، تصمیم گیری در این مورد به عهده «کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس (موضوع ماده ۶ این آیین نامه)» است.
۳ـ برخورداری از ویژگی های شخصیتی مانند حُسن خُلق، اعتماد به نفس، روحیه مشارکت جویی، فعالیت های گروهی و توانایی برقراری ارتباط و تعامل سازنده با دیگران، محبوبیت، مقبولیت و حُسن شهرت در بین همکاران و سرآمدی در ویژگی هایی چون قانون گرایی، خداباوری، دین مداری و تعهد اجتماعی انقلابی؛
۴ـ برخورداری از سلامت کامل روانی و توانایی جسمانی لازم برای حُسن انجام وظایف و مأموریت ها.
ب ) تخصصی
– شرایط و شایستگی های تخصصی شامل رشته و مدرک تحصیلی، سابقه تجربی مرتبط با دوره تحصیلی، سنوات خدمت و نوع استخدام است:
۱ – ۱ ـ برای احراز پست مدیریت در مدارس با جمعیت دانش آموزی بیش از دویست و پنجاه نفر و مجتمع های آموزشی، داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد مرتبط با مدیریت و حداقل ۸ سال سابقه تجربی (آموزشی تربیتی) که سه سال آن سابقه معاونت در دوره تحصیلی موردنظر باشد، الزامی است.
زیرجزء ۱ – ۲ ـ برای احراز پست مدیریت در مدارس با جمعیت دویست و پنجاه دانش آموز و کمتر از آن، مناطق کم برخوردار، عشایری و روستایی، داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی و حداقل ۶ سال سابقه تجربی (آموزشی تربیتی) که دو سال آن سابقه معاونت در دوره تحصیلی موردنظر باشد، الزامی است.
تبصره ۱ ـ دارندگان مدارک تحصیلی بالاتر و مرتبط با مدیریت، در اولویت انتصاب خواهند بود.
تبصره ۲ ـ برای تصدی مدیریت هنرستان های فنی و حرفه ای و کاردانش، دارابودن مدرک تحصیلی در یکی از رشته های فنی و حرفه ای الزامی است. دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و بالاتر در رشته های غیرمرتبط با فنی و حرفه ای که مدرک تحصیلی قبلی آنان (فوق دیپلم یا بالاتر) مرتبط با رشته فنی و حرفه ای باشد، در احراز پست مدیریت هنرستان، مدرک تحصیلی آنان مرتبط تلقی می شود.
تبصره ۳ـ درصورت نبود فرد دارای مدرک تحصیلی در سطوح فوق الذکر و رشته مرتبط با مدیریت، برای انتخاب و انتصاب افراد با مدرک تحصیلی پایین تر یا رشته غیرمرتبط، داشتن گواهینامه گذراندن دوره های «مدیریت آموزشگاهی» از دانشگاه های وابسته به وزارت آموزش و پرورش یا سایر مؤسسات مورد تأیید، الزامی است.
۱ ـ ۳ ـ انتصاب افراد در پست مدیریت مرکز آموزشی تربیتی با داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی و ۵ سال سابقه تجربی (آموزشی تربیتی) و با احراز سایر شرایط مصرّح در این آیین نامه، انجام می شود.
۱ ـ ۴ ـ انتصاب افراد در پست های مدیر آموزگار یا معاون دبیر با داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی و ۳ سال سابقه تجربی (آموزشی تربیتی) و با احراز سایر شرایط مصرّح در این آیین نامه انجام می شود.
۱ ـ ۵ – معلمان دارای حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی، با احراز شرایط مصرّح در این آیین نامه، در صورت داشتن حداقل ۵ سال سابقه تجربی (آموزشی تربیتی) در هر یک از دوره های تحصیلی می توانند در پست معاونت مدارس، منصوب شوند.
۲ـ داوطلب انتصاب در هر یک از پست های مدیریت یا معاونت، باید مستخدم رسمی آموزش و پرورش باشد، به استثنای مدیران یا معاونان مدارس غیردولتی و مدیران مراکز آموزشی تربیتی غیردولتی.
۳ـ در زمان انتصاب مدیران و معاونان، داشتن حداقل ۴ سال از سنوات خدمتی فرد تا بازنشستگی، الزامی است.
تبصره- در صورتی که فرد واجد صلاحیت مطابق بندهای ذیل شرایط تخصصی (سطح مدرک تحصیلی، سابقه تجربی، سنوات خدمت و نوع استخدام) در مناطق کم برخوردار، روستایی و عشایری برای تصدی مدیریت مدرسه وجود نداشته باشد، با اخذ مجوز یک ساله از «کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس»، موضوع ماده ۶ این آیین نامه، انتصاب فرد مورد نظر تا تعیین فرد واجد شرایط، بلامانع است.
ج) حرفه ای
شایستگی های حرفه ای به شرح زیر است:
۱ـ اخلاق حرفه ای (روابط انسانی سازنده، نظم و انضباط، قانون مداری، مسئولیت پذیری و پاسخگویی، اتقان در کار، امانتداری و صداقت، پاسداری از شأن و منزلت معلمی، رعایت حرمت و کرامت مخاطبان و ذی نفعان)
۲ـ دانش حرفه ای (آشنایی با قوانین و مقررات مربوط، آشنایی با اسناد بالادستی و تحولی، آشنایی با مراجع سیاست گذار و قانون گذار در زمینه آموزش و پرورش، آشنایی با فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، آشنایی با دانش مدیریت و رهبری، آشنایی با مهارت های IT و یک زبان خارجی)
۳ـ توانمندی ها و مهارت ها (توانایی برنامه ریزی، هماهنگی، سازماندهی، تصمیم گیری، نظارت و ارزشیابی، خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی، توانایی انجام و پیشبرد کارهای گروهی و تیمی و ترغیب و تشویق، توانایی ارتقای مستمر خود و کارکنان، پژوهندگی، توانایی خلق فرصت های آموزشی تربیتی، توانایی بکارگیری و توسعه فناوری های نوین، مهارت استفاده از سامانه های موردنیاز، تقویت انگیزه برای یادگیری مداوم، توانایی جلب مشارکتِ عوامل سهیم و مؤثر در تربیت به ویژه دانش آموزان، معلمان، خانواده، رسانه ها و نهادهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی)
ماده ۴ – توسعه، ارتقا و سنجش شایستگی ها
وزارت آموزش و پرورش موظف است:
۱ـ ساز و کارهای لازم برای تأمین، تربیت، توانمندسازی و سنجش و پایش مستمر عملکرد مدیران را طراحی و ابلاغ نماید. اجرای این امر به عهده دانشگاه های وابسته به وزارت آموزش و پرورش و سایر مراکزِ مورد تأیید، می باشد.
۲ـ رشته های تحصیلی یا دوره های توانمندسازی با عنوان «مدیریت آموزشگاهی» را ایجاد و راه اندازی کند. این اقدام شامل تعریف، برنامه ریزی درسی و اجرای پودمانی منجر به اخذ مدرک کارشناسی ارشد مدیریت آموزشگاهی و گواهینامه دوره های کوتاه مدت ارتقای حرفه ای مدیران به وسیله دانشگاه های تربیت معلم و سایر مؤسسات و مراکز مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش می شود.
تبصره – شرکت در دوره های توانمندسازی و کسب گواهینامه مربوط، برای مشمولان این آیین نامه الزامی است.
ماده ۵ – شرایط تغییر و برکناری
ملاک تغییر و برکناری (عزل) مدیران، مفاد قانون رسیدگی به تخلفات اداری (مصوبه مجلس شورای اسلامی ۲۳/ ۰۹/ ۱۳۷۲) و آیین نامه اجرایی بند «ج» و تبصره ۲ ماده ۵۴ قانون مدیریت خدمات کشوری (مصوبه هیأت وزیران ۲۷/ ۰۱/ ۱۳۹۱) و سایر مقررات و ضوابط حاکم، خواهد بود.
ماده ۶ – ساختار و سازمان اجرایی
برای اجرای مطلوب این آیین نامه، «کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس» در سطح هر یک از ادارات آموزش و پرورش مناطق، شهرستان یا ناحیه، با وظایف و ترکیب زیر تشکیل می شود:
الف) وظایف
۱) بررسی و تأیید شرایط و شایستگی های داوطلبان با استفاده از روش ها و ابزارهای مناسب از قبیل آزمون، مصاحبه، مشاهده عملکرد، نظرخواهی از ذی نفعان؛
تبصره – چنانچه داوطلب پست مدیریت از کارکنان همان مدرسه باشد، کسب نظر مشورتی شورای مدرسه، الزامی است.
۲) بررسی برنامه های داوطلبان تصدی مدیریت؛
۳) بررسی و تصمیم گیری در خصوص انتخاب، انتصاب، ابقا، جابجایی و برکناری مشمولان، بر اساس مفاد این آیین نامه و قوانین و مقررات مربوط؛
۴) بررسی و اعطای مجوز در موارد خاص (تبصره ذیل بند ۲ از بخش الف و تبصره ذیل بند ۳ از بخش ب در ماده ۳ و تبصره ۳ بند ج ماده ۶)
۵) برنامه ریزی برای اجرای ساز و کارهای شناسایی، نگهداشت و توانمندسازی مدیران و معاونان؛
۶) بررسی گزارش نتایج ارزیابی عملکرد مدیران و معاونان و لزوم کسب میانگین حداقل ۸۵ درصد امتیاز ارزشیابی سالانه در دو سال منتهی به انتصاب فرد یا دوره چهارساله خدمت فرد در پست مدیریت برای تمدید مدیریت؛
۷) تهیه و ارایه گزارش ها و نتایج بررسی ها و پیگیری مصوبات.
ب) ترکیب اعضا
۱ـ مدیر آموزش و پرورش منطقه (رئیس کمیته)
۲ـ معاونان آموزشی، پرورشی و برنامه ریزی
۳ـ مسئول ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات
۴ـ مسئول امور اداری (دبیرکمیته)
۵- مسئولان آموزشی تربیتی دوره تحصیلی مربوط (به تناسب نوع مدرسه)
۶ و ۷ـ دو نفر صاحب نظر در حوزه مدیریت، به ویژه مدیریت آموزشی برای هریک از مناطق، با معرفی دانشگاه فرهنگیان و به انتخاب شورای معاونان منطقه
۸ و ۹ـ دو نفر از مدیران دوره های تحصیلی، به انتخاب مدیران مدارس
تبصره ۱- ابلاغ اعضای کمیته در مهرماه هرسال، توسط رئیس منطقه صادر می شود.
تبصره ۲- رئیس کمیته می تواند به تناسب موضوع، از صاحب نظران و سایر مسئولان ذی ربط، بدون داشتن حق رأی، در جلسات دعوت کند.
تبصره ۳- جلسات کمیته با حضور رئیس و حداقل دو سوم اعضا، رسمیت می یابد و مصوبات آن با رأی اکثریت حاضرین، قابل اجراست.
تبصره ۴ – به منظور تمهید مقدمات لازم، از جمله تشکیل جلسات و پیگیری امور، دبیرخانه کمیته مذکور، بدون ایجاد تشکیلات جدید، در زیرمجموعه امور اداری مناطق تشکیل و وظایف زیر را عهده دار است:
۱ـ تمهید مقدمات، تهیه دستورکار و اقدام برای اجرای مصوبات جلسات با هماهنگی رئیس کمیته؛
۲ـ شناسایی واجدین شرایط مدیریت یا معاونت مدارس و مراکز آموزشی تربیتی و تشکیل بانک اطلاعاتی؛
۳ـ تهیه گزارش های تحلیلی و آماری سالانه از وضعیت مدیریت در مدارس و مراکز آموزشی تربیتی؛
۴ـ مستندسازی و نگهداری سوابق فعالیت های کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس با استفاده از ظرفیت فناوری های نوین.
ج) صدور ابلاغ:
ابلاغ مدیران و معاونان مدارس و مدیران مراکز آموزشی تربیتی به استناد گزارش کارشناسی کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس، و رعایت تبصره های زیر، از سوی رئیس/ مدیر آموزش و پرورش منطقه صادر می شود.
تبصره ۱ ـ ابلاغ مدیران مدارس، برای یک دوره چهار ساله و ابلاغ سایر مشمولان، برای دوره یک ساله صادر می شود و تمدید آن مشروط به نتایج ارزیابی عملکرد و رعایت سایر شرایط، خواهد بود.
تبصره ۲ ـ در انتصاب مدیران و معاونان، رعایت تطابق جنسیت با دانش آموزان، الزامی است. مدارس چندپایه، روستایی، عشایری و مدارسِ پسرانة دانش آموزانِ با نیازهای ویژه در دوره های ابتدایی و اولِ متوسطه، در صورت نبود فرد حائز این شرط، از این قاعده مستثنی هستند و بکارگیری مدیرِ زن در آن دسته از مدارس ابتدایی پسرانه که بیشتر کارکنان آنها زن هستند، بلامانع است.
تبصره ۳ ـ صدور ابلاغ مدیریتِ همزمان برای یک نفر، در دو مدرسه یا مرکز آموزشی تربیتی، ممنوع است. در مناطقی که برای پست مدیریت در دو نوبت یک مدرسه با کمبود نیروی انسانی مواجهند با رعایت مصلحت دانش آموزان و آنچه که شرایط مدرسه ایجاب می نماید، با اخذ مجوز از کمیته ذی ربط، صدور ابلاغ هر دو نوبت برای یک نفر در پست مدیریت، بلامانع خواهد بود.
تبصره ۴ – در انتخاب و انتصاب مدیران مدارسِ دارای ضوابط و مقررات مصوب از مراجع ذی صلاح، رعایت مفاد این آیین نامه نیز الزامی است.
تبصره ۵ – ادارات آموزش و پرورش مکلفند در هنگام صدور ابلاغ جدید مدیریت، طبق این آیین نامه عمل نمایند و هرگونه انتصاب، ابقا، تغییر، برکناری یا جابجایی مدیران و معاونان مدارس و مدیران مراکز آموزشی تربیتی، باید مستند به مفاد این آیین نامه باشد.
ماده ۷ – نظارت و ارزشیابی
مسئولیت نظارت جامع و مستمرِ چگونگی اجرای این آیین نامه و عملکرد مدیران، بر اساس ملاک ها و شاخص های ابلاغی، به عهده وزارت آموزش و پرورش است.
ماده ۸ – استلزامات:
وزارت آموزش و پرورش موظف است:
۱ـ شیوه نامه اجرایی این آیین نامه را حداکثر ظرف مدت سه ماه تهیه و با امضای وزیر آموزش و پرورش ابلاغ نماید.
۲ـ گزارش عملکرد اجرای آیین نامه را سالانه به شورای عالی آموزش و پرورش ارائه کند.
۳ـ دوره های توانمندسازی بدو و حین خدمت مدیران و معاونان مدارس و مدیران مراکز آموزشی تربیتی را طراحی و اجرا نماید.
۴- ساز و کارهای لازم از قبیل افزایش فوق العاده های مدیریت را با هماهنگی مراجع ذی ربط برای ایجاد انگیزه، تشویق و رقابت ورود افراد دارای صلاحیت و شایستگی به پست های مدیریتی در مدارس و مراکز آموزشی تربیتی فراهم نماید.
۵- حداکثر ظرف مدت چهار سال، ساز و کارهای لازم برای سنجش و تطبیق وضعیت مشمولان فعلی این آیین نامه را به گونه ای فراهم کند که پس از اتمام زمان مذکور، برای تمام مدیران و معاونان «گواهینامه صلاحیت مدیران» صادر شده باشد.
ماده ۹ – مقررات مغایر:
با تصویب و ابلاغ این آیین نامه، تمام مصوبات و دستورالعمل های مغایر، لغو و بلااثر می شود.
موضوع: آیین نامه انتخاب و انتصاب مدیران مدارس در نهصد و نود و هفتمین جلسه شورای‌عالی آموزش و پرورش، تاریخ ۲۸ /۴ /۱۴۰۰ به تصویب رسید.
دبیر شورا ـ محمود امانی رئیس جلسه ـ محسن حاجی میرزایی
آیین نامه انتخاب و انتصاب مدیران مدارس مورد تأیید است، به اجرا گذاشته شود.
رئیس جمهور و رئیس شورای عالی آموزش و پرورش – سیدابراهیم رئیسی