شورای عالی بیمه در اجرای بند ۵ ماده (۱۷) قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری آیین نامه زیر را که مشتمل بر ۴۵ ماده و ۶ تبصره است در جلسه مورخ ۲۶ /۳/ ۱۳۵۳ تصویب نمود:
فصل اول – انواع بیمه های زندگی و نرخ حق بیمه آن
ماده ۱– مؤسسات بیمه مکلفند کلیه بیمه نامه های زندگی خود را براساس مقررات این آیین نامه صادر نمایند.
ماده ۲– نرخ حق بیمه انواع اصلی بیمه های زندگی ذیل به شرح مندرج در جداول پیوست این آیین نامه تعیین می گردد:
الف- بیمه های خطر فوت ساده زمانی.
ب- بیمه های تمام عمر.
ج- بیمه های مختلط خطر فوت و به شرط حیات.
تبصره – مؤسسات بیمه می توانند جداول نرخهای بیمه های زندگی را خود براساس مبانی محاسبه جداول نرخهای پیوست این آیین نامه تنظیم و پس از تأیید بیمه مرکزی ایران به مورد اجرا بگذارند. بیمه مرکزی ایران می تواند جداولی را تأیید نماید که نرخهای آن در بیمه های خطر فوت ساده زمانی بیش از ۱۰% و در سایر انواع بیمه های زندگی بیش از ۵% با نرخهای مندرج در جداول پیوست اختلاف نداشته باشد.
ماده ۳– در صورتی که مؤسسه بیمه بخواهد در انواع دیگری از بیمه های زندگی نیز فعالیت کند مکلف است موافقت بیمه مرکزی ایران را در مورد نوع بیمه مورد نظر و همچنین تأیید بیمه مرکزی ایران را نسبت به مطابقت نرخهای آن با مبانی محاسبه نرخهای تعیین شده تحصیل نماید. بیمه مرکزی ایران می تواند نرخهایی را تأیید نماید که با نرخهای حساب شده براساس مبانی محاسبه موضوع ماده (۴) در بیمه های خطر فوت ساده زمانی بیش از ۱۰% و در سایر انواع بیمه های زندگی بیش از ۵% اختلاف نداشته باشد.
ماده ۴– مبانی محاسبه نرخهای حق بیمه موضوع ماده (۲) این آیین نامه عبارت است از:
الف – جدول مرگ و میر پیوست.
ب – نرخ بهره ۶% در سال.
ج – هزینه ها به ترتیب زیر:
۱– برای بیمه های خطر فوت ساده زمانی انفرادی با حق بیمه سالانه، ۱۰% حق بیمه به علاوه ۳ در هزار سرمایه.
۲– برای حق بیمه های خطر فوت ساده زمانی جمعی با حق بیمه سالانه، ۵% حق بیمه به علاوه ۲ در هزار سرمایه. جزء#۳- برای بقیه انواع بیمه های زندگی با حق بیمه سالانه، سال اول ۳% حق بیمه به علاوه ۵/ ۴۳ در هزار سرمایه و سالهای بعد ۳% حق بیمه به علاوه ۵/ ۳ در هزار سرمایه.
۴– برای بقیه انواع بیمه های زندگی با حق بیمه یکجا، ۴% حق بیمه.
ماده ۵– مؤسسات بیمه می توانند در صورت تمایل بیمه گذار حق بیمه سالانه را به اقساط شش ماهه، سه ماهه و یا ماهانه تبدیل نمایند. در این صورت می توانند حداکثر ۵% حق بیمه برای اقساط ماهانه و ۳% حق بیمه برای اقساط سه ماهه و ۲% حق بیمه برای اقساط شش ماهه به عنوان بهره و تقسیط دریافت دارند.
ماده ۶– مؤسسات بیمه باید قبل از صدور بیمه نامه از بیمه شده معاینه پزشکی به ترتیبی که توسط بیمه مرکزی ایران اعلام خواهد شد به عمل آورند. ترتیب معاینه پزشکی و حد سن و حد مبلغ بیمه برای معافیت از معاینه پزشکی و حداقل تعداد بیمه شده برای اینکه قرارداد جمعی تلقی شود توسط بیمه مرکزی ایران تعیین و اعلام خواهد گردید.
ماده ۷– هرگاه مبلغ بیمه در یک یا چند بیمه نامه صادره توسط یک یا چند شرکت بیمه برای یک بیمه شده از ده میلیون ریال متجاوز باشد، مؤسسات بیمه باید پس از جلب نظر بیمه مرکزی ایران به صدور بیمه نامه مبادرت نمایند.
ماده ۸– هرگاه در بیمه نامه بیمه های زندگی تعهد پرداخت سرمایه اضافی در صورت فوت ناشی از حادثه پیش بینی شده باشد حق بیمه اضافی برای تعهد مذکور باید براساس حداقل ۲/ ۱ در هزار سرمایه اضافی در سال محاسبه و در بیمه نامه منعکس شود.
تبصره – قبول تعهد پرداخت سرمایه یا مستمری یا هزینه معالجات در صورت نقص عضو بیمه شده در بیمه نامه های زندگی ممنوع است و مؤسسات بیمه می توانند این گونه تعهدات را ضمن بیمه نامه حوادث قبول کنند.
فصل دوم – کارمزد بیمه های زندگی
ماده ۹– کارمزد قابل پرداخت برای تحصیل انواع مختلف بیمه های زندگی به شرح زیر تعیین می شود:
الف – برای بیمه های خطر فوت ساده زمانی انفرادی با حق بیمه سالانه، حداکثر ۱۰% حق بیمه وصولی.
ب – برای بیمه های خطر فوت ساده زمانی جمعی با حق بیمه سالانه، حداکثر ۵% حق بیمه وصولی.
ج – برای سایر انواع بیمه های زندگی با حق بیمه سالانه حداکثر ۷۵% حق بیمه سال اول مشروط بر اینکه از ۳۰ در هزار سرمایه تجاوز نکند. نصف این کارمزد پس از وصول حق بیمه سال اول و یک چهارم آن پس از وصول حق بیمه سال دوم و بقیه پس از وصول حق بیمه سال سوم قابل پرداخت است.
د – برای سایر انواع بیمه های زندگی با حق بیمه یکجا، حداکثر ۲% حق بیمه.
ماده ۱۰– حداکثر کارمزد قابل پرداخت به نمایندگان بیمه معادل ۱۰۰% کارمزدهای معین شده در ماده (۹) و حداکثر کارمزد قابل پرداخت به دلالان رسمی بیمه معادل ۸۰% آن است.
ماده ۱۱– در صورتی که کارمزد پرداختی به نمایندگان یا دلالان رسمی بیمه در مورد یک یا چند بیمه نامه کمتر از میزان کارمزد پیش بینی شده در ماده (۹) باشد مؤسسه بیمه می تواند از محل مابه التفاوت آن کارمزد تشویقی به نمایندگان خود یا دلالان رسمی بیمه به تناسب اهمیت بیمه هایی که تحصیل کرده اند پرداخت نماید.
ماده ۱۲– مؤسسات بیمه می توانند جز در مورد بیمه های با حق بیمه یکجا حداکثر ۳% حق بیمه را بابت هزینه وصول حق بیمه به نمایندگان بیمه و یا دلالان رسمی بیمه و یا مأمورین وصول پرداخت نمایند.
ماده ۱۳– هرگاه قرارداد بیمه زندگی جمعی از هر نوع توسط مؤسسه ای برای کارکنان و یا توسط شرکتهای تعاونی و یا سندیکاها برای اعضا و یا توسط بانکها و مؤسسات اعتباری برای مشتریان خود امضا و پرداخت حق بیمه آن (اعم از اینکه به حساب امضاکننده و یا به حساب بیمه شدگان باشد) تقبل شده باشد، مؤسسات بیمه می توانند کارمزد موضوع ماده (۹) را به طرف قرارداد پرداخت نمایند و یا در صورت موافقت طرف قرارداد تا ۵% تخفیف در حق بیمه هر یک از بیمه شدگان منظور نمایند.
ماده ۱۴– هرگاه قرارداد جمعی موضوع ماده (۱۳) شامل بیمه های خطر فوت ساده یکساله باشد بیمه گر می تواند به ترتیبی که در قرارداد معین می شود قسمتی از سود حاصل از قرارداد را به طرف قرارداد پرداخت نماید. سود قابل پرداخت از این بابت نباید از ۱۵% جمع حق بیمه های دریافتی ضمن سال تجاوز کند.
ماده ۱۵– کارمزد و هزینه وصول حق بیمه اضافی برای پرداخت سرمایه اضافی موضوع ماده (۸) مشمول مفاد مواد (۹ تا ۱۴) خواهد بود.
فصل سوم – مشارکت بیمه گذاران در منافع بیمه های زندگی
ماده ۱۶– مؤسسات بیمه مکلفند در کلیه انواع بیمه های زندگی جز در بیمه های خطر فوت ساده زمانی و بیمه های با حق بیمه یکجا که براساس نرخ بهره بیش از ۶% در سال محاسبه و صادر شده باشد بیمه گذاران بیمه های زندگی خود را در منافع حاصل از مجموع معاملات بیمه های مذکور سهیم نمایند.
ماده ۱۷– منافع قابل تقسیم بین بیمه گذاران مشمول، حداقل ۷۵% منافع حاصل از مجموع معاملات بیمه های زندگی هر سال می باشد و منافع حاصل … معاملات مذکور عبارت است از جمع اقلام بند «الف» … از کسر جمع اقلام بند …
بند الف – ۱- ذخیره …… در آخر سال مالی قبل
2- حق بیمه های دریافتی.
3- کارمزد بیمه های اتکایی واگذاری.
4- کارمزد بر منافع (مشارکت در سود) دریافتی بابت بیمه های اتکایی واگذاری.
5- سهم بیمه گران اتکایی بابت بازخرید و سرمایه و مستمریها.
6- بهره وامهای پرداختی به بیمه گذاران.
7- خالص درآمد حاصل از سرمایه سرمایه گذاریهای از محل ذخایر فنی موضوع ماده (۱۸).
ب – ۱- کارمزد پرداختی.
2- مبالغ پرداختی از بابت بازخرید و سرمایه و مستمریها.
3- حق بیمه اتکایی واگذاری.
4- ذخیره ریاضی در آخر سال مالی.
5- هزینه های عمومی بیمه گر حداکثر تا ۱۵% حق بیمه های دریافتی که شامل هزینه های وصول موضوع ماده (۱۲) و تبلیغات و ترویج و سایر هزینه های ……….. خواهد بود.
6- بهره پرداختی به بیمه مرکزی ایران موضوع وام ماده (۳۸).
7- سود قابل پرداخت در قراردادهای جمعی موضوع ماده (۱۴).
ماده ۱۸– خالص درآمد حاصل از سایر سرمایه گذاریهای از محل ذخیره فنی عبارت خواهد بود از:
الف – بهره سپرده ها، اوراق قرضه و اسناد خزانه و وام ها به استثنای بهره وامهای پرداختی به بیمه گذاران بیمه های زندگی.
ب – سود سهام و سایر اوراق بهادار و اجاره بهای مستغلات و نظایر آن.
ج – سود یا زیان حاصل از فروش اموال منقول و غیرمنقول خریداری شده از محل ذخایر فنی بیمه های زندگی.
تبصره– در صورتی که به هر یک از انواع درآمدهای فوق هزینه ای تعلق بگیرد هزینه مزبور از اصل درآمد کسر خواهد شد.
ماده ۱۹– هرگاه نرخ خالص درآمد حاصل از سرمایه گذاریهای از محل ذخایر فنی از ۱۲% ذخایر مذکور، در سال تجاوز نماید مازاد ۱۲% درآمد و همچنین درآمدهای ناشی از سرمایه گذاری مجدد آن در حساب ذخیره مشارکت در منافع باقی خواهد ماند تا در دوره های بعدی طبق دستور بیمه مرکزی ایران تقسیم شود.
ماده ۲۰– سهم هر یک از بیمه گذاران از منافع به نسبت ذخیره ریاضی بیمه نامه آنها یا براساس دیگری که بیمه مرکزی ایران تأیید کند معین می شود.
ماده ۲۱– هرگاه نرخ بهره منظور در محاسبه حق بیمه انواع مختلف بیمه های مشمول تقسیم منافع متفاوت باشد باید تفاوت نرخ بهره با کسب نظر بیمه مرکزی ایران در سهم منافع هر یک از بیمه گذاران منظور شود.
ماده ۲۲– مؤسسات بیمه باید پس از تعیین منافع قابل تقسیم در آخر هر سال منافع مزبور را به حساب ذخیره مشارکت در منافع منظور نمایند تا با منافع سالهای بعد یکجا تقسیم شود. فاصله بین دوبار تقسیم منافع حداکثر سه سال خواهد بود.
ماده ۲۳– سهم هر یک از بیمه گذاران از منافع، بابت حق بیمه یکجا، بر مبنای نرخهای مقرر در این آیین نامه و بدون احتساب کارمزد محاسبه و برای افزایش سرمایه بیمه نامه آنان منظور خواهد شد.
فصل چهارم – حقوق بیمه گذاران نسبت به ذخیره ریاضی
ماده ۲۴– در بیمه های مختلط خطر فوت و به شرط حیات و در بیمه های تمام عمر بیمه گذار می تواند پس از پرداخت لااقل حق بیمه دو سال تمام درخواست بازخرید بیمه نامه خود را بنماید و بیمه گر مکلف است ارزش بازخرید بیمه نامه را که معادل ۹۰% ذخیره ریاضی بیمه نامه پس از کسر هزینه های انجام شده است با رعایت شرایط بیمه نامه صادره پرداخت نماید.
تبصره– مؤسسات بیمه موظفند جدول بازخرید بیمه را به بیمه نامه های صادره ضمیمه نمایند.جدول مزبور بایستی معین نماید که در صورت بازخرید بیمه نامه در انقضای هر سال از مدت بیمه چه مبلغ عاید بیمه گذار خواهد شد.
ماده ۲۵– در صورتی که ذی نفع در بیمه نامه های زندگی بستانکار بیمه گذار باشد و این مطلب در بیمه نامه و یا ظهر آن تصریح شده باشد حق بازخرید بیمه نامه و همچنین دریافت وام از محل ذخیره ریاضی موکول به موافقت کتبی بستانکار است.
ماده ۲۶– بیمه گذار می تواند پس از پرداخت لااقل حق بیمه دو سال تمام تا ۹۰% ارزش بازخرید بیمه نامه درخواست وام نماید و بیمه گر متعهد به پرداخت آن است ترتیب استرداد وام با توافق بین بیمه گر و بیمه گذار تعیین می شود.
ماده ۲۷– نرخ بهره وام حداکثر ۱۰% در سال است.
ماده ۲۸– در انواع بیمه های زندگی که بیمه نامه قابل بازخرید باشد هرگاه بیمه گذار پس از پرداخت لااقل حق بیمه دو سال تمام از پرداخت اقساط بعدی خودداری نماید، بیمه نامه با رعایت نرخهای مقرر و بدون احتساب کارمزد، تبدیل به بیمه نامه با سرمایه مخفف خواهد شد.
تبصره – مؤسسات بیمه موظفند جدولی به بیمه نامه های صادره ضمیمه نمایند که میزان سرمایه مخفف بیمه نامه را برای هر سال از مدت بیمه معین کند.
فصل پنجم – تنظیم حسابهای بیمه های زندگی
ماده ۲۹– مؤسسات بیمه موظفند حسابهای معاملات بیمه های زندگی را از سایر حسابهای خود تفکیک نموده و دفاتر خود را به ترتیبی تنظیم نمایند که کلیه اقلام مربوط به معاملات هر یک از انواع بیمه های زندگی به تفکیک مشخص شده باشد.
ماده ۳۰– سرمایه گذاری از محل ذخایر فنی بیمه های زندگی بایستی در حسابها و ترازنامه شرکت مشخص و از سایر سرمایه گذاریها تفکیک شود.
ماده ۳۱– ذخیره ریاضی بیمه های زندگی براساس مبانی محاسبه نرخهای حق بیمه تعیین خواهد شد. در مواردی که ذخیره ریاضی مذکور برای انجام تعهدات یک یا چند مؤسسه بیمه کافی نباشد بیمه مرکزی ایران می تواند نرخ بهره منظور در محاسبه ذخیره ریاضی این مؤسسه یا مؤسسات را تقلیل دهد و مراتب را به شورای عالی بیمه گزارش نماید.
مؤسسه بیمه مکلف است نرخ تعیین شده توسط بیمه مرکزی ایران را ملاک محاسبه قرار دهد.
فصل ششم – بیمه اتکایی اجباری
ماده ۳۲– مؤسسات بیمه موظفند برای هر یک از انواع بیمه های زندگی صورتهای زیر را در اختیار بیمه مرکزی ایران بگذارند:
الف – صورت بیمه نامه های صادره هر ماه.
ب – صورت تغییرات حاصله هر ماه در بیمه نامه های صادره.
ج – صورت بیمه نامه های مخفف و بازخریدشده هر ماه.
د – صورت بیمه نامه های مختومه به علت انقضای مدت بیمه نامه یا فوت بیمه شده و یا ابطال بیمه نامه.
ترتیب تنظیم این صورتها را بیمه مرکزی ایران معین خواهد کرد.
ماده ۳۳– بیمه مرکزی ایران می تواند رونوشت کلیه بیمه نامه های صادره بیمه های زندگی را از مؤسسات بیمه بخواهد.
ماده ۳۴– حق بیمه اتکایی اجباری معادل ۵۰% حق بیمه سالانه بیمه های زندگی است و هرگاه مؤسسه بیمه ای، بیمه نامه زندگی با نرخی کمتر از نرخهای مقرر در این آیین نامه صادر نماید حق بیمه اتکایی براساس نرخ تعیین شده در این ماده، در صورتحساب بیمه اتکایی اجباری منظور خواهد شد.
ماده ۳۵– کارمزد بیمه اتکایی اجباری برای انواع مختلف بیمه های زندگی و برای بیمه نامه های صادره از اول مهرماه ۱۳۵۰ به شرح زیر تعیین می گردد:
الف – برای بیمه های خطر فوت ساده زمانی اعم از انفرادی یا جمعی با حق بیمه سالانه ۱۵% حق بیمه در سال.
ب – برای سایر انواع بیمه های زندگی با حق بیمه سالانه در سال اول ۹۰% حق بیمه مشروط بر اینکه از ۳۶ در هزار سرمایه تجاوز نکند. نصف این کارمزد در سال اول و یک چهارم آن در سال دوم و بقیه در سال سوم بیمه قابل پرداخت است کارمزد این نوع بیمه ها از سال دوم به بعد ۶% حق بیمه در سال خواهد بود.
ج – برای سایر انواع بیمه های زندگی با حق بیمه یکجا ۳% حق بیمه.
ماده ۳۶– صورتحساب بیمه اتکایی اجباری هر سه ماه یکبار توسط بیمه مرکزی ایران تنظیم می شود. در این صورت حسابها سهم بیمه مرکزی ایران بابت بازخرید، فوت، انقضای مدت بیمه نامه و حق بیمه و کارمزد اتکایی بیمه های صادره ظرف آن سه ماه و همچنین حق بیمه سالانه و کارمزد اتکایی اجباری بیمه نامه های موعد رسیده صادره سالهای قبل و حق بیمه های مربوط به الحاقیهای صادره و کارمزد اتکایی اجباری آن منظور خواهد شد. ممکن است در صورت موافقت بیمه مرکزی ایران صورتحساب اتکایی اجباری توسط مؤسسه بیمه واگذارنده تنظیم شود.
ماده ۳۷– مؤسسات بیمه واگذارنده و همچنین بیمه مرکزی ایران موظفند ظرف یک ماه از تاریخ ارسال صورتحساب به پرداخت بدهی خود اقدام کنند. تأخیر بیش از یک ماه در پرداخت بدهی موجب تعلق بهره با نرخ ۸% در سال خواهد شد.
ماده ۳۸– بیمه مرکزی ایران در صورت درخواست مؤسسه بیمه واگذارنده هر سال تا ۵۵% جمع مانده بدهی بیمه گذاران در آخر سال قبل را بابت وامهایی که با رعایت شرایط بیمه نامه ای صادره از اول مهر ماه ۱۳۵۰ دریافت داشته اند از محل ذخیره ریاضی این بیمه نامه ها به عنوان وام ۸% در سال در اختیار مؤسسه بیمه، مزبور خواهد گذاشت. بهره مزبور برای هر سه ماه، در صورتحساب مربوط به همان سه ماه منظور خواهد شد.
ماده ۳۹– بیمه مرکزی ایران بعد از پایان هر سال ۷۵% منافعی را که از معاملات اتکایی اجباری بیمه های زندگی هر یک از مؤسسات بیمه تحصیل می کند به این مؤسسات پرداخت خواهد کرد.
ماده ۴۰– ترتیب محاسبه منافع موضوع ماده (۳۹) عبارت است از جمع اقلام بند «الف» پس از کسر جمع اقلام بند «ب» به شرح زیر:
الف : ۱- ذخیره ریاضی در آخر سال مالی قبل.
2- حق بیمه های اتکایی اجباری.
3- بهره وام موضوع ماده ۳۸.
4- درآمد حاصل از سایر سرمایه گذاریهای از محل ذخایر فنی.
ب : ۱- کارمزد اتکایی اجباری.
2- سهم بیمه مرکزی ایران بابت بازخرید، فوت و انقضای مدت بیمه نامه ها.
3- ذخیره ریاضی در آخر سال مالی.
4- هزینه اداری معادل ۵% حق بیمه های اتکایی اجباری.
5- زیان سالهای قبل.
تبصره– درآمد حاصل از سایر سرمایه گذاریهای از محل ذخایر فنی مذکور در این ماده عبارت است از حاصل ضرب بندهای «الف و ب» زیر:
الف- تفاوت ذخیره ریاضی در آخر سال مالی قبل با مانده وام پرداخت شده به مؤسسه بیمه واگذارنده در آخر سال مذکور.
ب- نرخ خالص درآمد حاصل از سایر سرمایه گذاریهای مؤسسه بیمه واگذارنده موضوع ماده (۱۸) که با رعایت ماده (۱۹) بین بیمه گذاران آن مؤسسه تقسیم می شود.
فصل هفتم – بیمه اتکایی اختیاری
ماده ۴۱– مؤسسات بیمه در صورتی می توانند در مورد انواع بیمه های زندگی واگذاری اتکایی به خارج از کشور انجام دهند که لزوم واگذاری مزبور مورد تأیید بیمه مرکزی ایران باشد.
ماده ۴۲– بیمه مرکزی ایران می تواند واگذاری اتکایی به خارج از کشور را فقط در موارد زیر تأیید نماید:
الف – در صورتی که جمع سرمایه بیمه برای خطر فوت یک نفر بیمه شده ضمن یک یا چند بیمه نامه از مبلغ ده میلیون ریال متجاوز باشد نسبت به مبلغ مازاد.
ب – در صورتی که وضع سلامت بیمه شده در معاینه پزشکی غیرعادی و مشمول حق بیمه اضافی تشخیص داده شود.
ماده ۴۳– در صورتی که واگذاری اتکایی در مورد بیمه نامه های زندگی تا ده میلیون ریال برای مؤسسه بیمه ای در داخل کشور امکان پذیر نباشد بیمه مرکزی ایران با رعایت شرایط معمول در واگذاری بیمه های اتکایی اختیاری موظف به قبول آن است.
ماده ۴۴– مؤسسات بیمه مکلفند واگذاریهای اتکایی مربوط به بیمه نامه های زندگی صادره از ۱/ ۱/ ۱۳۵۴ و همچنین بیمه نامه های صادره قبل از تاریخ مذکور را که به موجب قراردادهای اتکایی از نوع حق بیمه خطر منعقده قبل از اول سال ۱۳۵۳ واگذار می شود با مفاد مواد (۴۳، ۴۴ و ۴۵) این آیین نامه تطبیق دهند. مؤسسات بیمه می توانند در مورد بیمه نامه های صادره تا پایان سال ۱۳۵۳ که به موجب قراردادهای اتکایی غیر از نوع حق بیمه خطر واگذار می شود واگذاری اتکایی به خارج را با رعایت شرایط قراردادهای منعقده ادامه دهند.
ماده ۴۵– مقررات این آیین نامه جز در مواردی که مبدأ دیگری برای آن تعیین شده است از تاریخ ۱/ ۵/ ۱۳۵۳ لازم الاجرا است.
جدول شماره ۱- بیمه خطر فوت ساده زمانی انفرادی
نرخهای حق بیمه سالانه برای سرمایه ۱۰۰۰ ریال