مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۲۴
جلسه: ۱۸۶
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۲۶ شهریورماه ۱۳۵۷
فهرست مطالب:
جلسه فوق‌العاده ساعت نه صبح به ریاست آقای عبدالله ریاضی تشکیل شد.
۱ – قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
رئیس ـ اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
غائبین بااجازه
خانم‌ها و آقایان آصف – ابطحی – دکتر ابوالهدی – دکتر اربابی – دکتر اعتمادی – جهانشاه افشار – اهری – بارکزهی – دکتر بقایی – بنی‌احمد – بهره‌مند – بهنیا – بیات – پیرزاده – جاف – جباری – جعفری – جوادی – چلاجور – حریری – حیدرزاده – خزیمه – خسروی – دلخوش فومنی – رهبر – دکتر رحمانی – دکتر رشید یاسمی – رضوی‌نژاد – دکتر ستوده – سعیدی – رحیمی لاریجانی – سلیمانی – شهبازی – شهرستانی – منصور صادقی – صدر – دکتر صدیق اسفندیاری – صدیق‌زاده – دکتر ضیایی – دکتر عادلی – عطارد – دکتر فروزین – دادفر – قائمی – قرائی – دکتر کیان – لیقوانی – لیوانی – دکتر محققی – مهرزاد میرزالو – میرلاشاری – نوربخش – وکیل گیلانی – اباصلتی – داودی – جهانبانی – عدیلی – زاهدی – کمالی‌آزاد.
۲ – طرح پیشنهاد دولت درباره برقراری حکومت نظامی در تهران و یازده شهر دیگر.
رئیس – وارد دستور می‌شویم پیشنهاد دولت درباره برقراری حکومت نظامی مطرح است. همان‌طوری که در یکی از جلسات قبل هم به عرض همکاران محترم رساندم در آئین‌نامه داخلی مجلس راجع‌به این موضوع چیز به‌خصوصی وجود ندارد. دفعه پیش که پیشنهاد حکومت نظامی مطرح بود پیشنهاد شد که یک نفر موافق و یک نفر مخالف صحبت کنند ولی بعد عده‌ای از همکاران معتقد بودند که چرا فقط یک نفر موافق و یک نفر مخالف صحبت کنند ولی بعد عده‌ای از همکاران معتقد بودند که چرا فقط یک نفر موافق و یک نفر مخالف صحبت کند؟ در این جلسه نیز تعداد زیادی تقاضای صحبت دارند چه به عنوان موافق و چه به عنوان مخالف. این است که چون در آئین‌نامه در این مورد چیزی ذکر نشده و رأی، رأی مجلس است و الآن هم متأسفانه اکثریت نداریم اجازه بفرمایید یک نفر به عنوان مخالف، اول صحبت کند بعد آن وقت راجع‌به این موضوع تصمیم می‌گیریم.
۳ – اخطار نظامنامهای به وسیله آقای محسن پزشکپور.
پزشکپور – من طبق ماده ۱۳۱ آئین‌نامه مجلس، اخطار نظامنامهای دارم.
رئیس – آقای پزشکپور بفرمایید.
پزشکپور – مقام ریاست فرمودند که تعداد کافی در جلسه حضور ندارند تا رأی بگیریم. وقتی تعداد کافی نباشد پس اصولاً رسیدگی به این مورد مهم ممکن نخواهد بود. بنابراین این جلسه مجلس نمی‌تواند تشکیل بشود. و اما اعتراض من این است که فرمودند در آئین‌نامه داخلی مجلس مطلبی در این مورد نداریم. ما در قانون اساسی و همچنین در آئین‌نامه موارد متعددی را داریم که در ساحت مقدس مجلس شورای ملی پیشنهادات به دو صورت فقط می‌تواند مطرح شود: یا به صورت لایحه که از طرف دولت عنوان می‌شود یا به صورت طرح که از طرف نمایندگان محترم تقدیم می‌شود من نظر نمایندگان محترم را به اصل ۱۵ قانون اساسی و نیز به اصول ۱۶ و ۱۷ و ۳۳ قانون اساسی جلب می‌کنم که تصریح شده است که دولت، قوه مجریه، هر یک از مواردی را که به نظرش می‌رسد باید به مجلس پیشنهاد کند و بعد از آنکه به تصویب مجلس رسید به توشیح ملوکانه برسد تا به صورت قانون درآید و به مورد اجرا گذاشته شود. مفاد این اصول در آئین‌نامه مجلس شورای ملی پیش‌بینی شده است و در نتیجه در آئین‌نامه مجلس صرفاً دو موضوع موردنظر قرار گرفته است یا لایحه است که دولت تقدیم می‌کند یا طرحی است که نمایندگان می‌دهند. استدلال شد که در قانون حکومت نظامی گفته شده که دولت هرگاه بخواهد حکومت نظامی برقرار کند به مجلس پیشنهاد می‌کند و ذکری از لایحه نشده است. اصولاً چنین ذکری لازم نداشت چون هر پیشنهادی که دولت بدهد لایحه است. این پیشنهاد ممکن است نسبت به مسائل مالی ممکلت باشد، این پیشنهاد ممکن است نسبت به مسائل قضایی مملکت باشد، این پیشنهاد ممکن است نسبت به مسائل سیاسی مملکت باشد اما پیشنهادی که دولت به مجلس تقدیم می‌کند در قالب چه لباسی می‌تواند قرار بگیرد؟ لایحه است و بس. این پیشنهادات آقایان نمایندگان گاهی ممکن است از طرف نمایندگان داده شود که آن هم پیشنهاد است. اما این پیشنهاد به چه صورت می‌تواند ارائه شود؟ به این صورت که لااقل پانزده نفر ذیل آن‌را امضا کرده باشند که چنین پیشنهادی به عنوان طرح نامیده می‌شود. بنابراین ما در قانون اساسی و همچنین در آئین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی، یا لایحه داریم یا طرح (صحیح است) و لایحه یا طرح هم مدارجی را می‌گذراند و وقتی این مدارج و مراحل را گذراند به صورت قانون درمی‌آید. ما در نظام قانون و نظام قضایی ایران چیزی به عنوان تصمیم قانونی نداریم، آنچه که در مجلسین ایران و نظام قانونی ایران وجود دارد قانون است، چیزی به عنوان تصمیم قانونی در نظام مجلس، موضع قانونی ندارد. مهمترین و بارزترین موضع آن همان چیزی بود که به عنوان تصمیم قانونی مجلسین ایران تغییر تاریخ رسمی ایران را اعلام کردند که همین دولت جناب شریف‌امامی آمد به عنوان تصویب‌نامه آن تصمیم عبث را کان‌لم‌یکن اعلام کرد و اقدام صحیحی هم بود. اگر آنچه که به عنوان تصمیم قانونی اعلام شده بود قوت قانونی داشت آن وقت دولت جناب شریف‌امامی با یک تصویب‌نامه نمی‌توانست آن‌را لغو کند و کان‌لم‌یکن اعلام نماید. بنابراین از آنجا که آن قانون نبود و اعتبار قانونی نداشت و چون اعتبار قانونی نبود امر عبثی بود، پس دولت می‌توانست و صحیح هم عمل کرد که با صدور یک بخشنامه اعلام کند که همان قانون رسمی ایران که تاریخ هجری شمسی بوده است باید در همه سازمان‌های مملکتی و در تمام مملکت اجرا شود بنابراین در هیچ مورد ما چیزی به عنوان تصمیم قانونی نداریم. ما هرگز هیچ نوع امری را سوای لایحه در مجلس شورای ملی نمی‌توانیم بپذیریم و نمی‌توانیم مورد رسیدگی قرار دهیم لوایح هم در آئین‌نامه وضع مشخصی دارد. آن که در قانون حکومت نظامی پیش‌بینی شده است دولت می‌تواند برقراری حکومت نظامی کند و ظرف یک هفته پیشنهاد آن‌را به مجلس تقدیم کند یعنی دولت را مختار کرده است بر اینکه دیگر لایحه‌ای تقدیم نکند بلکه گاهی ایجاب می‌کرده که قبل از اینکه قانونی از مجلس بگذرد دولت در منطقه‌ای حکومت نظامی اعلام کند بنابر یک ضرورت و موقعیت‌های خاص، ولی حتماً دولت را مکلف کرده که ظرف یک هفته پیشنهاد حکومت نظامی را به مجلس تقدیم کند. منظور از ذکر پیشنهاد این نیست که لایحه به مجلس تقدیم کند.
ادیب مجلسی – چرا پیشنهاد نوشته است؟
پزشکپور – می‌دانم پیشنهاد نوشته است هر لایحه‌ای که دولت به مجلس بدهد پیشنهاد است دولت لایحه به مجلس می‌دهد که مثلاً دولت خانه جنابعالی را مصادره کند و بدهد به من که خانه‌ای ندارم این هم پیشنهاد است دولت لایحه‌ای که به مجلس می‌دهد که نسبت به اموال مردم به این کیفیت عمل شود این هم پیشنهاد است که در لباس لایحه داده می‌شود به هر حال ما در قانون اساسی، ما در آئین‌نامه مجلس، چیزی به عنوان غیرلایحه نداریم.
دکتر عدل – اخطار نظامنامه‌ای‌اش کجاست؟
پزشکپور – ماده ۱۳۱، بنابراین هرگاه برخلاف تصویب مجلس شورای ملی که غالباً بحث شده بخواهد چنین تصمیمی اتخاذ کند چون این تصمیم را من و دیگر دوستان اقلیت مغایر با اصول منجز قانون اساسی و مغایر با آئین‌نامه مجلس و مآلا با مصلحت کلی مملکت می‌دانیم من و آقای مظهری و آقای پارسای مطلق و آقای دکتر جزایری و آقای اخلاقپور و آقای نواب‌صفا و آقای اسحقی‌نژاد و آقای فرمان و آقای دکتر طبیب و آقای یزدی و آقای دکتر مشیر و آقای بنی‌احمد که تشریف آوردند و آقای دکتر شیروانی به عنوان اعتراض به همین اقدام هرگاه مجلس بخواهد چنین تصمیمی بگیرد به عنوان اعتراض به چنین اقدامی جلسه مجلس را تا لحظه اخذ رأی ترک خواهیم کرد و هرگاه فرصت به سخنی رسید آقای دکتر مشیر از طرف اقلیت تشریف دارند که نظریات خود را بیان خواهند کرد.
رئیس – عرض کنم این مطلب اتفاقاً در جلسه ماقبل که چنین موضوعی مطرح بود اینجا بحث شد. قانون حکومت نظامی که از مجلس شورای ملی گذشته اینجا قرائت شد و گفته شد که چون آئین‌نامه مجلس درباره این موضوع ساکت است ما به سنت پارلمانی و به دوره‌های گذشته رجوع کرده‌ایم. در دوره‌های ۱۵ – ۱۶ – ۱۷ مجلس غیر از این عمل نکرده است در خود این قانون که خواهش می‌کنم خوانده شود هم اسم لایحه برده شده هم اسم پیشنهاد. دولت در لایحه‌ای که به مجلس تقدیم کرده هم اسم لایحه برده و هم گفته است پیشنهاد و تا به حال در دوره‌های گذشته هم که یقیناً اشخاص حقوقدانی در مجلس وجود داشته‌اند به همین ترتیب عمل کرده‌اند. یعنی موافقت مجلس شورای ملی را با پیشنهاد دولت به اطلاع او رسانده‌اند. خواهش می‌کنم قانون حکومت نظامی خوانده شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
قانون مربوط به مقررات اعلان حکومت نظامی مصوب ۳ بهمن‌ماه ۱۳۲۹
ماده واحده – دولت نمی‌تواند جز در مواقع فوق‌العاده که ضرورت ایجاب می‌کند اعلان حکومت نظامی بدهد و آن هم باید با تصویب مجلس شورای ملی و مجلس سنا باشد اگر وقتی در جایی ضرورت فوری ایجاب کرد دولت می‌تواند آن را اعلام کند ولی باید در ظرف یک هفته پیشنهاد آن را با ذکر علت به مجلس شورای ملی و مجلس سنا بدهد و موافقت آنان را بخواهد. مجلسین به محض پیشنهاد دولت هر یک جلسه فوق‌العاده تشکیل و تصمیم خود را اعلام می‌دارند. مدت حکومت نظامی نیز باید در اعلان معین گردد و تمدید آن اگر لازم شود محتاج به اجازه جدید است.
تبصره – اعلام حکومت نظامی در مدت انتخابات اکیداً ممنوع است.
۴ – اخطار نظامنامهای به وسیله آقای احمد بنی‌احمد.
رئیس – آقای بنی‌احمد هم باز از همین ماده ۱۳۱ آئین‌نامه می‌خواهند استفاده کنند بفرمایید.
احمد بنی‌احمد – عرض کنم که این ایرادی که ما در مجلس شورای ملی داریم و راهنمای ماست آن آئین‌نامه داخل مجلس شورای ملی است و تمام قوانینی که به صورت اجرا درآمده به فرم لایحه یا طرح تقدیم شده نشأت گرفته از آئین‌نامه داخلی مجلس. پس آنچه که حاکم بر تصمیمات مجلس است آئین‌نامه داخلی آن است و ما در آئین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی دو مورد بیشتر نداریم یا لایحه داریم که دولت تقدیم می‌کند یا طرح داریم که نمایندگان تقدیم می‌کنند. ولی استناد شد در این جلسه و جلسات قبل به سنت پارلمانی که این سنت پارلمانی جز در یکی دو مورد در مجلس تکرار نشده است و همکاران محترم تصدیق می‌فرمایند که اگر عملی یکی دوبار در پارلمان تکرار شود از نظر قانونی و از نظر رویه این عمل نمی‌تواند سنت پارلمانی تلقی گردد (صحیح است) اولاً سنت و رویه باید منشا اصولی و قانونی داشته باشد که ما می‌دانیم بسیاری از سنت‌های پسندیده فراموش شده ولی سنتی که به زیان مصالح جامعه است نباید اجازه بدهیم طرح شود. اما پیشنهادی که بنده دارم این است که دولت حال که تحمل فضای مخالف مجلس را کرده است موافقت کند که به صورت یک لایحه در اطراف این لایحه بحث شود و نمایندگان نظر خودشان را بدهند چون یک مسئله کوچکی نیست. شما می‌خواهید در ۱۲ شهر مملکت آن هم به مدت ۶ ماه حکومت نظامی اعلام کنید و ما می‌خواهیم تصویب کنیم. حال چه عوارضی بر این حکومت نظامی متصور خواهد بود ولی همان‌طوری که به نظر بنده این لایحه را نخست‌وزیر و وزرا مسئول که در تمام لوایح معمول است امضا کرده‌اند و از طرف دیگر آنچه که در قانون به عنوان پیشنهاد آمده یک مسامحه در عبارت است و حاکم بر تصمیماتی که در مجلس گرفته می‌شود تنها آئین‌نامه داخلی است و ما در آئین‌نامه داخلی چیز دیگری جز طرح یا لایحه نداریم (صحیح است) به هر صورت اگر واقعاً به این مشکل عمل نشود و دولت به عنوان لایحه تلقی نکند ما به عنوان اعتراض جلسه را ترک می‌کنیم مضافاً به اینکه در همین مدت ۹ ـ۸ روز که اعلام حکومت نظامی شده اعمالی برخلاف قانون اساسی و حتی برخلاف قانون حکومت نظامی، و مواد ۵ و ۱۰ آن صورت گرفته که بنده تشریح نمی‌کنم و با اجازه حاصله از بند یک ماده ۲ قانون مصوب ۱۳۰۷ که جناب آقای مهندس شریف‌امامی مواردی را از نظر ارتکاب جرایم در ۵ مورد اعمال کرده‌اند تقاضای تعقیب ایشان را از طریق مجلس شورای ملی دارم و متن اعلام جرم را تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
رئیس – در هر صورت اگر واقعاً برای مجلس مسئله روشن است که روشن است و اگر روشن نیست راه دیگری را اتخاذ می‌کنیم. جناب دکتر یزدان‌پناه بفرمایید.
دکتر یزدان‌پناه (وزیر مشاور در امور پارلمانی) – با اجازه مقام ریاست چون جناب بنی‌احمد نظر دولت را خواسته بودند بنده عرض می‌کنم که نظر، نظر مجلس شورای ملی است و اتخاذ تصمیم با مجلس خواهد بود ولی آنچه که دولت انجام داده است مطابق با اصولی است که تا به حال در مجلس شورای ملی ایران انجام گرفته است. هیچ وقت دولت نظرش این نیست که پیشنهاد یا نظر یا تقاضایی بدهد که خلاف اصول باشد. همان‌طور که ملاحظه فرمودید قانونی که در سال ۱۳۲۹ به تصویب رسیده است صراحت دارد که در مورد حکومت نظامی به چه کیفیت باید عمل شود البته این بحث را جناب بنی‌احمد عنوان کردند که در آئین‌نامه یا پیشنهاد است یا طرح، اما اینجا ما قانون خاص و نظر خاصی داریم و چون این امر، امر خاصی بوده است برایش قانون خاصی آمده است. سه نکته در این قانون هست که من استدعا می‌کنم عنایت بفرمایید تا در اتخاذ تصمیم به هم صورت که مصلحت است عمل شود. در ماده واحده یک جا گفته است آنچه را که دولت تقدیم می‌کند پیشنهاد است در سطر بعد می‌گوید وقتی این پیشنهاد را دولت داد موافقت مجلسین را می‌خواهد. و بحث تصویب نیست. در سطر آخر یا ماقبل آخر می‌گوید مجلسین تصمیم خود را اعلام می‌کند، نه تصویب آن را. عنایت می‌فرمایید که در این موارد قانونگذار در موضع خودش همه را سبک، سنگین کرده است. یک ماه قبل هم یعنی مجلس در زمینه استدعای دولت برای استقرار حکومت نظامی در اصفهان تصویب‌نامه‌ای را به دولت ابلاغ کرد.
دکتر طبیب – همان موقع هم ما به این مسئله اعتراض کردیم.
دکتر یزدان‌پناه – دولت با توجه به چنین سوابق این استدعا را کرده است تصمیم قانونی مصوب ۱۳۳۰ می‌خوانم:
تصمیم قانونی دایر به اجازه اجرای مقررات حکومت نظامی در پاره‌ای از نقاط جنوب
مجلس شورای ملی در جلسه شب یکشنبه ۲۵/۱/۳۰ در نقاط آبادان – گچساران – آغاجاری – لالی – بندر معشور – هفتگل و مسجد سلیمان از تاریخ پنجم فروردین‌ماه ۱۳۳۰ برای مدت دو ماه اجرای مقررات حکومت نظامی را تصویب نموده است. تصمیم قانونی بالا در جلسه شب یکشنبه بیست و پنجم فروردین‌ماه یک‌هزار و سیصد و سی از طرف مجلس شورای ملی اتخاذ گردید.
رئیس مجلس شورای ملی – رضا حکمت
پس همان‌طوری که اشاره شد نشان می‌دهد که در گذشته هم چنین چیزی نبود و مجلس شورای ملی عیناً همان ترتیبی که در مورد اصفهان عمل شده است تصمیم قانونی بوده است پس ملاحظه می‌فرمایید آنچه که خدمتتان تقدیم شده است تقاضای دولت است برای اجرای قانونی که به اسم قانون حکومت نظامی به تصویب رسیده است ولاغیر و البته اتخاذ تصمیم با مجلس شورای ملی است. و دولت هیچ عملی انجام نداده است که قبلاً نظیرش انجام نشده باشد.
رئیس – آقای دکتر تجدد فرمایشی دارید بفرمایید؟
دکتر تجدد – من همین مطلبی را که جناب دکتر یزدان‌پناه فرمودند می‌خواستم عرض کنم.
رئیس – به نظر من یک راه دیگر هم می‌رسد اگر واقعاً علمای حقوق امروز مطلبی را به صورت دیگری غیر از آنچه قبلاً بوده است تلقی می‌کنند ممکن است پیشنهاد کنم به کمیسیون دادگستری ارجاع شود.
دکتر طبیب – بفرمایید به صورت لایحه به کمیسیون دادگستری برود.
عباس میرزایی – چرا مثل دفعه گذشته عمل نشود؟ ما قبلاً هم تصویب کرده‌ایم و کار خلافی نکرده‌ایم.
عده‌ای از نمایندگان – این موضوع به کمیسیون دادگستری رجوع شود تا هر طور مصلحت دیدند عمل شود.
۵ – بیانات آقایان جعفر منصوریان – ادیب‌مجلسی – مظهری – سوادکوهی – مهدی شیخ‌الاسلامی – محمود شریفی – محمد پارسا – نواب صفا – دکتر مشیر – نورعلی شهابی – محمدصادق افتخار – اعظمی باوندپور – دکتر حسین تجدد – خانم ملک‌تاج برومند – دکتر باهری (وزیر دادگستری) پیرامون پیشنهاد برقراری حکومت نظامی.
رئیس – آقای منصوریان توضیحی دارید بفرمایید تا لااقل تکلیف بنده روشن بشود.
منصوریان – این توضیح دفعه قبل هم داده شد و آقای رئیس کمیسیون دادگستری هم در این مورد توضیح دادند. دوستان توجه بفرمایید در جلسه‌ای که مربوط به پیشنهاد دولت راجع به اعلام حکومت نطامی در اصفهان بود این بحث حقوقی نیز باز مطرح بود که توجه داشته باشید که اساس موضوع در این است که پیشنهاد دولت براساس یک قانون است قانونی داریم که در سال ۱۳۲۹ به تصویب قوه مقننه رسیده و طبق آن قانون عمل می‌شود طبق آن قانون به دولت اجازه داده شده که اگر در موارد فوری و ضروری نیاز به اعلام حکومت نظامی در نقاطی را لازم و ضروری دانست اعلام کند منتها ظرف یک هفته پیشنهاد آن را به مجلس بدهد من نمی‌دانم مگر ممکن است با کلمات بازی کنیم از لحاظ قانونی هر لغت معنی و مفهوم خودش را دارد قانونگذار در لغاتی که به کار می‌برد به نحوی واقف است که چه لغتی را در چه نقطه‌ای و در چه مکانی به کار برد در آنجا که لازم است گفته شده، طرح در آنجا که لازم است نوشته شده لایحه در آنجایی که در قانون به صراحت نوشته شده پیشنهاد و تصمیم، بنده استدعا می‌کنم به این قانون و لغاتی که در اینجا به کار رفته توجه بفرمایید قانون را به من لطف کنید.
اسحقی‌نژاد – قبلاً خواندید دوباره برای چه بخوانید؟ ما می‌خواهیم این لایحه تلقی شود و در مقابل این همه کشت و کشتار بتوانیم بحث کنیم.
منصوریان – از آنجا چرا داد می‌زنید مگر عرض ما را نباید گوش کنید ما فرمایش آقایان را گوش می‌کنیم هر نماینده‌ای حق دارد نظر خودش را بگوید موضوعی که مطرح است دو نفر از آقایان نظراتی را فرمودند بعد مجلس است که تصمیم می‌گیرید این یک ماده واحده است که به تصویب رسیده یعنی چیزی فی‌البداهه است که دولت به عنوان ماده واحده یا به عنوان یک لایحه تقدیم مجلس می‌کند براساس این مجوز قانونی که از طرف قوه مقننه به او داده شده یک پیشنهادی که در این ماده واحده قید شده که اگر ضرورت ایجاب می‌کند اعلام می‌کند ولی باید ظرف یک هفته پیشنهاد آن‌را با ذکر علت به مجلس شورای ملی و مجلس سنا بدهد و موافقت مجلسین را بخواهد بعد باز تکرار می‌شود مجلسین به محض پیشنهاد دولت جلسه تشکیل می‌دهد و تصمیم خود را ارائه می‌دهند البته تصمیم مجلس تصمیم قانونی است.
اخلاقپور – تصمیم یکی است احتیاج به رأی دارد.
منصوریان – آقای اخلاقپور ما هم به اندازه خودمان حقوق می‌دانیم با لغات بازی نکنید این ماده واحده به تصویب قوه مققنه رسیده براساس این ماده واحده تا کنون به کرات عمل شده است یعنی این عمل پیشنهاد شده و مجلس بررسی کرده و تصمیم خودش را بر تأیید و یا در آن اعلام کرده بنابراین آنچه که تاکنون مذاکرات مجلس حاکی است نشان می‌دهد بر این نحو عمل شده اگر مجلس خلاف آنچه که تاکنون عمل شده براساس این قانون باید صورت بگیرد ولی آنچه که تاکنون عمل شده این بوده آنچنان که شما یک ماه قبل چنین عملی را انجام داده‌اید.
اخلاقپور – ماده دوم با قسمت …
منصوریان – آقای اخلاقپور یک حقوقدان و نماینده محترم مجلس این اجازه را می‌دهد و این صبر و شکیبایی را باید داشته باشد.
اخلاقپور – صبر و تحمل برای چه؟
منصوریان – خلاف این را که می‌فرمایند در اینجا است که باز گفته شده و مجلس نظر و تصمیم خودش را اعلام می‌کند.
ادیب‌مجلسی – ما هم می‌خواهیم روشن بشویم.
منصوریان – این قانون است این قانون صراحت دارد پیشنهاد دولی براساس قانون است بعد هم تصمیمی که مجلسی اتخاذ می‌کند، اما موضوعی که مورد بحث بوده و جناب رئیس فرمودند عبارت از این است که این چنین موارد چون در آئین‌نامه مسخص نیست که نمایندگان موافق و مخالف به چه مدت و به چه نحو صحبت کنند. در سابق سنتی که عرض کردم به این نحو بود که موافق و مخالف هر کدام ۵ دقیقه صحبت می‌کردند در جلسه قبل گفته شد۵ دقیقه کافی نیست. بهتر است اگر مجلس اجازه بفرمایند به جای چندتا نماینده که ۵ دقیقه صحبت کنند یک موافق و یک مخالف هر کدام نیم ساعت صحبت کنند مجلس تصویب فرمودند و به همین نحو عمل شد حالا برای این کار تصمیم دیگری که جناب رئیس داشتند اعلام می‌کردند و پیشنهاد می‌فرمایند که مجلس تصویب کند موافقین و مخالفین به چه مدت باید صحبت کنند ده دقیقه یک ربع هر تعداد که مجلس می‌خواهد تصمیم بگیرد.
چند نفر از نمایندگان – یک ربع کافی است.
رئیس – آقای مظهری فرمایشی دارید بفرمایید.
مظهری – قربان چون مسئله از مسئله اخطار نظامنامهای خارج شد و به صورت بحث پیش آمد، جناب رئیس ما پیشنهادی داریم که این پیشنهاد لایحه تلقی شود بنده فرمایشان آقای منصوریان را شنیدم ولی به هر حال اگر آن قانون و آن آئین‌نامه تصمیم مجلس است تصمیم مجلس قانونی می‌شود و اگر شما تصویب بفرمایید که لایحه تلقی شود لایحه خواهد شد بنده هم تا آنجا که به خاطر دارم و سوابق را خوانده‌ام موردی هم هست که به صورت لایحه آورده و موردی هست که دولت پیشنهاد کردهولی مجلس لایحه تلقی کرده پرونده هست ما همه پرونده‌ها را مطالعه کردیم بحثم بر سر این است که اگر یک کار فوریت داشت می‌کنیم که در این کار این مسئله فوریت دارد من گفتم که تأخیرش مصلحت نیست واقعیت امر این است که حکومت نظامی اعلام شده و براساس مقررات حکومت نظامی هر کار دلشان می‌خواهد می‌کنند اگر امروز تصویب نشد مشکلی پیش نمی‌آورد ۶ ماه مهلت حکومت نظامی است چه اشکالی دارد که مجلس تصمیم بگیرد گه این را لایحه تلقی کنید برود به کمیسیون مراحل آن طی شود و به تصویب مجلس برسد و بشود قانون، ممکن است مورد مخالفت مجلس قرار بگیرد و رد شود ولی این که چون در گذشته این کار را می‌کردیم باز هم تکرار کنیم امیدواریم روی این تعصب به خرج ندهیم صحبت بر سر این است که مجلس آگاهانه عمل کند و کار اصولی انجام بگیرد و الا این که یک نفر چند دقیقه صحبت کند یک چهار دقیقه یکی پنج دقیقه در کار نیست ما تصمیم گرفتیم که یک نفر از سوی همه ما صحبت کند ولی بحث بر سر این است که لایحه وقتی به کمیسیون می‌رود در این کمیسیون گفتگو و تبادل نظر بشود به طور تخصصی رویش بحث شود دو تا پیشنهاد روی این لایحه می‌شود ممکن است نظراتی بدهند مطالب آن پیشنهادات را اگر کمیسیون صلاح بداند به اضافه کند. درست است که آن قانون سال ۲۹ به تصویب رسیده و همچنین ممکن مجلس قانونی بگذراند در تکذیب و تأیید آن، به هر حال قانون است چه اشکالی دارد که به کمیسیون‌ها برود مراحلش را طی کند و به جلسه علنی بیاید پیشنهاد ما در این است و تکرار می‌کنم که تکرار نطق یک نفر یا دو نفر این جا مطرح نیست هدف ما این است که وقتی لایحه مطرح است لایحه قانونی تلقی شود و مراحل قانونی خود را طی کند من استدعا می‌کنم از جناب مقام ریاست در این پیشنهاد موافق و مخالف صحبت کنند و بعد اعلام رأی کنند.
رئیس – آقای سوادکوهی فرمایشی دارید بفرمایید.
سلیمانی سوادکوهی – جناب رئیس، همکاران گرامی بنده قصد صحبت نداشتم ولی از مذاکراتی که شد دیدم گناه است که ائم نظر خودش را نگوید دوستانی که می‌خواهند این موضوع به صورت لایحه درآید باید توجه داشته باشند که عملاً به ضرر است. (عده‌ای از نمایندگان – چرا آقا؟) وقتی دولت حکومت نظامی اعلام می‌کند طبق قانون سال ۱۳۲۹ که قبلاض نبوده آن کسانی که در آن دوره بوده‌اند و مردم وطن‌پرست هم بوده‌اند فکر کردند که دست دولت باز نباشد که در دوره‌های بعدی برود در مدت‌های مدید سر خود حکومت نظامی اعلام کند بنابراین دولت را ملزم کرده‌اند که به محض این که اعلام حکومت نظامی شد موضوع را در مجلس شورای ملی مطرح کند مجلس شورای ملی اگر صلاح ندید فی‌المجلس لغو کند و دولت را منع کند (صحیح است) اما اگر ما بیاییم بدعت بگذاریم و این را به صورت لایحه در آوریم.
دو شوری کنیم برود به کمیسیون، بیاید اینجا، برود به سنا ماه‌ها طول می‌کشد هیچ مجوزی برای دولت نیست که از ان کاری که کرده دست بکشد، ما اگر موافقیم در همین جلسه اعلام می‌کنیم و اگر مخالفیم در همین جلسه اعلام می‌کنیم دوست وطن‌پرست من توجه داشته باشند برای کاری که امروز پیش آمده، سالیان دراز دست دولت را باز بگذاریم که مدت‌ها لایحه حکومت نظامی برقرار باشد.
رئیس – آقای مهدوی شیخ‌الاسلامی بفرمایید.
مهدوی شیخ‌الاسلامی – همکاران گرامی در جلسه‌ای که بحث راجع به اعلام حکومت نظامی در اصفهان در مجلس مطرح بود توضیحاتی عرض کردم در همین زمینه که دوستان ایراد کرده بودند رویه‌ای که در سابق در مجلس به صورت سنت پارلمانی عمل شده این جا باز لازم دیدم که این بحثی که پیش آمده توضیحی عرض کنم آنچه که من مطالعه کردم در تمام موارد گذشته مسئله حکومت نظامی و پیشنهاد دولت مطرح بوده هیچ وقت مجلس این مسئله را به عنوان لایحه به مفهومی که در آیین‌نامه داخلی مجلس مطرح است تلقی نکرده به این معنی که لایحه یا باید به کمیسیون‌ها ارجاع شود یا باید فوریت‌هایش مطرح و فی‌المجلس طرح شود از این دو حالت نمی‌تواند خارج شود هیچ موردی هیچ وقت پیشنهاد حکومت نظامی و حتی در موردی که خود دولت به عنوان لایحه به مجلس داد باز مجلس آن طور تلقی نکرد که آن را به کمیسیون ارجاع کند یا فوریت‌هایش را مطرح کند بلکه رویه مجلس همیشه این بوده که طبع و توزیع شده و در جلسه بعد مطرح شده بنابراین مسئله ارجاع به کمیسیون از نظر سنت پارلمانی عملی است که آنچه که تا به حال عمل شده جای شک و تردیدی باقی نمی‌گذارد مسئله دیگر برداشت مجلس در همان جلسه است که مثل امروز این پیشنهاد مطرح می‌شود که آیا پیشنهاد به معنای پیشنهاد نمایندگان مجلس تلقی شود ۵ دقیقه موافق یا ۵ دقیقه مخالف یا به صورتی که در آن جلسه رأی دادید یک موافق و یک مخالف نیم ساعت صحبت کنند ولی عقیده من این است که با این پیشنهاد که پیشنهاد نماینده مجلس است ۵ دقیقه موافق و ۵ دقیقه مخالف، موافق نیستم و آن را توصیه نمی‌کنم مسئله این است که اگر ما امروز به این صورتی که در گذشته عمل شده بخواهیم عمل کنیم با پیشنهادی که داده شده چگونه عمل کنیم. می‌شود در مدتی که درباره این لایحه هر موافق و مخالف صحبت می‌کند بحث کرد که آیا هر موافق یا مخالفی نیم ساعت صحبت کند یا یک ربع که همه کنند بر سر این است که این امکان را باید به همه داد یا نه ولی این که به ان صورت که آقای مظهری پیشنهاد کردند که لایحه تلقی شود مسئله به این صورت نیست که این مطلب لایحه تلقی شود و به کمیسیون برود چنین چیزی سابقه ندارد اگر این مطلب شما را قانع می‌کند مسئله دوم این است که در این جلسه چطور موافق و مخالف صحبت کنند همه‌شان یک ربع یا نیم ساعت صحبت کنند و جناب آقای رئیس هم این طور اعلام فرمودند که نمی‌خواهند آن تصمیمی که دو جلسه گذشته اعلام شد که یک موافق و یک مخالف صحبت کند اعمال کنند و می‌خواهند این امکان را بدهند که همه صحبت کنند و این بستگی به نظر مجلس دارد.
رئیس – بنده خیال می‌کنم مسئله به اندازه کافی روشن شد و اشخاصی که در مسائل حقوقی وارد بودند نظر خودشان را گفتند بنابراین معلوم می‌شود اخطار نظامنامهای درست نبوده و اعلام حکومت نظامی به همان صورت پیشنهاد است و بنده نسبت به این که پیشنهاد تلقی شود یا نه رأی می‌گیرم از خانم‌ها و آقایانی که با این نظر موافقند که اعلام حکومت نظامی پیشنهاد تلقی شود خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد حالا صحبت بر سر این است که موافق و مخالف چه مدت صحبت کنند.
عده‌ای از نمایندگان – یک ربع هر موافق و مخالف صحبت کنند.
رئیس – از خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند موافقین و مخالفین هر کدام یک ربع صحبت کنند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
(در این موقع نمایندگان اقلیت به عنوان اعتراض جلسه علنی را ترک کردند) آقای شریفی بفرمایید.
محمود شریفی – با شما، نمایندگان شریف و آزاده مجلس شورای ملی و نمایندگان محترم دولت که در این مکان مقدس گرد آمده‌اید و با شما ملت خداپرست و روشنفکر و حق‌شناس ایران زینت‌بخش گفتارم را پس از توکل به عنایات خداوند قادر متعال که جز او هیچکس و هیچ چیز سزاوار پرستش نیست آیات ۱۵۰ تا ۱۵۲ سوره مبارکه بقره از کلام‌الله مجید را قرار می‌دهم، آنجا که خدای عالمیان و آدمیان می‌فرماید: و لنبلونکم بشی من الخوف و الجوع و نقص من‌الاموال و الانفس والثمرات و بشر الصابرین. الذین اذا اصابتهم مصیبة قالوا انالله وانا الیه راجعون. اولئک علیهم صلوات من ربهم و رحمة و اولئک هم المهتدون.
اگر در طول تاریخ ۲۵۰۰ ساله ایران که شاهنشاهان این مرز و بوم تکیه‌گاه ملی بوده‌اند. به حیات اساسی و اجتماعی ملت ایران نظر افکنیم. درمی‌یابیم که ایرانیان از دوران باستان مردمی نجیب و شریف و آزاده و بافرهنگ‌اند ملتی که در تنگنای تاریخ، بارها در مواقع حساس به مدد همان خصال ذاتی، از خلال حوادث و رویدادها سرافراز بیرون آمده و آنجا که پای مصالح ملی به میان آمده است، تا پای جان ایستادگی کرده و از شرف و ناموس و قومیت و استقلال وطن خود دفاع نموده‌اند لذا نه چنین ملتی را با این پشتوانه معنوی دست‌کم باید گرفت و نه اینکه به خواسته‌های مشروع او توجه نکرد و نه اینکه نسبت به فقدان فرزندانش بی‌تفاوت بود.
از چهارده قرن پیش که ایرانیان، دین مبین اسلام را پذیرا شدند دیدند که این آئین پاک مرامش مساوات و برادری و برابری است. دینی است که در آن بین سید قرشی و عبدحبشی فرقی نیست و خواندند که از نظر قرآن مجید آنکه از همه ثروتمندتر است یا زورمندتر است، شایسته‌تر نیست بلکه خداوند فرموده است ان اکرمکم عندالله اتقیکم و از این‌رو تقوی را سرمایه معنوی قرار دادند و به حبل‌المتین ایمان گرویدند و چون ایرانیان ملتی باهوش‌اند کوشش خود را در راه اعتلای مذهب تشیع به کار بردند چون رادمردی همچون شاه مردان علی علیه‌السلام در مقام پیشوایی داشت آنکه در خانه خدا چشم به جهان گشود و هم در خانه خدا چشم از جهان فرو بست و ابرمرد نامتناهی زمان قلب گرفت. آئینی که به آزادمردی همچون حضرت حسین‌بن‌علی سیدالشهدا علیه‌السلام افتخار کرد که در تنگنای معرکه ظهر عاشورا فرمود الموت احلی من رکوب العاروالعار اولی من دخول النار پس چنین ملتی که دورنمای شکوه ملیت را ترسیم کند و بر پشتوانه معنوی روحانیت متکی باشد در زندگی سیاسی و اجتماعی خود نه به غیر موحد توجه خواهد کرد و نه دین را به دنیای مادی‌پرستی خواهد فروخت و نه از ملیت دیرپای تاریخی خود دست خواهد کشید و این همان احترامی است که دولت‌ها در ایران باید به ملت ایران بنمایند و با ابراز حق‌شناسی پاس خاطر او را بدارند. از دیرباز که شالوده و بنیان سیاست ایران بر دو قوه مذهب و ملیت استوار شد تا به امروز، همه رهبرانی که به موفقیت‌های عظیم اجتماعی دست یافته‌اند، این پیروزی را در سایه اتفاق و اتحاد روحانیت و مقام سلطنت به دست آورده‌اند و اینک نیز امام وطن با صدای رسا از زمامداران و مجریان امور می‌خواهد که با همه ناملایمات و صدماتی که مقام شامخ روحانیت از سوی تدبیر دست‌اندرکاران سیاست‌های روز دیده است، کابینه آشتی ملی، دست رهبران بزرگ روحانی کشور را برای ایجاد روح اتحاد و اتفاق ملی صمیمانه بفشارد و این یک خواست و ضرورت ملی است. زیرا مقتدای جامعه تشیع و جانشین مهدی این است امام زمان علیه‌السلام هرگز به هیچ آشوب طلب و مخربی اجازه آتش‌سوزی یا اتلاف اموال عمومی را نمی‌دهد و این گونه اعمال خلاف انسانی را حرام و مردود می‌شمارد و اعمال هر فرصت‌طلبی را در راه برهم زدن نظم و امنیت عمومی محکوم می‌سازد.
سخن از آتش‌سوزی رفت و بار دیگر پس از چند روز چشمم را گریان و دلم را بریان ساخت. همان گونه که استحضار دارید در شنبه شب بیست و هشتم مرداد، مطابق با شب نیمه ماه رمضان، آتش‌سوزی مهیبی در شهر صنعتی و بندر مرزی آبادان رخ داد که لهیب آن دامان بسیاری از مردم بی‌گناه به خصوص جوانان را گرفت و شهری فعال را به ماتمکده مبدل ساخت. حادثه‌ای هولناک ک بنا بر اخبار منتشره جان ۳۷۷ تن از عزیزان ما را گرفت و نه تنها چشم‌های مردم آبادان و خوزستان را گریان کرد بلکه ملت ایران را در عزای عمومی فرو برد و به مفهوم «بنی آدم اعضای یک پیکرند» یک فاجعه جهانی تلقی شد.
- آه از آن غم، آن غم سنگین که بر دل‌ها گذشت – وه چه رنجی در پی آن شب بر انسان‌ها گذشت
- ملتی را کرد آن طوفان آتش داغدار – وز پی آن سوگ عالمگیر بر دنیا گذشت
- نیش خاری نیست کز خون نگاری رنگ نیست – آفتی بود آن شکارافکن کز این صحرا گذشت
اهمیت آن فاجعه به قدری است که قلم از شرح و زبان از بیان آن عاجز است، تنها چیزی که از آن حادثه به جای مانده است بار سنگین غمی است که بر دل‌ها نشسته، غمی که زدودن آن به آسانی امکان‌پذیر نیست اتفاقی که آن شب هولناک برای صدها تن از فرزندان و عزیزان وطن ما از زن و مرد و پیر و جوان و دانشجو و دانش‌آموز و ورزشکار و کودک و نوزاد به وقوع پیوست کاری بود که نمی‌بایست اتفاق بیفتد ولی متأسفانه اتفاق افتاد.
مسلم است که قصور در پاسداری از مراکز اجتماعی و عدم آمادگی شهر در مقابل حوادثی مانند آتش‌سوزی و عدم رعایت اصول ایمنی در ساختمان مراکز اجتماعی و عدم احساس مسئولیت در قبال حوادث احتمالی دیر یا زود چنین حوادثی را به بار می‌آورد اما نه با این همه تلفات.
از دولت جناب آقای شریف‌امامی به نام مردم آبادان مصراً تقاضا دارم مسببان این حادثه را شدیداً تنبیه نمایند تا هم عبرت دیگران شود و هم تشفی‌خاطری برای بازماندگان گردد. اگر مسببان آتش‌سوزی تاکنون گرفتار آمده‌اند از رسانه‌های گروهی هر چه زودتر به مردم معرفی شوند و اگر مسئله از نظر قضایی هنوز تحت پیگرد است در دستگیری دیگر خاطیان و سپردن همه آنها به دست قانون تسریع کنند که این یک خواست ملی است. به همان گونه که کیفر و عذاب الهی نیز هیچ جنایتکاری را برکنار نخواهد داشت. همچنین از این به بعد باید در ایجاد ضوابط ایمنی در مراکز اجتماعی از قبیل سینماها، کتابخانه‌ها، ورزشگاه‌ها، هتل‌ها و نظایر آن کوشش و اهتمام شود تا از بروز حوادثی اینچنین هولناک جلوگیری شود چون اگر خدای نکرده حادثه آتش‌سوزی در سینما رکس آبادان در جای دیگری تکرار شود و معلوم شود که در انجام وظیفه در قبال تهیه وسایل ایمنی یا احتیاطان پاسداری، سهل‌انگاری و قصور شده است مردم ایران این قصور را نخواهند بخشید همان گونه که مسببان حادثه آتش‌سوزی در آبادان را ملت ایران هرگز نخواهد بخشید. با تشکر از احساس همدردی و ابراز تسلیت عمیق عموم طبقات ملت شریف ایران و سپس از همدردی کلیه مردم آزاده جهان و دولت‌ها، با بازماندگان حادثه آتش‌سوزی در سینما رکس آبادان، بی‌شک این احساس که احترام به افکار عمومی بود در قلوب عموم بازماندگان این حادثه اثری عمیق به جای خواهد گذاشت و بر صبر و شکیبایی آنها در تحمل این بلیه عظیم خواهد افزود، اینجانب از نخستین لحظه که خبر این آتش‌سوزی را در تهران شنیدم و به آبادان سفر کردم – همه جا چه در گورستان شهر و چه در مجالس ترحیم، پای‌پا و دوش به دوش مردم داغدیده شریک غم و اندوه آنها بودم و اینک در این محضر مقدس با قلبی اندوهبار مراتب تسلیت عمیق خود و دیگر نمایندگان محترم آبادان را از این حادثه هولناک ابراز داشته برای بازماندگان محترم صبر و شکیبایی و برای عزیزان درگذشته آمرزش از خدای بزرگ طلب می‌کنم ضمن عرض تسلیت به بازماندگان فاجعه آتش‌سوزی در سینما رکس آبادان و دادن اطمینان به اینکه زبان گویای آنان در پیگیری تحقیقات و قصاص مسببان فاجعه خواهم بود آیه کریمه‌ای را که در مقدمه عرایضم تلاوت کردم برای آنان بازگو می‌نمایم که خداوند متعال در قرآن مجید می‌فرماید ما درجه ایمان مردم مؤمن و با تقوی را با مسائلی که در دنیا مورد علاقه آنهاست آزمایش می‌کنیم تا ببینیم چه کسانی از عهده این امتحان که ایمان قوی می‌خواهد برخواهند آمد تا به مقام عالی صبر و شکیبایی که شایسته پیامبران است نائل آیند. آزمایش را با ابتلا به ترس به گرسنگی به از دست دادن مال، به از دست دادن عزیزان و بستگان و روزی‌ها و ثمرات. ای پیامبر بشارت ده شکیبایان را آنان‌که اگر به مصائبی گرفتار آمدند به جای ناشکیبایی و از دست دادن دامان صبر گفتند ما از خدا آمده‌ایم و بازگشت ما هم به سوی خداست، بر این گروه باد رحمت الهی و درود او، به درستی که این گروه رستگارانند. هم زمان باد درود خداوند و فرشتگان رحمت الهی، درود بر تو باد ای زن و مرد شریف آبادانی که در آن روزهای حساس، به پیروی از کلام‌الله مجید و وحی‌الهی، دامان صبر و شکیب از دست ندادی و به مرام پیغمبران و اولیا خدا پیوستی، آرامش و خونسردی را در برابر آن فاجعه حفظ کردی و در آن منطقه حساس که در برابر دید بیگانگان قرار دارد و احساس شماتت می‌رود تنها بر دستگیری و مجازات مسببان تکیه کردی و این حق مسلم تو بود و اگر در آن چنان آتش‌سوزی در پاره‌ای از نقاط شهر رویداد یا مقاومت‌هایی در برابر پلیس صورت گرفت مسبب آن، تو نبودی، زیرا که هر خانواده داغدار در تمام طول مدت سرگرم به عزارداری بود. من و اجتماع ایران این حقیقت مسلم را از تو آبادانی باشرف می‌پذیریم که ایرانی اگر هم قربانی بدهد هرگز راضی به محو استقلال میهنش نیست بلکه هر ایرانی پاک نهاد خود سرباز محافظ این مملکت است و به شهادت تاریخ آبادانی به خوبی می‌داند که شهر آبادان مهد صنعت نفت ایران است و به یک ملت تعلق دارد. آبادانی می‌داند که نفت و فرآورده‌های آن به مردم وطن ما حرارت و روشنایی و به قسمتی از جهان تمدن، انرژی و حرکت می‌دهد قسمتی از اقتصاد ایران را تأمین می‌کند و چرخ‌های صنعت نوپای ایران را به گردش درمی‌آورد. آبادانی شریف به خوبی می‌داند که پالایشگاه آبادان یک ودیعه ملی و میراث گرانبهایی است که خداوند برای بهبود زندگی انسان‌ها در نزد او به ودیعت نهاده است تا فرزندان امروز ایران پاسدار آن باشند و این میراث کهن را سالم به آیندگان بسپارند چون اگر ما برویم مملکت باید بماند و تاریخ بماند و قضاوت نهایی با اوست و از آنجا که حب‌الوطن از ایمان است حفظ ثبات و امنیت مملکت امری است واجب آبادانی به خوبی می‌داند که کارکنان شریف و فداکار شرکت ملی نفت ایران که پالایشگاه آبادان نیز جزیی از آن است و شرکت‌های وابسته نفتی انجام وظیفه را در آن محیط و شرایط سخت و توانفرسا یک وظیفه و امر ملی می‌دانند. لذا در آن روزهای حساس مردم آبادان، خود در پاسداری از حریم صنعت و قانون یک وظیفه ملی به عهده داشتند و به همین دلیل است که من با برقراری حکومت نظامی مخالف هستم زیرا صفت ایرانی را برای شما بازگو کردم که با چنین هموطنی با آن خصوصیات بارز اخلاقی و فرهنگی رفتاری مطابق با شئونات او باید داشت و دولت می‌بایست با شناسایی که از خصوصیات همگان در وقایع روز جمعه هفدهم شهریورماه تهران در دست داشت پیش‌بینی لازم را می‌کرد که آزادی فدیه‌ای اینچنین گران ندهد و شهری به عزای از دست‌رفتگان ننشیند.
ضمن جلب توجه دولت، برای کمک مؤثر به خانواده‌های بازمانده از فاجعه آتش‌سوزی در آبادان خاصه آنان که از این راه سرپرست و نان‌آور خود را از دست داده‌اند و دیگر امیدی به ادامه زندگی ندارند و نیز جبران ضرر و زیانی که در پی‌آمد آن حادثه به اموال عمومی و کسبه و تجار و بانک‌ها و مؤسسات وارد شده است، از کلیه اقداماتی که تاکنون از طرف کلیه مراجع مملکتی و مسئولان امور در انجام این امر انسانی و حیاتی به عمل آمده است به نام مردم آبادان تشکر می‌کنم از درگاه خداوند متعال آرزو دارم کشور مسلمان ما را از گزند دوران و فتنه زمان و دسائس دشمنان مصون و محفوظ فرماید و با نظر مرحمت خویش که بارها در مواقع حساس تاریخ، استقلال و تمامیت این کشور اسلامی را از استیلای اجانب حفظ فرموده است در این برهه از زمان نیز به مدد رجال لایق و فداکار و صمیمی، ریشه‌های نارضایتی عمومی را از سوءرفتار و تدبیر سیاست‌های گذشته از بین ببرد.
از صمیم قلب به روان پاک همه شهدای بی‌گناه این مرز و بوم درود می‌فرستم و از بارگاه قدس الهی برای روح پرفتوحشان آمرزش و برای بازماندگان‌شان صبر و شکیبایی آرزو می‌کنم. در خاتمه عرایضم درباره حادثه آتش‌سوزی در سینما رکس آبادان سؤالی از دولت کرده‌ام که به این وسیله توسط مقام منبع ریاست تقدیم می‌کنم. متشکرم.
رئیس – آقای محمد پارسا تشریف بیاورند.
محمد پارسا – جناب آقای رئیس خانم‌ها و آقایان همکاران ارجمند.
به نام پروردگار یکتا و به نام حضرت محمدبن عبدالله پیامبر بزرگوار اسلام و به نام نامی شاهنشاه آریامهر ظل‌الله مظهر ملیت و قومیت ایران (احسنت) سخن خود را آغاز می‌کنم و در آغاز سخن سی و هشتمین سال سلطنت شاهنشاه آریامهر را صمیمانه و خالصانه تبریک عرض نموده از خداوند متعال بقا عمر و دوام سلطنتش را خواستارم. (آفرین – احسنت).
و نیز خدای بزرگ را که در طول تاریخ چند هزار ساله ایران زمین همواره پاسدار این کشور کهنسال و ملتی که به خاطر ایران قلب‌هایشان در تپش بوده است سپاس می‌گویم.
ملتی را ارج می‌نهم که فرمان جان مطاع رهبر بزرگمان شاهنشاه آریامهر را فرمان‌بر است – شاهنشاه بزرگ و مدبری که در عنفوان جوانی یعنی روزهای سیاه و تار جنگ دوم جهانی که دشمن بی‌رحم بدون رعایت موازین انسانی و اصول بین‌المللی کشور ما را از چهار سو زیر مهمیز خود درآورد و پهنه گسترده ایران زمین را طعمه آماج خودخواهی‌ها و ویرانگری‌های خویش نمود و پس از پیروزی نهاد سکان این کشور جنگ‌زده را به دست کفایت خویش سپرد.
بدون شک اکثر ماها این جنگ و اثرات ناشی از آن‌را به یاد داریم و در پی آن واقعه آذربایجان را به یاد می‌آوریم و سرانجام روزهای گرم و تب‌دار قبل از قیام ملی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را به یاد می‌آوریم روزهای سیاهی را که ملت گرسنه بود و عقب افتاده، روزی که هیچ نداشتیم و کشور ما پهنه تاخت و تاز سیاست‌های استعماری چپ و راست و مرتجعین سرخ و سیاه بود چپاول بود و ناامنی بود – چپاول فئودالیته اجتماعی.
همکاران ارجمند – در بازگویی و مروز بر گذشته اسف‌بار ایران اغماض کرده‌اند ما که گواه آن رویدادهای سهمگین بوده‌ایم دور از میهن‌پرستی است و دور از رسالتی که پاسداری از میراث‌های کهن ایران که پیوسته به مدد عاشقان میهن تا به امروز زنده مانده است – چرا ساکت نشسته‌ایم و این حقیقت را نمی‌گوییم که از جنگ دوم جهانی که شاهنشاه آریامهر رهبری به ملت را دادند حتی در تاریک‌ترین روزهای تاریخ دست مهربان و چاره‌اندیش شاهنشاه آریامهر را که با ایمان به خداوند و ارادت به خاندان نبوت و طهارت بر روی سر خویش حس کردیم دستی که گرمی می‌بخشد و نوید به آینده درخشان ایران می‌داد و ملت نیز با درک این واقعیت یکپارچه و متحد پشت سر رهبر خویش استادند و مردانه نگذاشتند که ایران ویران شود و در سایه پیوند با شاهنشاه توانستیم از هیچ به امروز برسیم و در ردیف کشورهای پیشرفته و رو به ترقی و تعالی که شایسته قوم ایرانی است برسیم.
ایرانی که همواره تمدن و فرهنگ و پاسداری آن از نظام شکوهمند شاهنشاهی چون گوهری درخشان در تاریخ جهان می‌درخشد دراز پایه‌داری ملتی جاودان را بازگو می‌کند که به افسانه شبیه است.
تاریخ را نمی‌توان فراموش کرد و باید از گذشته عبرت گرفت. عبرت از آنچه که از نشیب و سقوط و اضمحلال آغاز می‌گردد و بر فرازش آزادگی و افتخار موج می‌زند.
و امروز می‌بینیم که در راه فراز این پیروزی‌ها در عهد سلطنت پرافتخار شاهنشاه بزرگوارمان حسدها و عقده‌های ویران‌کننده استعمار که نمی‌تواند پیشرفت‌های امروز کشورمان را که در سایه انقلاب شاه و ملت دلبستگی ملی به وجود آمده است ببیند به لحظاتی حساس از تاریخ خود رسیده‌ایم که باید از استقلال و موجودیت خویش هوشیارانه حراست کنیم حراست از نظام شاهنشاهی قانون اساسی – انقلاب شاه و ملت که بر پایه‌های معنوی فرهنگ و تمدن ایرانی زیر چتر دین مبین اسلام و تعالیم قرآن کریم ملتی کهن را در ادامه تاریخ حیات خود رهنمون است در این لحظات حساس تاریخی با توجه به رویدادهای اخیر کشور که زنگ خطر به گوشمان می‌رسد و دشمن بدکین قصد از هم گسیختن پیوند ما ملت را دارد و تلاش مذبوحانه و خرابکارانه در روند مطلوب ما به سوی ترقی و تعالی می‌نماید و به فرموده شاهنشاه آریامهر قصد دارد ایران یکپارچه را به ایرانستان تبدیل کند. چه پاسخی برای او داریم؟!
برای استعمار که همواره کوشیده است به اشکال گوناگون چهره خویش را نمایان سازد و از آن سو و این سوی مرزها کوششی مبذول داشته تا به طریق ممکن با اغفال گروهی از جوانان ما که از گذشته مملکت اطلاعی ندارند آشفتگی ایجاد کند و از آب گل‌آلود ماهی بگیرد بیندیشیم، ما ملت مسلمان ما ملت زنده که تا به امروز در راه اصولی و منطقی رژیم شاهنشاهی گام برداشته‌ایم ایرانی بوده‌ایم و به ایران اندیشه کرده‌ایم و جان شیرین خود را به راه ایران داده‌ایم آیا می‌توانیم تابع سیاست‌هایی که خود منکر وجود خدای یگانه و یکتاپرستی را نفی می‌کنند باشیم حتماً شما هم می‌گویید خیر. حقیقت آن است که ما نمی‌توانیم راهی را جز در سایه رژیم شاهنشاهی و وحدت ملی و در پناه قرآن داشته باشیم.
من به عنوان نماینده مردم در مجلس شورای ملی با اعتقاد به سوگندی که در راه خدمت به مردم و در خانه ملت یاد کرده‌ام به عنوان یک مسلمان معتقد با تعظیم به جامعه مقدس روحانیت علما اسلام و آیات عظام و مراجع تقلید شیعیان جهان عرض کنم شما استادان شریف مذهبی اقدامی بفرمایید چون همیشه که در حفاظ استقلال کشور ایران به ما ملت نیروی معنوی درس ایمان و وطن‌پرستی و شاهدوستی و فداکاری آموخته‌اید برای استحکام هرچه بیشتر دین و مذهب و تحکیم مبانی معنوی و انسانی دین مقدس اسلام کوشش کنیم تا پیوندهای معنوی ملت ایارن که با نیروی اسلام شکل گرفته است به طریق که همواره کشور ما به عنوان سمبل کشورهای اسلام بوده است بتوانیم تحت رهبری پادشاه عالی‌مقام مملکت که رئیس کشور مسلمان و رهبری است که خداوند یکتا وجود مبارکشان را در مقابل خطرات برای ما حفظ کرده است در این فضای سیاسی که آزادانه می‌توانیم در اعتلای ایران درمی یا قلمی یا قدمی بکوشیم همه ما ملت ایران تلاش نماییم و در مقابل شاه و ملت احساس وظیفه و خطر نماییم و پیوند مستحکم ببندیم و نگذاریم که از بیان عقیده از حرکت قلم و در تلاش سازنده‌ای که می‌توانیم به خاطر سعادت خویش داشته باشیم آنهایی که می‌توانیم به خاطر سعادت خویش داشته باشیم آنهایی که چشم دیدن زنده بودن ایرانی را ندارند سوءاستفاده کنند و ملتی زنده را ملعبه مقاصد شوم خود نمایند همان‌طوری که می‌بینیم به خوبی تلاش‌شان قابل لمس است و سعی می‌کنند شاید بتوانند مانع حرکت برکت‌بار ما شوند در این هنگام که کشور ما بیش از هر مسئله‌ای نیاز به وحدت دارد و این وحدت را به هر قیمت یا وسیله‌ای شده است باید به دست آورد و کاملاً حفظ کند.
جناب آقای مهندس شریف‌امامی نخست‌وزیر محترم مطئمناً خاطر مبارک آگاه است که در سال ۱۳۳۴ بود که بین حضرت آیت‌الله العظمی حاج‌آقا حسین بروجردی علیه‌الرحمه پیشوای عالیقدر شیعیان جهان و هیئت حاکمه سوءتفاهمی به وجود آمده بود که خوشبختانه با وساطت و تلاش فوق‌العاده مرحوم آیت‌الله العظمی حاج‌آقا شیخ روح‌الله کمالوند علیه‌الرحمه که یکی از مجتهدین عالیقدر زمان خود بودند کدورت برطرف و سوءتفاهم رفع و توفیق کامل حاصل گردید گرچه آقای یزدی همکار محترم در سخنرانی خود اظهار می‌داشت که برای آشتی دیر شده ولی جنانب آقای نخست‌وزیر این گفته به هیچ وجه قابل قبول نیست و جنابعلی که برای ایجاد امنیت در مملکت تلاش می‌فرمایید چون برای سرنوشت مملکت حائز کمال اهمیت است توفیقشان را از خداوند خواهانم.
جناب رئیس، همکاران ارجمند، بدواً از خداوند متعال برای کسانی که اغفال عوامل خانمان برانداز شده و جان عزیز خود را از دست داده‌اند طلب مغفرت می‌نمایم و به بستگان محترم آنان تسلیت می‌گویم و به هموطنان عزیزم به نام نماینده ملت هشدار داده و البته که به فرزندان و بستگان خود تذکر بدهند که اغفال این عوامل براندازی نشوند و اینک به بحث در مورد پیشنهاد دولت که برای استقرار حکومت نظامی در تهران و ۱۱ شهر دیگر به مجلس شورای ملی تقدیم شده است می‌پردازم.
به‌طوری که خاطر همکاران ارجمند مستحضر است مدت ۲۵ سال مملکت ما در اثر رهبری شاهنشاه عالیقدر مملکت در نهایت آرامش و امنیت به سر می‌برد و از نظر ثبات سیاسی و امنیت در جهان امروزی مقام والایی داشت و همین امر باعث رشک و حسد و غبطه اکثر کشورها که قلباً میل نداشتند این مملکت باستانی با ناز و نعمت در سایه امنیت زندگی بکند بعضی از کشورها به انواع و اقسام حیل متشبث می‌شدند تا این نعمت را از ما سلب کند چون آنان رمز موفقیت ملت‌ها و گروه‌ها را در اتحاد و همبستگی می‌دانستند و می‌دانند آنقدر تلاش کردند که در این رمز رخنه نموده و نفاق بیاندازند و به آرزوی خود برسند و به قول معروف نفاق بیانداز و حکومت کن اقداماتی به عمل آوردند که با کمال تأسف و تأثر برای ملت ایران گران تمام شد.
همین عوامل از خدا بی‌خبر و شیطان‌صفت با اخذ پول و گرفتن دستور از جانب دشمنان وطن با اغفال گروهی از جوانان و نوجوانان ما که اغلب سن آنها بین ۱۶ و ۱۸ سال پایین‌تر بود با ایجاد وحشتی بزرگ باوقاحت کامل در اکثر شهرهای این مملکت دست به آشوب و جار و جنجال زده و با ایجاد هرج و مرج و ناامنی با برادرکشی و ویران نمودن اماکن عمومی و شکستن شیشه‌ها و حمله و غارت بانک‌ها و آتش‌زدن اموال مردم و ضرر رساندن به آنان و از بین بردن سرمایه‌ها از هیچ نوع عمل شیطانی دریغ نداشتند – آنان لطمات فراوانی بر پیکر اجتماع فرود آوردند که فراموش شدنی نیست.
نشر اکاذیب ـ شایع‌سازی – دروغ‌پردازی – خرابکاری – هرج و مرج – و براندازی غیرانسانی این عده ماجراجو بود.
تظاهرات چند روز گذشته آن عده که در خیابان‌ها حرکت کردند و با دسایس استعمار و یا بهتر است بگویم عوامل ضدایرانی هدایت می‌شدند نقشه خطرناک و بسیار شومی که در آن تغییر رژیم را در بر داشت در نظر داشتند.
این گروه‌های بزرگ وسیله عده قلیلی که در ستاد براندازی پنهان هدایت می‌شدند – این گروه عظیم اغفال شده، شعارهای ضد ایرانی – مخالف قانونی اساسی – حمله می‌کردند و به شدیدترین و زننده‌ترین و چه شعار ضدملی می‌دادند و با غارت و چپاول و به آتش کشیدن اموال عمومی – و از بین بردن بانک‌ها و سازمان‌های فرهنگی و بی‌نظمی امنیت ملی را به خطر انداختند و علی‌رغم تحمل ملت دیده شد که آنان چه تقاضاهای شومی داشتند – بله تقاضای تغییر رژیم از سلطنت مشروطه به جمهوری دموکراتیک خلق ایران! جناب آقای رئیس – خانم‌ها و آقایان نمایندگان محترم ملت به کمال تأسف و تأثر باید به استحضار همگان برسانم:
در تظاهرات روزهایی که گذشت – در پلاکارت‌ها و شعارها همه چیز بود غیر از نام مقدس ایران. استقلال ایران. نظام شاهنشاهی ایران. توهین بود – شعارهای رکیک بود. تغییر رژیم بود – و خلاصه آنچه که نبود نام ایران. و به آنچه که توجه نشد استقلال و عظمت میهن ما بود. چرا؟!
همکاران ارجمند در نابسامانی‌های اخیر که می‌رفت اساس وحدت و موجودیت مملکت وسیله آن عده که در پس پرده شورش و براندازی را رهبری می‌کردند به خطر افتند و زمانی که دولت جناب آقای مهندس شریف‌امامی حکومت نظامی را اعلام نمود چاره‌ای جز این نداشت زیرا عوامل مخرب و براندازی جوانان کشور ما را به عناوین مختلف اغفال نموده بودند اگر این اقدام به موقع دولت نبود بدبختی‌ها و زیان‌های فلاکت‌بار و جبران‌ناپذیری به بار می‌آورد که امکان داشت نام و ناشنی از ایران کنونی به جای نماند و باید به عرض نمایندگان ملت همکاران ارجمند برسانم اعلام حکومت نظامی برای مردم داروی مسکنی بود که می‌بایستی انجام بگیرد به نظر اینجانبت اگر قبلاً جلوی تظاهرات عده‌ای خرابکار گرفته می‌شد و عوامل براندازی را تنبیه می‌کردند هرگز این خسارت به بار نمی‌آمد همکاران ارجمند – نمایندگان ملت.
آیا تجاوز به اموال مردم – تجاوز به جان مردم تجاوز به اموال عمومی و مؤسسات عام‌المنفعه و ایجاد ترس و وحشت بین مردم را باید آزادی تلقی نمود؟! و آیا باید این تجاوزات را قیام ملی مردم نام نهاد تنها جلوگیری از این اغتشاشات حساب شده که گردانندگان آن نیز شناخته شده هستند باید با حکومت نظامی فرونشاند که در سایه برقراری امنیت مردم به زندگی عادی و روزمره خود ادامه دهند اقدامات دولت در این مورد، مورد تأیید است.
حال روی سخنم با همکاران محترمی است که با اعلام حکومت نظامی مخالف هستند و متأسفانه آنها از جلسه خارج شدند همکاران محترم شما چطور و چگونه در این موقع حساس که مردم در وحشت و اضطراب به سر می‌بردند با استقرار حکومت نظامی و برقراری امنیت که در حاف حاضر فقط در پناه آن آزادی فردی – اجتماعی و سیاسی میسر است و مردم بدون دغدغه به کار روزمره خود ادامه می‌دهند مخالف هستید. شما که دم از میهن‌پرستی می‌زنید چرا برای رسیدن مقام می‌خواهید با تحریک و عصیان نظرات خصوصی خود را اعمال کنید. و با سخنرانی‌های تن و ژست‌های مخصوص که می‌توان گفت یک نوع فن سخنوری است فقط خود را میهن‌پرست به حساب می‌آورید و به مردم معرفی می‌کنید شما چطور می‌توانید منکر احساسات وطن‌پرستانه و شاهدوستانه قاطبه ملت ایران که فقط به ایران فکر می‌کند باشید.
شما آقایان مخالفین که از جلسه خارج شدید با حکومت نظامی مخالف هستید آیا به فکر آتیه مملکت نیستید به فکر اکثریت قریب به اتفاق مردم که در وحشت و اضطراب و دلهره به سر می‌بردند نبودید؟ شما آیا به فکر مردم که اموالشان را می‌سوزانیدند و یا غارت می‌کردند نبودید؟
جناب آقای پزشکپور که از جلسه خارج شدید جنابعالی در سخنرانی‌های اخیرتان اظهار داشتید که فقط مدت ۳۰ سال است درس وطن‌پرستی را به مردم داده‌ام آیا می‌دانید در این مملکت وطن‌پرست زیاد است و همین میهن‌پرستان هستند که مملکت را در مواقع لزوم حفظ و حراست می‌کنند.
حیدری – شما هم وطن‌پرست هستید.
پارسا – شما چطور می‌توانید منکر احساسات وطن‌پرستانه و شاهدوستانه قاطبه ملت ایران که فقط به ایران فکر می‌کنند باشید.
جناب پزشکپور که از جلسه خارج شدید در همین چند روز گذشته مردم غیور و عشایر میهن‌پرست لرستان که از تحمل دولت در مقابل دسائس ضد ملی گروهی فریب خورده و کارگزار استعمار و همچنین آشوب‌ها و سیاست‌های استعماری و هرج و مرج ناراحت شده و به ستوه آمده بودند در رژه عظیم و با شکوهی که از ده‌ها هزار نفر تشکیل می‌شد و در پیشاپیش آنان همین همکار محترم جناب آقای محمدحسین غضنفری هم بود با فریاد ـ جاوید شاه – جاوید شاه – که از دل برمی‌آمد و بر دل‌ها می‌نشست احساسات پرشوری نشان دادند که حتی کوه‌های سر به فلک کشیده سلسله جبال زاگرس به فرزندان راستین میهن مباهات می‌کردند و مطمئناً در همه نقاط مملکت مردم میهن‌پرست و شاهدوست و متدین برای حفظ استقلال کشور از هیچ نوع فداکاری دریغ نخواهند داشت.
آقایان مخالفین – به خدا قسم آن عده عوامل براندازی که عناصری خطرناک می‌باشند جوانان پاک و میهن‌پرست و شاهدوست و بی‌آلایش ما را گول می‌زنند و از احساسات پاک آنان بهره‌برداری نموده – اغفال نموده – گمراه نموده و در سایه پاک این جوانان برنامه‌های شوم و ایران‌برانداز را شروع حال خطاب به شما جوانان عزیز ایرانی نور چشمان مملکت – نور چشمان شاه – نور چشمان – حضرات علما اعلام و آیات عظام و مراجع تقلید می‌گویم دشمن قومیت – مذهب – ملیت – دشمن مملکت – دشمن دین که همان عوامل براندازی می‌باشند در کمین است که با زبان چرب و نرم از احساسات پاک شما که سرمایه اصلی مملکت هستید سوءاستفاده نماید و به دست شما مملکت را ضعیف و براندازی را شروع و از آب گل‌آلوده ماهی بگیرد و آن وقت است که فردا پشیمان می‌شوید و پشیمانی فردا هم سودی نخواهد داشت.
جناب آقای ظفری که جلسه را ترک کردید شما که یکی از مالکین درجه اول نهاوند بودید و از محترمین آن شهرستان هستید هیچ می‌دانید شایعه‌سازان و مخالفان قانون اساسی و بهتر بگویم عوامل ضد ایرانی چه انتشار داده‌اند؟ بله اینطور آنها انتشار داده‌اند که قریباً حکومت ایران ساقط و اصول شش‌گانه انقلاب هم که شاه اصل آن الغای رژیم ارباب و رعیتی بود ملغی خواهد شد و مالکین زمینهای خود را مجدداً در اختیار خواهند گرفت و سایر اصل‌ها هم ملغی و بی‌اثر خواهد شد، همکاران ارجمند جناب اسحقی‌نژاد نماینده محترم تبریز – آیا جراید دیروز عصر و امروز صبح کشور را مطالعه فرموده‌اید و این هم جریده شریفه کیهان است که نمایندگان محترم ملاحظه می‌فرمایند که در تبریز چه واقعه اسفناکی رخ داده که منجر به از بین رفتن چند نفر از مأموران انتظامی شده است آیا باز با استقرار حکومت نظامی مخالف هستید؟
رئیس – آقای پارسا وقت شما تمام شده است.
پارسا – یک دقیقه اجازه بفرمایید مهم است راجع‌به روحانیت می‌باشد آقایان مخالفین چگونه شما احساسات میهن‌پرستانه ملت را نسبت به نظام شاهنشاهی قانون اساسی و انقلاب شاه و ملت نادیده می‌گیرید؟!
در آن لحظات حساس که فریب‌خوردگان به تحریک عوامل براندازی و عوامل ضد ملی در خیابان‌ها به راه افتاده بودند و هر کدام شعار و پلاکانی را حمل می‌کردند و از نام مقدس ایرانی – استقلال ایرانی و عظمت ایران نام و نشانی نداشتند چطور دفاع می‌کنید – و اما نامی از غارت اموال – آتش زدن بانک‌ها وحشت و ترس مردم و بر خورد لرزیدن اطفال کوچک و پیرمردها و پیرزن‌ها که منتظر عواقب بسیار خطرناک و وخیمی بودند نمی‌برید.
همکاران مخالف – با توجه به اعلامیه‌ای که اخیراً از طرف سازمان حزب توده منتشر شد اعتراف گردیده است که رهبری تظاهرات براندازی اخیر را آنها رهبری کرده پس چرا شما که با توده‌ای‌ها شدیداً مخالف هستم با پیشنهاد دولت در مورد استقرار حکومت نظامی مخالفت می‌کنید.
همکاران ارجمند به خدای متعال قسم – نیروهای برانداز و عوامل مخرب برای اینکه عقیده‌شان را تحمیل کنند می‌کوشند که محیط اجتماعی ما را تیره و تار کرده و به روز سیاه کشانده و ناامن بکنند و همان‌طوری که عرض شد از طریق آتش‌زدن بانک‌ها و سینماها تأسیسات و اموال مردم و چپاول و غارت که آن هم نابودی مملکت است موفق گردند.
بار دیگر بر این نکته تکیه می‌کنم که تمام ملت ایران که خون شرف – خون پاک ایرانی در رگ‌هایشان جریان دارد از تحمل دولت به خشم آمده بودند و خود درصدد دفاع از مال و ناموس خود گشته بودند همکاران ارجمند – مردم ایران هیچ وقت اجازه نمی‌دهند که خدای نخواسته به ثبات سیاسی و امنیت کشور که برای ما مقدس خواهد بود لطمه‌ای وارد شود و باید بگویم که اکثریت قریب به اتفاق جامعه مردم که می‌خواهند در پناه امنیت به کسب و کار خود مشغول شوند با ایجاد حکومت نظامی در حال حاضر کاملاً موافق هستند چون آشوبگران در مدتی که به آنان اجازه داده شده بود از فضای باز سیاسی استفاده کنند از مردم سلب امنیت کرده بودند و جان و مال و حتی ناموس مردم در خطر بود و روی این اصل مصرانه از دولت که مسئول تأمین رفاه حال مردم است می‌خواهیم آنها را از لجام گسیختگی و بی‌ایمانی نجات دهد و نگذاریم زیر عنوان شعارهای بی‌ایمانی به دین و مذهب و شعاهای ضد ملی – ضد میهنی – و مخالفت با رژیم سلطنت و مخالفت با قانون اساسی اقدامات مضرانه‌ای انجام بدهند.
در خاتمه با اینکه پیشنهاد دولت در مورد حکومت مطرح است ولی از فرصت استفاده می‌کنم و از جناب آقای نخست‌وزیر تقاضا دارم برای رفع قسمتی از نارضایی عده‌ای مردم لرستان دستور بفرمایند به مواردی که فهرست‌وار به استحضار می‌رسد توجه بشود باید عرض شود بنده جزء نمایندگانی هستم که زیاد در مجلس به عنوان نطق قبل از دستور صحبت کردم و در این مدت سه سال ۲۵ دفعه صحبت کرده‌ام و یک دفعه هم سؤالی از دولت در مورد زمین‌خواران خرم‌آباد نمودن البته این سخنرانی‌ها بیشتر در مورد نیازمندی‌های حوزه انتخابیه است و خواستار برقراری نظم شده و چون به استقلال و استمرار نظام شاهنشاهی معتقدند یا برقراری حکومت نظامی کاملاً موافق هستند.
جناب آقای نخست‌وزیر – تلاش برای ایجاد تفاهم کامل بین جامعه مقدس روحانیت که مورد احترام خاص قاطبه ملت ایران می‌باشد و دولت جنابعالی همان‌طوری که فرمودید این امر مهم در رأس اقداماتی است که برای خوشبختی ملت ایران انشاالله باید انجام شود زیرا همیشه مقام سلطنت و مقام روحانیت با همبستگی کامل داشته و دارند نیز ملتمسانه از حضرات علما اعلام و آیات عظام – بزرگان دین پیشوایان عالیقدر اسلام مراجع معظم تقلید استدعا دارم که اگر دولت گذشته قصوری در مورد آشتی ملی نموده است گذشت نموده و با ایجاد تفاهم با هیئت حاکمه اقدامی معمول فرمایند کشور ما را به تعالیم قرآن مجید و دستورات مقدس اسلامی آشنا ساخته و نگذارند آنها به گمراهی کشانده بودند و آنها را مردمانی با ایمان – میهن‌پرست – شاهدوست – منصف بااخلاق پسندیده و اوصاف حمیده بار بیاورند.
لذا تقاضا دارم دستور بفرمایند در مورد زمین‌خواران بی‌انصاف شهر خرم‌آباد که با کمک بعضی از مسئولان سازمان‌های اداری زمینهای کشاورزی خلد برین – کیوآب – و باغ ره و سایر زمینهای کشاورزی اطراف شهر را که از دست زارعین به قیمت متری ۵۰ ریال گرفتند و بعد متری تا یک‌هزار تومان فروختند و از پول آن در کالیفرنیا باغ‌ها و ساختمان‌ها خریداری نموده و از تتمه قیمت آپارتمان‌های بی‌شماری ساخته که به زیبایی شهر مصنوعی کیوآب صدمه کلی زدند ضمن بررسی کامل اقداماتی در جهت رضایت مردم معمول البته در این مورد هم مطالبی خدمت جناب آقای دکتر باهری وزیر محترم دادگستری در لرستان و عدم رضایت مردم در این شهر دستور بررسی بفرمایند و نیز خانه‌سازی در روستاها برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهر پس از بررسی اقداماتی به عمل آید. و این موضوع هم نباید ناگفته بماند سال گذشته علیاحضرت شهبانو گرامی در مسافرت به لرستان مقرر فرمودند پس از شش سال که اهالی نوژیان به علت آبخیزداری و منع کشت و زرع و دامداری برای اینکه سد محمدرضاشاه پر نشود بهای زمینهای آنها را بدهند و پس از اینکه جلسات متعدد تشکیل گردید و از زمینهای آنها طبق صورت‌جلسات متعدد مساعی لازم به عمل آمد با اینکه از طرف وزارت کشاورزی و عمران روستایی اعتبار مربوطه حواله شده است متأسفانه به علت مشکلاتی که اداره ثبت اسناد لرستان به وجود آورده است هنوز نتوانسته‌اند بهای زمین خود را دریافت دارند.
ضمناً مردم بخش‌های حومه شهر – سلسله دالغان استدعا دارند پس از چند سال انتظار وزارت راه دستور بفرمایند جاده خرم‌آباد به کرمانشاهان که از این بخش‌ها می‌گذرد و قدیمی‌ترین جاده‌ای است که در زمان اعلیحضرت رضاشاه کبیر ساخته شده است اسفالت گردد تا از ناراحتی نجات یابند.
و ضمناً در این چند روزه اغلب کارکنان دولت هم طی تلفن‌های متعدد خواستار شده‌اند که پایه‌های کسر شده آنان مسترد شود چه سازمان امور اداری و استخدامی کشور اصل تجربه را نادیه گرفته. و با ارتقا به گروه‌های بالا پایه‌های زیادی از آنان کسر نموده‌اند – بیش از این تصدیع نمی‌دهم توفیق دولت جناب آقای مهندس شریف‌امامی را در راه خدمت به مردم از خداوند متعال آرزومندم.
رئیس – آقای نواب صفا فرمایشی دارید بفرمایید.
نواب صفا – خواستم به عرض مجلس شورای ملی برسانم که بنده جزء اقلیت هستم ولی با هیچ حزب و دستهای بستگی ندارم.
رئیس – آقای اسحقی‌نژاد بفرمایید.
دکتر مشیر – نمایندگان اقلیت از جمله آقای اسحقی‌نژاد به اینجانب مأموریت دادند که از طرف ایشان و سایرین مطالبی را به عرض مجلس برسانم.
چند نفر از نمایندگان – وکیل در توکیل یعنی چه؟
رئیس – آقای دکتر مشیر بفرمایید.
دکتر مشیر – همان‌طور که آقای نواب صفا فرمودند من هم جزء هیچ گروه و دسته خاصی نیستم حتی بنده عضو پان ایرانیست هم نیستم ولی در اقلیتی که تشکیل شده در بعضی موارد توافق دارم و در این مورد به‌خصوص هم با دوستانمان اینطور به توافق رسیدیم که من از طرف اقلیتی که با حکومت نظامی موافق نیستند بیاناتی به عرض برسانم البته وظیفه من در برابر ملت ایران و در برابر قانون اساسی بسیار سنگین است و آنچه را که عرض می‌کنم از صمیم قلب است و آرزومندم که معضلات مملکت به بهترین وضع حل و فصل شود اما دلایل بنده که چرا با حکومت نظامی مخالفم ضمناً بعضی از دوستان مطالبی ارائه دادند که من مخصوصاً از ارباب مطبوعات خواهش می‌کنم موقع انعکاس آن در جراید به‌طور جداگانه درج بفرمایند همچنین از تندنویسان هم همین تقاضا را دارم.
وقتی که دولت دکتر آموزگار ساقط و آقای مهندس شریف‌امامی به نخست‌وزیری منصوب شد من که برای دیدن فرزندم به امریکا سفر کرده بودم و مطلع شدم که آقای مهندس شریف‌امامی برنامه حکومت خود را براساس حکومت آشتی ملی و تعظیم به شعائر مذهبی و احترام قاطع به جامعه روحانیت و احکام اسلامی که قانون اساسی ملهم از آن و پاسدار آن است قرار داده‌اند بنابراین خوشحال گردیدم که بالاخره شخصیتی استخواندار و تجربه‌دار در این موقع خطیر قبول مسئولیت نموده است تا مشکلات مملکتی را برطرف سازد و با اعلام آزادی فعالیت احزاب قانونی و آمادگی برای برگزاری انتخابات آزاد آینده و مبارزه با فساد خواسته‌اند به جبران اعمال نابخردانه گذشتگان صلح و صفا را جانشین وضع متشنج کنونی سازند ولی افسوس که پس از انجام یکی دو قدم مفید مقدماتی آقای مهندس شریف‌امامی نتوانستند و یا نخواستند که چنین امر ایده‌آلی را تحقق بخشند و بالاخره در برابر فعالیت احزاب جدید و تظاهرات مخالفین متوسل به اعلان حکومت نظامی در ۱۲ نقطه ایران گردیدند.
حق این بود وقتی دولت ایشان در انجام برنامه‌اش با ناکامی مواجه می‌شد و تلاشش به جایی نمی‌رسید کناره‌گیری می‌کردند ولی بدبختانه آقای مهندس شریف‌امامی در حکومت باقی ماندند و برای ادامه حکومتشان دست نیاز به سوی حکومت نظامی دراز کردند. البته اگر حکومتی به عنوان مبشر صلح و آشتی برنامه خود را اعلام نمی‌نمود و بعد تشخیص می‌داد که توسل به خشونت برای برقراری نظم لازم است تا این حد ایرادی بر وی وارد نبود، اما با کمال تأسف آقای مهندس شریف‌امامی نه تنها اعتماد عمومی را به قول و فعل دولتیان سلب ساختند بلکه با اعمال خشونت و کشتار بی‌رحمانه گروه کثیری مردم بی‌سلاح اعم از زن و مرد و پیر و جوان و حتی بچه بدترین خاطره‌ها را از حکومت خویش به جای گذاشتند تا آنجا که جراید خارجی تعداد تلفات را زائد بر چندین هزار نفر قلمداد و روز حادثه را جمعه سیاه نامگذاری کردند.
آقای دکتر امینی نخست‌وزیر اسبق نیز در مصاحبه با خبرنگار روزنامه لوموند که در تاریخ ۱۲ دسامبر (۱۳۵۷/۶/۲۱) منتشر گردیده عده کشته‌شدگان را زائد بر دو هزار نفر اعلام داشته‌اند. (همهمه نمایندگان) این را بدانید که اگر آقای دکتر امینی هم یک روز نخست‌وزیر شدند و خلاف رفتار کردند بنده جلوی خلافکاری ایشان را خواهم گرفت. من از دولت سؤال می‌کنم که تیراندازی و قتل عام مردم بی‌گناه که از اعلان حکومت نظامی در روز جمعه بی‌خبر بوده‌اند به استناد کدام ماده از قانون مورد بحث صورت گرفته؟ زیرا اگر کسانی مرتکب جرائمی شده‌اند تکلیف قضیه در ماده ۱۰ به این شرح:
-
- «اجتماعات و انجمن‌ها در مدت حکومت نظامی باید به کلی موقوف و متروک باشد اگر اجتماعی منعقد شود به مجرد اخطار اولی پلیس باید متفرق شوند. در صورت مقاومت یا مخالفت مقاوم یا مخالف جلب به محکمه نظامی و محکوم به مجازات خواهد شد هرگاه اجتماعات مذکور کلاً یا بعضاً مسلح باشند مقارن همان اخطار اولی حاملین اسلحه توقیف و موافق حکم محکمه نظامی مجازات می‌شوند.»
پیش‌بینی گردیده و به هر حال تحت هیچ شرایطی بدون محاکمه و محکومیت حتی یک نفر هم نباید معدوم می‌شد. وقتی دولت اعلام آزادی مطلق می‌کند و مردم مسلمان و طبقات مختلفه تظاهراتی انجام می‌دهند آیا اگر به زعم دولت اخلال‌گران دست چپی در بین جمعیت باشند و شعارهای زننده‌ای بدهند کدام منطق و قانون ایجاب می‌کند که به جای یافتن خطار و تسلیم به محاکمه صالحه باید رگبار مسلسل را متوجه همه مردم نموده از کشته پشته فراهم ساخت.
این امر ممکن است چند صباحی به حکومت فعلی کمک نماید لیکن کسانی که داغدار شده‌اند آرام نخواهند نشست و کینه و بغض شخصی را به صورتی دیگر ظاهر خواهند ساخت.
علی‌ای‌حال عمل دولت قابل بازخواست و سرزنش بوده و مغایر با اصول انسانی است.
آقایان شاید شما اطلاع نداشته باشید که در چه شرایطی این قانون شدید و غلیظ در تاریخ ۲۷ سرطان ۱۲۹۰ شمسی برابر با ۲۲ رجب ۱۳۲۹ در دوره دوم مجلس شورای ملی به تصویب رسیده است ولی من توضیح می‌دهم.
پس از آنکه محمدعلی‌شاه مجلس را بمباران نمود و از سلطنت خلع و به خارج از کشور تبعید گردید بنابر وسوسه عده‌ای مستبد و متعدی وزیر حمایت دولت روسیه تزاری درصدد برآمد که به کمک برادران و فامیل خود به ایران لشکرکشی و بساط حکومت گذشته را تجدید نماید لذا در این زمان بود که مجلس دوره دوم قانون مورد استناد فعلی را تصویب نمود تا بتواند هم‌دستان محمدعلی‌شاه را توقیف و تحت تعقیب قرار دهد و حتی چند روز بعد پا را فراتر گذاشت و در سوم شعبان ۱۳۲۹ قانون ذیل را تصویب کرد:
ماده اول – چون محمدعلی میرزای مخلوع مفسد فی‌الارض و دفع آن واجب است هیئت دولت مجاز است یکصد هزار تومان به اعدام‌کننده یا دستگیرکننده محمدعلی میرزا و یا ورثه آنان بپردازد.
ماده دوم – وزارت جنگ مجاز است مبلغ بیست و پنج هزار تومان به خود و یا وراث دستگیرکننده و یا اعدام‌کننده سالارالدوله و مبلغ بیست و پنج هزار تومان به خود یا وراث دستگیرکننده و یا اعدام‌کننده شعاع‌السلطنه بپردازد.
و به این ترتیب بود که محمدعلی میرزا بر اثر ترس و وحشت از چنین جایزه گزافی که برای مرگش در نظر گرفته شده بود مرعوب گردید و قوای مجهزش منهدم گشت و خاک ایران را برای همیشه ترک گفت. بدون شک در طول تاریخ ۶۷ سالهای که از عمر این قانون می‌گذرد به جز حادثه غم‌انگیز روز جمعه ۱۷ شهریور ماه سال جاری هرگز در دوران مشروطیت ایران چنین کشتار ظالمانه‌ای حتی در ابعاد خیلی خیلی ضعیف‌تر هم سابقه ندارد.
با عنایت به مراتب معروضه امیدوارم نمایندگان محترم مجلس شورای ملی به خصوص نمایندگان شهرهایی که مقررات حکومت نظامی در آن اجرا می‌شود قبل از دادن رأی وجدان خود را حکم قرار دهند و سپس تصمیم لازم اتخاذ نمایند.
در خاتمه باید به استحضار مجلس شورای ملی برسانم که آقای اسحقی‌نژاد خواسته‌اند در مورد وقایع اخیر تبریز اظهار تأسف‌شان را اعلام دارم و نیز آقای دکتر شیروانی نماینده تهران خواسته‌اند اطلاع دهم که ایشان با برقراری حکومت نظامی مخالفند. ضمناً از آقای وزیر مشاور و وزیر دادگستری خواهش دارم اگر واقعاً قصد مبارزه با فساد در پیش می‌باشد فعلاً به یک مورد اشاره می‌کنم و آن این است که ببیند در واگذاری زمینهای اوقافی به اشخاص چه کسانی سوءاستفاده نموده و چگونه درصدد تعقیب آنان هستند، یقیناً اگر به همین قسمت توجه دقیق به عمل آید قسمتی از نگرانی‌های علما و روحانیون محترم که به اعتراضشان ترتیب اثر داده نشده برطرف خواهدشد در هر حال مملکت وقتی در آسایش به سر خواهد برد که دزدها و فاسدها تعقیب شوند و از وجود صلحا و افراد مؤمن و مورد اعتماد جامعه در دستگاه‌های مملکتی و اجتماعی به نحو مطلوب استفاده گردد بدیهی است تعقیب افراد فاسد باید از مقامات بالا یعنی از وزرا و استانداران و سایر برجستگان شروع گردد و در مرحله آخر به حساب آفتابه دزدها رسیدگی شود.
رئیس – آقای شهابی بفرمایید.
نورعلی شهابی – جناب آقای رئیس، همکاران گرامی دیروز دولت جناب شریف‌امامی با اکثریتی چشمگیر از مجلس شورای ملی رأی اعتماد گرفت بنده بسیار مشتاق بودم پیرامون برنامه تقدیمی معظم‌له صحبت کنم که متأسفانه فرصت به دست نیامد لذا در این موقع که موضوع موافقت مجلس با پیشنهاد دولت مبنی بر اعلام حکومت نظامی در تهران و یازده شهر دیگر مطرح است از آنچه مربوط به این مطلب می‌باشد، یادآوری و اظهارنظر می‌نمایم.
امنیت نعمتی است ذی‌قیمت و تنها در محیط امن، آزادی تجلی خواهد کرد. آن آزادی که محیط را برای تلاش بیشتر آماده سازد و آن آزادی که محیط را برای در حد خود برخوردار از تمام مزایای ناشی از آن باشد. تمام جنبش‌ها و جهش‌ها در طول تاریخ برای تحصیل آزادی بوده است اما این نعمت آن اندازه آسان به دست نمی‌آید که بتوان به آسانی هم از دست داد.
کشور ایران در پهنه گیتی ساحل امن لقب گرفته و در سایه امنیت راه دشوار وصول به مقصود را می‌سپردیم که جسته و گریخته شاهد مظاهری از بی‌نظمی و عدم رضایت‌ها و نارسایی‌ها بدیم وقتی فضای باز سیاسی که اعلام شد. ایجاب کرد که دسته‌ها – جمعیت‌ها – و گروه‌ها – همه و همه با استفاده از آزادی و به مدد امنیت خواست‌های خود را عنوان کنند – با کمال تأسف دیدیم عده‌ای در صفوف فشرده آنها افرادی رخنه می‌کنند که علی‌رغم سنن و آداب و رسوم آئین و دین – از راه مستقیم منحرف شده برخلاف همیشه که شعارهای دلنشین از سینه‌ها بیرون می‌آمد شعله‌های آتش کینه از سینه‌ها زبانه می‌کشد و شعارها برخلاف نیات ملت ایران و مخالف با قانون اساسی و مغایر با شئون دینی و مذهبی و ملی عنوان می‌شود و با اینکه جسته و گریخته از وضع نابسامانی که به وجود آورده بودند و صحنه‌سازی‌های آشوب‌طلبان کم و بیش اطلاع داشتیم دیروز جناب آقای نخست‌وزیر کمی پرده‌ها را بالا زدند و مدارکی ارائه داشتند که مجموع آنها نمایانگر نقشه‌های شیطانی دشمنان ملک و ملت و آزادی و دین و قرآن بود. چرا که در گزارش ایشان استماع فرمودید که مسئولین طراز اول احزاب کمونیست در کشورهای فرانسه، ایتالیا، یونان و دیگر کشورهای اروپایی تا چه حد با تعزیه‌گردان‌های حوادث چند هفته اخیر ایران علیه مصالح عالیه و امنیت کشور و رژیم مملکت هم‌فکری و همکاری می‌کنند که شرح مفصل آن همراه با تصاویر مربوطه در مجلات و جراید اروپایی درج است اینجانبت در اینجا از دولت تقاضا دارم در این مورد با توجه به روابطی که کشور ایران با کشورهای مذکور دارند در طریق جلوگیری از تجدید این گونه تحریکات مذاکره فرمایند که مبادا به روابط حسنه موجود بین ما و آنها خللی وارد شود و تزلزلی ایجاد گردد.
دیدیم که آتش‌افروزان مارکسیسم و آنها که هنوز به عنوان عضو حزب منحله توده در داخل و خارج و به مناسبت هر واقعه و حادثه در ایجاد فتنه و آشوب قیام و اقدام می‌کنند تا از آب گل‌آلود ماهی مراد بگیرند این بار نیز در مایه دین و سوءاستفاده از عقاید مذهبی مردم در مقام آن برآمدند که نقشه ویران‌گر خود را به مرحله اجرا درآورند و استقلال مملکت ما را مختلف سازند با اینکه جامعه محترم روحانیت که همواره مورد تکریم و تجلیل و تعظیم هستند مردم را به رعایت آرامش دعوت می‌کردند و دولت نیز طی بیانیه‌ها به مردم هشدار می‌داد معهذا نتیجه معکوس بود – دامنه اغتشاش وسعت می‌گرفت تخریب و آتش‌سوزی نگرانی عجیبی در مردم ایجاد کرد – هرج و مرج و بی‌نظمی موجب شد تا از هم بپرسند – چه شده – چه می‌خواهند – و به کجا می‌روند – خلاصه حوادث ناگوار تبریز – سپس اصفهان و بعداً آبادان و بعد تهران – کار را به جایی کشانید که دولت ناچار به اتخاذ تصمیم مبنی بر جلوگیری از بی‌نظمی و سوءاستفاده از آزادی و حفظ مال و جان و نوامیس مردم گردد – چرا که در درجه اول باید مملکتی باشد تا مردمی در آن سکونت کنند و امنیتی وجود داشته باشد تا ساکنین در منطقه با خیال راحت یا برخورداری از نعمت آزادی پایه‌های کاخ موجودیت و عظمت و استقلال کشور را قویم سازند و قوام دهند. به هنگامی که جمعی از هموطنان برای اظهار گلایه خود دسته جمعی به راه افتادند اعضا حزب منحله توده و مارکسیست‌ها با رخنه در صفوف آنها علیه ایران و حکومت و رژیم ایران سمپاشی می‌کردند.
چرا که از شهریور شوم ۱۳۲۰ هر چه تلاش کردند و کوشیدند نتیجه‌ای عایدشان نشد و نقشه‌های آنها نقش بر آب گردید. زیرا ملت ایران با یک هویت مشخص و موقعیتی ممتاز در جمع کشورها و میان ملل براساس رژیم مشروطه پارلمانی سلطنتی اداره می‌شود و در مسیر تاریخ همواره محور پیشرفت و مدار پایداری جاویدان شاهنشاهی بوده است. خاطرات حکومت چکمه‌پوشان فرقه دمکرات آذربایجان خود یادآور اعمال و افعال مخرب و ویران‌گر آنها می‌باشد – در یکی دو ماهه اخیر که زمزمه‌ها شنیده شد – جمعیت‌ها به وجود آمد – احزاب موجودیت خود را اعلام کردند مطالبی ضد و نقیض شنیده شد شعارهای زننده و دور از ادب و معارض با قومیت و ملیت و مغایر با دین و آئین ما شنیده شد – بی‌شک با یک مرور اجمالی و مقایسه فشرده به خوبی معلوم می‌شود چه بوده‌ایم، چه شده‌ایم – در کجا بوده‌ایم – و اکنون به کجا رسیده‌ایم – چه می‌خواهیم و به کجا می‌رویم و بعد از آگاهی کامل باید دست به دست هم دهیم و پایه‌های وحدت فکری و سیاست مستقل ملی را تحکیم سازیم تا زمینه بلوا و آشوب مساعد نشود. پس به این نتیجه می‌رسیم ما که راه خود می‌سپاریم و من جمیع جهات پیش می‌رویم چه شد که از هر گوشه و کناری به پا خواسته همراه ندایی هدفی را اعلام و خواستار انجام آن حتی اگر مخالف با قانون باشد می‌شوند. جناب شریف‌امامی مأمور تشکیل دولت شد و ایشان هم دولت را تشکیل دادند و نام آن‌را دولت آشتی گذاشتند تا تمام طبقات بدانند که این دولت راه و رسمش تفاهم و آشتی است و از طرق مختلف در ایجاد بهبود کوشا و ساعی خواهد بود اما باز هم مشاهده شد ناآرامی وجود دارد – لذا اگر عده‌ای بخواهند با سوءاستفاده از فضای باز سیاسی و حسن‌نیت مردم آزاده ایمان و عقیدت خالص مذهبی آشوب و بلوا به راه اندازند چاره جز این نیست که دست قدرت قانون از آستین دولت مسئول بیرون آید و به این نابسامانی‌ها خاتمه دهد.
من هم مانند همه با کشت و کشتار و برادرکشی موافق نبوده و نیستم ولی امنیت را هم نمی‌توان از دست داد نمی‌توان دست روی دست گذاشت و اجازه داد تا دستهای ناپاک رشته‌های اتحاد و وحدت فکری ما را پاره کنند. ما معتقدیم از حکومت نظامی برای اعاده امنیت باید استفاده شود، برای استقرار نظم و امنیت مورد بهره‌برداری قرار گیرد، چرا که نه تنها پیشرفت ما دستخوش ویرانی خواهد شد بلکه برنامه‌های عمرانی کشور به عهده تعویق و حتی تعطیل درخواهد آمد. پس با وضعی که دورنمایی از آن‌را در ماه‌های گذشته در خیلی از شهرها دیدیم و آقای نخست‌وزیر هم به هنگام پاسخگویی به مطالب عنوان شده همکاران محترم گزارش‌های سازمان‌های انتظامی کشور را قرائت و تصاویری که ارائه فرمودند به حکم ضرورت برای اعاده نظم و حفظ امنیت و اشاعه آزادی در نهران و یازده شهر دیگر حکومت نظامی اعلام کردند که امیدوارم هر چه زودتر پایان پذیرد. پس آنها که بی‌نظمی ایجاد کرده‌اند و خانه‌ها و دکاکین و بانک‌ها را تخریب و به آتش کشیده‌اند و به اقتصاد کشور لطمه فراوانی وارد ساخته‌اند باید بدانند که پهنه ایران زمین صحنه یکه تازی آنها نیست و به مدد همکاری مردم با دولت و دولت در حمایت از مردم، معارضه خواهند کرد زیرا همه به بقا این مملکت علاقه‌مندیم و به امنیت و آبادانی آن دل بسته‌ایم و می‌خواهیم در این کشور آباد با آزادی زندگی کنیم بنابراین لازمه توفیق جز این نخواهد بود که همه با هم، دولت در کنار ملت و ملت در کنار دولت با استظهار به قرآن مجید و عنایات ائمه طاهرین و همت والای زنان و مردان آزاده پیش رویم باشد که به فضل خدا و توجهات شاهنشاه هر چه زودتر به ساحل مقصود و تمدن بزرگ برسیم (احسنت).
رئیس – آقای محمدصادق افتخار بفرمایید.
محمدصادق افتخار – به نام خدا، اینجانب به نام یک فرد ایرانی وطنخواه و مسلمان معتقد که به هیچ دسته و جمعیت مخالف وابستگی ندارم و در همه عمر خود به صورت یک فرهنگی شرافتمند زندگی کرده‌ام صحبت می‌نمایم (یک‌نفر از نمایندگان – همه نمایندگان شرافتمند زندگی کرده‌اند).
جناب آقای شریف‌امامی نخست‌وزیر شما یکی از برنامه‌های خود را صلح و آشتی ملی اعلام نمودند و من از این موضوع بسیار خوشحال بودم اکنون نیز امیدوارم دولت شما با صداقت و با اجرای سریع و به موقع وعده‌هایی که به مردم داده‌اید در این مرحله حساس از حیات سیاسی کشور در اجرای مسئولیت سنگینی که به عهده گرفته‌اید توفیق یابید. مسلم است اگر با مردم با صراحت و صداقت کنار بیایید، همان‌طور که خود معتقد هستید به افکار و اندیشه‌های مردم وطنخواه و قدرشناس ایران احترام بگذارید از پشتیبانی همه ملت برخوردار خواهید شد هر قدر در کارتان توفیق یابید ملت ایران توفیق یافته است – باید از صورت حرف و برنامه خارج شده وارد عمل شوید انتقادهای سازنده را بپذیرید. توجه به خواست‌های منطقی مردم و امکان بحث و گفتگوی آزاد برای بازشناسی مشکلات کشور و پیدا کردن راه‌حل‌های مناسب با استفاده از افکار عمومی در میان گذاشتن مشکلات و تنگناها به همان صورتی که هست موجب مشارکت به معنای وسیع کلمه در امور سیاسی کشور خواهد شد. از صمیم قلب آرزو دارم دولت در کارهای خود توفیق یابد و زیر بنای استوار برای پیشرفت ایران متحد را فراهم سازد.
اما جناب آقای شریف‌امامی اگر اینک به عنوان مخالف صحبت می‌نمایم باید بگویم که شما کابینه خود را دولت صلح و آشتی نامیدید و تمام آزادی‌ها را به ملت وعده دادید شما خودتان در مردم شوق آزادگی و آزادی به وجود آوردید و آنها را به خیابان‌ها کشانیدید شما فضای باز سیاسی به وجود آوردید تا مردم اظهار نظر و عقیده کنند. نه من و نه هیچ رد مسلمان وطن‌پرست دیگر طالب هرج و مرج و آشوب نیست همه کس می‌دانند که آزادی و پیشرفت مملکت در سایه اغتشاش و ناامنی میسر نیست هیچ ایرانی آزادی‌خواه معتقد نیست که باید جلو تخریب و آتش‌زدن را باز گذارد. من و همه مردم مسلمان و معتقد مملکت قبول داریم که برای سالم ماندن کشور باید عده‌ای را فدا کرد. من به شهادت بسیاری از همکاران بعد از تغییر کابینه جناب آقای هویدا در همین سرسرای مجلس شورای ملی اعلام کردم برای سلامت جامعه و فرونشستن خشم و نارضایی مردم باید چپاول‌کنندگان و غراتگران بیت‌المال مملکت تسلیم عدالت شوند و با صداقت و نه به صورت حربه‌ای برای تسویه حساب‌های شخصی پس از محاکمه و ثبوت جرم با آنان به شدت رفتار شود جناب آقای دکتر رئیسی همکار گرامی متهم قبول می‌کنم پا که تکیه‌گاه بدن است اگر گندیده شد و باعث گندیدگی سایر قسمت‌های بدن شد باید قطع شود ولی آیا چه کسانی باید فدا شوند خائنین به وطن متجاوزین به حقوق عمومی یا مردم بی‌گناه؟ اینهایی که در خیابان‌ها به راه افتادند اکثریت قریب به اتفاق آنان بی‌وطن و بی‌ایمان نبودند بلکه افراد وطنخواه، مسلمان، مؤمن به مقدسات ملی و قانون اساسی بودند که می‌خواستند عدم رضایت و عصیان خود را اعلام نمایند نمایندگان مردم در برنامه دولت علل این نارضایی‌ها را تشریح نمودند خود اینجانب و سایر نمایندگان محترم بسیاری از این نارسایی‌ها را قبلاً به مسئولین امور گوشزد نموده بودیم حتی خود آن جناب در برنامه دولت به نابسامانی‌ها و عدم رضایت مردم اعتراف کردید.
درست است که عده‌ای آشوبگر می‌خواستند از احساسات پاک مردم معصوم و بی‌گناه استفاده کنند ولی ملت مسلمان ایران نشان داد شایسته آزادی است و عظیم‌ترین راه‌پیمایی مسالمت‌آمیز روز عید فطر را بدون کوچک‌ترین برخورد و ناراحتی برگزار کرد اگر شما از اقدامات پشت پرده عده‌ای قلیل خبر داشتید چرا قبل از تجمع مردم در روز جمعه این عده را دستگیر نکردید شما که در تظاهرات آرام روز پنج‌شنبه دیدید عده‌ای از موقعیت سوءاستفاده کرده شعارهای ضدملی وارد صفوف مردم ناراضی کرده‌اند چرا این شعارها را جمع‌آوری و عاملین آنها را تعقیب ننمودید. شما که می‌خواستید حکومت نظامی برقرار کنید چرا لااقل شب جمعه از رادیو و تلویزیون اعلام نکردید تا بسیاری از پدر و مادرها به فرزندان خود اجازه ندهند صبح جمعه از خانه خارج شوند هیچ یک از این کارها را نکردند و روز جمعه سیل جمعیت را به رگبار مسلسل بستند و عده‌ای زیاد از برادران و خواهران بی‌گناه ایرانی ما را کشتند مرجع تقلید شیعیان جهان حضرت آیت‌الله شریعتمداری این فاجعه را عزای عمومی نامیدند مردم ایران به این کشتار دسته‌جمعی اعتراض دارند و برای اعتراض به این خشونت بود که در تهران و شهرهای دیگر ایران بازار و محل کسب خود را تعطیل کردند من به عنوان یک مسلمان معتقد نمی‌توانم به استقرار حکومت نظامی که در اولین ساعات برقراری خود موج خون به راه انداخت رأی مثبت بدهم (احسنت).
رئیس – آقای اعظمی باوندپور بفرمایید.
اعظمی باوندپور – به نام خداوند بخشنده مهربان آغاز سی و هشتمین سال سلطنت پرافتخار شاهشاه آریامهر را به عموم هم‌میهنان عزیز و نمایندگان محترم ملت تبریک و تهنیت عرض می‌نمایم.
جناب آقای رئیس، همکاران ارجمند، با توجه به تاریخ خواهیم دید که این مرز و بوم کهنسال بارها در مسیر حوادث قرار گرفته و بحران‌های سختی را پشت سر نهاده ولی ثابت و پا بر جا مانده است آیا دلیلی برای این ثبات و دوام غیر از همبستگی و یگانگی در لوای یکتاپرستی و نظام شاهنشاهی سراغ دارید؟
دو نیروی لایزال دین و سلطنت در ایران همه وقت در کنار همدیگر بوده و بسیار والا و اعلا و مبراتر از آن هستند که سفسطه کمونیست و مارکسیست و مخالن دین و نظام شاهنشاهی بتوانند در این دو قطب مقدس رخنه نمایند قبل از شروع سلطنت اعلیحضرت رضاشاه کبیر این کشور باستانی رسماً بین روس و انگلیس تقسیم شده بود و هیچ کس را یارای این نبود که بتواند به آشوب‌ها و بلواها خاتمه دهد و یک مملکت متلاشی شده را سر و سامان دهد سردار بزرگ تاریخ ایران (رضاشاه کبیر) با کمک و همکاری وطن‌پرستان واقعی با فداکاری و از خود گذشتگی و با دادن قربانی توانست این مملکت را از شر اجنبی و اجنبی‌پرست نجات دهد و امنیت و آزادی را جانشین هرج و مرج و آشفتگی نماید و ایران را در چنان آرامشی قرار دهد که در همه جا سرود آزادی رضاشاه خوانده شود.
ایران و ایرانی از این موهبت و استقلال به بهره کافی نرسیده بود که در سپیده‌دم سوم شهریور ۱۳۲۰ مطابق با سال ۲۵۰۰ شاهنشاهی کشور نوساخته ایران مورد هجوم و یورش ناجوانمردانه متفقین قرار گرفت و چنان ضربه‌ای بر پیکر این کشور باستانی زدند که نه تنها اثرات شوم آن هنوز باقی است بلکه عناصر دست نشانده آنها در هر موقعیت حساسی سوءاستفاده نموده و مسبب آشوب و بلوا می‌شوند.
بر هیچ عاقل و بالغی پوشیده نیست این عناصر ماجراجو در چه وقتی می‌خواهند از آب گل‌آلود ماهی بگیرند. و چنان وضعی پیش می‌آورند که عده‌ای از خواهران و برادران عزیز ما برای پیشرفت مقاصد شوم آنها بسوزند و کشته شوند و ماها را متألم و داغدار نمایند. این دفعه اول نیست که این بازی‌ها را راه می‌اندازند بلکه بارها این خیمه‌شب‌بازی‌ها را نشان داده و عده‌ای ماجراجو و فرصت‌طلب نیز همه وقت آماده سمپاشی بوده و به محض اینکه صدایی بلند شد فوراً نغمه وطن‌پرستی را ساز نموده و به نشر و پخش اعلامیه می‌پردازند و آهنگ‌های شوم و خانمان بر باد ده را که بارها سروده‌اند باز هم تکرار می‌کنند غافل از اینکه حنای این چهره‌های منحوس دیگر رنگی ندارد و در پیشگاه مردم وطن‌پرست ایران مطرود و محکوم هستند. خیلی جای تعجب است که این دایه‌های مهربان‌تر از مادر در وقتی که آذربایجان عزیز داشت می‌رفت کجا بودند در مبارزه برای حکومت مطلق ایرانی بر نفت کجا بودند در باز به دست آوردن جزایر تنب و ابوموسی کجا بودند حالا که این کشور در مرز پیشرفت و ترقی کامل قرار گرفته می‌خواهند ایران را به لبنان مبدل نماینده‌ای شناخته‌شده‌های خائن این آرزو را به گور خواهید برد از آنجایی که می‌بینیم برادران عزیز ما در لباس سربازی برای حفظ جان و مال و شرف مردم از شراین اراذل و اوباش به پاسداری و مراقبت مشغول هستند هیچ وقت به روی برادران ایرانی خود اسلحه نمی‌کشند بلکه مسبب این اسلحه‌کشی توده‌ای‌ها و مارکسیست‌ها می‌باشند که با ارائه مدرک و اعلامیه دخالت خودشان را در این ماجراها ثابت نموده‌اند.
ایرانی قبل از طلوع ستاره درخشان اسلام یکتاپرست بوده چهارده قرن است که پرچم اسلام با پرچم شاهنشاهی که بیش از بیست و پنج قرن است در اهتزاز می‌باشد توأماً بر سر ملت ایران سایه افکنده و پاسداران این پرچم‌های پرافتخار و مقدس نیاکان و پدران ماها بوده و الحال خود ماها هستیم همان‌طور که همکار ارجمند جناب آقای قاضی بیان داشتند دین و سلطنت از هم جدا نبوده و نیستند.
با توجه به اوضاع آشفته جهان تنها کشور عزیز ما ایران است که در سایه تدبیر خردمندانه شهریار توانای ایران زمین در چنان ثباتی از ترقی و پیشرفت قرار گرفته که باعث نگرانی توده‌ای و مارکسیستی شده زیرا این عناصر ماجراجو هدفی غیر از برانداختن این کشور کهنسال ندارند حال باید به خود آییم که در چنین موقعیت حساسی که مملکت نیاز مبرمی به فداکاری و از خود گذشتگی دارد به عناصر فرصت‌طلب مجال عرض اندام ندهیم و بی‌تفاوت تماشا کن نباشیم زیرا پیروزی آنها یعنی فنای کامل ایران امروز است که روح پدران ما نگران رفتار و اعمال ماها می‌باشد که آیا فرزندان آنها می‌توانند این میراث گرانبها را حفظ نمایند یا آن‌را فدای لجاجت و هوا و هوس خود می‌نمایند.
بیایید نظرهای شخصی خود را کنار گذاشته مثفقاً یکدل و یک زبان و با کمال صداقت دست به دست هم داده و به یاری امام میهن بشتابیم. غارتگران بیت‌المال را به عدالت بسپاریم آشوبگران و محرکین آنها را برای همیشه از این مرز و بوم برانیم انشاالله خدا دین و رژیم سلطنت یار و یاور ملت وطن‌پرست خواهد بود اینجانب نیز مثل سایر همکاران ارجمند از مأموریان وظیفه ناشناس ناراحتی و گله دارم که خصوصاً از وزارت سابق راه و مدیر کل راه کرمانشاه به نام طلایی که در مدت سه سال به کوچک‌ترین خواسته اینجانب و مردم حوزه انتخابیه‌ام توجه نداشت ولی این دلیل نمی‌شود که وظیفه وطن‌پرستی خود را فراموش نمایم و دیگر ترقیات و پیشرفت‌های مملکت را نادیده بگیرم.
مرزداران و مرزنشینان و ایلات و عشایر ایران زمین عموماً و ما مرزداران و مرزنشینان و ایلات و عشایر غرب که خصوصاً با توجه به سوگندی که ما برادران و نمایندگان آنها برای حفظ رژیم سلطنت در پشت این تریبون و با حضور کلام‌الله مجید یاد نموده بار دیگر میثاق خود را با شاهنشاه معظم و مفخم خود تجدید نموده و با ایثار آخرین قطره خون خود برای حفظ این رژیم مقدس در مقابل متجاوزین ایستادگی نموده و عاشقانه جان خود را نثار می‌کنیم ولی وطن را نگه می‌داریم و وفاداری خود را به نحو احسن به رژیم سلطنت به اثبات می‌رسانیم.
توفیق دولت جدید که در وطن‌پرستی و شاهدوستی مشهور است و همکارانش را از خداوند مسئلت دارم.
جاوید شاه – پاینده ایران (احسنت).
رئیس – آقای دکتر تجدد بفرمایید.
دکتر تجدد – جناب آقای رئیس – همکاران گرامی، من در برنامه دولت جناب آقای شریف‌امامی فرصتی به دست نیاوردم که سخن بگویم و اظهارنظر بکنم ولی در این زمان حساس و پرمخاطره که میهن و موجودیت ملی ما را در خطر است وظیفه خود دانستم که به دولت ایشان رأی موافق بدهم ولی این رأی موافق من را به عنوان موافق مشروط تلقی بفرمایید یعنی موافقت من با دولت، به شرطی ادامه خواهد یافت که دولت به وعده‌هایی که به مردم داده است عمل کند و به آنچه در برنامه دولت آمده است تحقق ببخشد در غیر این صورت من به عنوان مخالف سرسخت این دولت به وظایف ملی و نمایندگی خود عمل خواهم کرد.
اما درباره پیشنهاد دولتی مبنی بر برقراری حکومت نظامی در تهران و یازده شهر دیگر نظر خود را به عرض می‌رسانم.
قانون مربوط به مقررات اعلام حکومت نظامی مصوب بهمن ۱۳۲۹
ماده واحده – دولت نمی‌تواند جز در مواقع فوق‌العاده که ضرورت ایجاب کند اعلام حکومت نظامی بدهد و آن هم باید با تصویب مجلس شورا و مجلس سنا باشد. اگر وقتی در جایی ضرورت فوری ایجاب کرد دولت می‌تواند آن را اعلام کند ولی باید در ظرف یک هفته پیشنهاد آن را با ذکر علت به مجلس شورای ملی و مجلس سنا بدهد و موافقت آن را بخواهد. مجلسین به محض پیشنهاد دولت هر یک جلسه فوق‌العاده تشکیل و تصمیم خود را اعلام می‌دارند و مدت حکومت نظامی نیز باید در اعلان معین گردد و تمدید آن اگر لازم باشد محتاج به اجازه جدید است.
بنابراین ملاحظه می‌شود یک فلسفه‌ای وجود داشته که قانون گفته برای برقراری حکومت نظامی باید مجلسین شورای ملی و سنا موافقت کنند. این موافقت بیشتر به این خاطر ضرورت دارد که نمایندگان دقیقاً از علت برقراری حکومت نظامی مسبوق و مطلع باشند و مدت آن هم مشخص باشد. گزارشی که جناب آقای نخست‌وزیر درباره وقایع و حوادث اخیر دیروز مشروحاً در مجلس شورای ملی بیان کردند بسیار اسفناک و تکان‌دهنده بود و حکایت از توطئه‌های عظیم ضدملی می‌کرد ولی این نقشه‌ها و این توطئه‌ها که اخیراً منجر به ویرانگری‌های وسیع شد چیزی نیست که مربوط به یک ماه و دو ماه اخیر باشد. بدون تردید این تحریکات وسیع ضدملی نتیجه ماه‌ها برنامه‌ریزی و سازماندهی دشمنان ایران است. همکاران عزیز شما اگر بخواهید یک اجتماع پنجاه نفری را برگزار کنید می‌باید اقلاً از یک هفته پیش ترتیب کارها را بدهید که آن اجتماع از روی نظم و ترتیب برگزار شود و نتیجه مطلوب عاید گردد بنابراین سازماندهی آن اجتماعات عظیم احتیاج به زمان بسیار و تفکر و برنامه‌ریزی بسیار صحیح و حساب شده داشته است.
بیانات مشروح رئیس دولت در جلسه دیروز مجلس شورای ملی حکایت می‌کند که کمونیست‌ها مدت‌ها قبل یک دستورالعمل شامل ۹ ماده تهیه کردند و در آن آموزش خرابکاری و مقاومت ملی مسلحانه ارائه داده‌اند همچنین یک گروه تروریست کمونیست در اردیبهشت ۱۳۵۷ تحت عنوان وظایف هواداران جنبش انقلابی در مرحله کنونی اعلامیه‌ای منتشر کرده و با صراحت نقش افراد را در سازماندهی مورد تأکید قرار داده است. اکنون سؤال اول من این است مگر دستگاه‌های مسئول مملکت در خواب بودند. مگر هیچ گونه کنترل و شناسایی وجود نداشته است که این چنین عناصر ضد ملی و مخالفین رژیم و قانون اساسی مملکت از مدت‌ها پیش نقشه بکشند و تعلیمات بدهند و این چنین در صفوف میهن‌پرستان ناراضی رخنه کنند و آنها را به سمت مقصد شوم و ضد انسانی خود سوق دهند.
سؤال دوم این است که برای گزارش رئیس دولت مخالفین با انواع سلاح‌های گرم و مواد آتش‌زا مجهز بودند. در کشوری که حمل اسلحه غیرمجاز جرم است و مجازات دارد. این همه اسلحه از کجا وارد مملکت شده که در اختیار مخالفین استقلال و موجودیت ملی ایران قرار گرفته است. مگر مرزهای مملکت باز است؟ مگر مرزداران مملکت خواب‌اند؟ آیا با این همه اسلحه‌ای که بین خرابکاران و گروه‌های مختلف پخش شده است دولت چه خواهد کرد.
چرا مقامات مسئول مملکت مردم را در جریان قدم به قدم و مرحله به مرحله این توطئه‌ها و تحریکات سازمان یافته از ماه‌ها پیش نگذاشتند تا مردم آگاه و بیدار باشند و نگذارند که عوامل ضدملی و وطن‌فروش و نوکر بیگانه در صفوف آنها رخنه نمایند.
بنابراین اگر دولت آنچه را که در گزارش خود به مجلس شورای ملی داده است صحیح بداند می‌باید با تلاش و کوشش وسیع و همه جانبه‌ای برای ریشه‌کن کردن این توطئه‌های عمیق اقدام کند و این کاری نیست که با برقراری حکومت نظامی و سلب آزادی‌های فردی و اجتماعی در مدتی کم یا زیاد انجام شود.
قبل از گزارش اخیر رئیس دولت فقط با اعلام حکومت نظامی به مردم اطلاع داده شد که این حوادث با پول و نقشه خارجی در مملکت به وجود آمده است.
ما نمایندگان مجلس شورای ملی از دولت می‌خواهیم که همواره اطلاعات دقیقی از چگونگی اوضاع مملکت به ما بدهند اگر قرار باشد ما نمایندگان در جریان این اطلاعات و خبرها نباشیم چه کسی می‌باید در جریان باشد حتی اگر لازم باشد جلسه خصوصی تشکیل بدهید و نمایندگان را به موقع از حقایق مطلع سازید.
وزارت اطلاعات و جهانگردی و سخنگوی دولت می‌باید مردم را در جریان لحظه به لحظه مسائل و مشکلات مملکتی بگذارند و آنچه را که مردم با (پچ‌پچ) و درگوشی از این و آن می‌شنوند مسئولان مملکت بگویند تا مردم ناگهانی از شنیدن مسئله‌ای شوکه نشوند و قدرت مقابله و آمادگی روبه‌رو شدن با حوادث را داشته باشند.
همکاران ارجمند، دولتی که مدعی آشتی ملی و انجام تحولات عمیق اجتماعی است صحیح نیست که آغاز کارش با برقراری حکومت نظامی باشد. دولت قبل از اینکه رأی اعتماد مجلس را بگیرد حکومت نظامی را برقرار کرده است. برقراری حکومت نظامی مغایر با نظام ملی و مغایر با هدف مردمی کردن حکومت و گامی در راه تحکیم مبانی دیوان سالاری است که همیشه از آن انتقاد می‌شود.
وقتی که صحبت از حکومت قانون می‌کنیم جلوه‌های گوناگون دموکراسی و عدالت اجتماعی در نظر ما مجسم می‌شود و برعکس هنگامی که صحبت از حکومت نظامی به میان می‌آید جلوه‌های خشونت و بی‌عدالتی و محو مظاهر دموکراسی در نظر ما جلوه‌گر می‌گردد.
اعلام حکومت نظامی در تهران و یازده شهر دیگر از ساعت شش بامداد روز جمعه هفدهم شهریورماه مردم را غافلگیر کرد و در نتیجه درگیری مأمورین حکومت نظامی و مردم صدها نفر کشته و زخمی شدند و فاجعه‌ای عظیم به بار آمد که خود دولت آن‌را مصیبتی بزرگ تلقی کرد و به مردم ایران تسلیت گفت و اگر پیش‌بینی‌های لازم می‌شد و در فرصت مناسبی این اعلام شده بود شاید این فاجعه بزرگ به وجود نمی‌آمد.
از سوی دیگر دولت که با ایجاد فضای باز سیاسی و گسترش روزافزون آزادی‌های فردی و اجتماعی ناظر صحنه‌ها و تظاهرات بسیار بود و هر روز ابعاد این تظاهرات گسترده‌تر می‌شد چرا پیش‌بینی این وقایع را نکرد ولی یک باره تصمیم گرفت با برقراری حکومت نظامی تظاهرات و اجتماعات را خاموش کند و متأسفانه در اولین ساعات برقراری حکومت نظامی حوادث وحشتناک خونینی به وقوع پیوست آیا در حالی که دولت ماه‌ها از فضای باز سیاسی سخن می‌گفت و مطبوعات و گویندگان در سراسر کشور همه چیز می‌نوشتند و همه چیز می‌گفتند با برقراری ناگهانی حکومت نظامی که همه این نهادهای دموکراسی را از بین می‌برد در میان آزادی‌خواهان و آزادگان کشور خودمان و سایر کشورهایی که مهد دموکراسی هستند این اقدام چگونه تلقی خواهد شد.
اعمال مقررات حکومت نظامی برای مردم مشکلات اقتصادی و اجتماعی زیادی را به وجود می‌آورد و مردم نمی‌توانند این مشکلات را به خصوص برای مدت طولانی تحمل کنند. بنابراین من با پیشنهاد شش ماه حکومت نظامی در نقاط تعیین شده مخالف هستم و به علت وضع خاص مملکت و دلایلی که دولت اقامه کرده است پیشنهاد می‌کنم این مدت به دو ماه کاهش یابد و در مورد ابراز این مخالفت با گروه و دسته خاصی بستگی ندارم و شخصاً اظهارنظر می‌کنم دولت قوانین و مقررات مختلفی دارد که می‌تواند به موجب آنها مقدمین علیه امنیت و نظم کشور و توهین‌کنندگان به مقدسات ملی و رژیم مملکت را توقیف و محاکمه کند و به مجازات برساند.
آن کس که کمونیست است و افکار ضدملی دارد یا آن کس که میهن‌پرست و مسلمان و متدین است ولی از نابسامانی‌های مملکت ناراضی است فرق دارد. می‌باید از رخنه عوامل بیگانه کمونیست و ضد ملی به صف میهن‌پرستان جلوگیری کنیم و افراد مخربی را که قصد دارند احساسات و عواطف ملی و مذهبی مردم را به بازی بگیرند به مجازات برسانیم دولتی که در برنامه خودش هدف‌های مهم و برنامه‌های طلایی بسیاری را مطرح کرده است هنگامی می‌تواند این برنامه‌ها و هدف‌ها را انجام دهد که از پشتیبانی و حمایت گروه‌های مردم برخوردار باشد و مردم با خوش‌بینی به کار دولت بنگرند ولی هنگامی که برقراری حکومت نظامی با بدبینی و نوعی ابراز خشونت و اعمال سیاست فشار از سوی دولت تلقی شود دولت نمی‌باید در برقراری آن به خصوص برای مدت زیاد سماجت به خرج دهد. مهم‌تر اینکه آغاز این حکومت نظامی با کشت و کشتار بسیار همراه بود و خاطره غم‌انگیز آن در دل و اعماق وجود ملت ایران اثرات سوئی بر جای گذاشت هنوز در بسیاری از شهرها و روستاهای ایران به خاطر کشته‌شدگان زنان و مردان بی‌دفاع ایرانی در حادثه ۱۷ شهریور مجالس سوگواری برپا می‌کنند.
اعمال خشونت در حوزه انتخابیه خود من حوادثی به بار آورد:
چندی قبل همکار گرامی آقای مظهری ضمن گفتگوی با اینجانبت با نگرانی اشاراتی به وقایع اخیر رفسنجان کردند من اظهار داشتم در رفسنجان خبری که نگران‌کننده باشد وجود ندارد اجتماعاتی که در رفسنجان تشکیل شده بمانند بسیاری از نقاط مملکت در چهارچوب قانون اساسی بوده است و من کسی را در رفسنجان نمی‌شناسم که تمایلات کمونیستی داشته باشد و یا معتقد به مارکسیسم اسلامی باشد و هرگونه برداشت دیگری که از اجتماعات و جریانات رفسنجان بشود ممکن است منجر به اعزام نیروهای مسلح و یا برقراری حکومت نظامی در آن محل گردد و اصولاً مردم رفسنجان بمانند همه مردم مسلمان ایران سخت پایبند معتقدات مذهبی و مقدسات ملی هستند و هیچ گاه نخواهند گذاشت عوامل ضد ملی در صفوف آنها رخنه کنند متأسفانه در حوزه انتخابیه اینجانب آنچه که نمی‌بایست بشود شد و از درگیری نیروهای مسلح دولتی با مردم خاطرات تلخی بر جای ماند. در منطقه کشکوئیه رفسنجان که مردمی مسلمان و میهن‌پرست دارد و ما در پرتو هدف‌های انقلاب ایران بیشترین خدمات عمرانی را در آنجا انجام داده‌ایم به علت ورود اشخاصی که از خارج به این منطقه آمده بودند تشنجات و اختلالاتی روی داد که به‌طور قطع ما می‌توانستیم آنها را تدبیر و درایت برطرف سازیم ولی متأسفانه با اعمال خشونت و بی‌تدبیری معاون پایگاه ژاندارمری آنجا کشته شد و عده‌ای مضروب و زخمی شدند و همچنین در شهر رفسنجان به علت درگیری دیگری جوان بی‌گناه ۱۷ سالهای به خاک و خون غلطیده و عده‌ای مجروح شدند که عوارض آن همچنان در منطقه رفسنجان بر جای مانده و من به عنوان نماینده مردم این شهرستان از این وقایع سخت ملول و متأثرم و از دولت می‌خواهم که از مصیبت‌دیدگان دلجویی به عمل آید و زندانیان این حوادث آزاد شوند به هر حال دولت می‌باید مسائل و مشکلات جامعه ایرانی را به‌طور بنیادی و اساسی حل کند.
سال‌هاست که ملت ایران را با وعده و وعیدهای پوچ و بی‌اساس سرگرم کرده‌اند و سازمان‌های اداری مملکت جوابگوی نیازها و خواسته‌های مردم نیستند و انقلاب اداری تحقق نیافته است. اگر برای تحقق انقلاب اداری همکاری و احساس مسئولیت مردم لازم است، لزوم دگرگونی و تحول در سازمان‌های اداری اصلاح روش‌های اداری. طرد خائنین و متجاوزین به حقوق و اموال عمومی لازم‌تر است. بارها دیده‌ایم که فلان مسئول و یا فلان کارمند عالی‌رتبه مملکت به علت عدم انجام وظیفه و یا سوءاستفاده و رشوه‌خواری از کارش برکنار شده و شرح خیانت‌ها و اعمالش هم به وسیله وسایل ارتباط جمعی به آگاهی همه رسیده است ولی پس از مدتی کوتاه و یا طولانی به همان کارمند سمت دیگری حتی بالاتر و مهم‌تر از سمت قبلی داده شده است جناب آقای نخست‌وزیر… شما اگر واقعاً بخواهید در انجام برنامه‌هایتان موفق شوید می‌باید خانه‌تکانی کنید، می‌باید در سازمان‌های اداری تصفیه کامل به عمل آورید، می‌باید از وجود افراد شایسته و پاک و راست و وطن‌پرستی که در همین سازمان‌های اداری هستند و یا کنج خانه‌هایشان نشسته‌اند ولی به سبب اینکه با عوامل فاسد همکاری نکرده‌اند کنار زده شده‌اند آنها را به کار دعوت کنید و از وجودشان در سازمان‌های اداری مملکت استفاده نمایید.
جناب آقای نخست‌وزیر… تا زمانی که شما بخواهید از این ماشین هیئت حاکمه که اکثر پیچ و مهره‌هایش زنگ خورده و فرسوده هستند استفاده بکنید همین آش است و همین کاسه.
در سالهای اخیر به بسیاری از مسائل مهم مملکتی بی‌توجهی و بی‌اعتنایی شده است.
کشاورزی مملکت به کلی تعطیل شده. طرح‌ها و برنامه‌های کشاورزی غالباً با شکست مواجه شده‌اند وام‌های بزرگ کشاورزی را به اشخاص با نفوذ می‌دهند و غالباً هم به مصرف کار کشاورزی نمی‌رسد و در امور دیگر خرج می‌شود. برعکس کشاورزان خورده‌پا برای اخذ وام‌های کوچک با انواع تضییقات و اشکالات روبه‌رو هستند. دولت مواد غذایی را از خارج وارد می‌کند. خیلی مواقع محصولات کشاورزی روی دست کشاورزان می‌ماند و فاسد می‌شود و یا کشاورزان ناگزیر می‌شوند آنها را با بهایی کمتر از آنچه که تولید شده بفروشند. در سالهای اخیر آن‌طور که لازم بوده دولت از مصرف‌کننده حمایت نکرده روز به روز نرخ کالاها بالا رفته و تولیدکنندگان داخلی هم از کیفیت کالاهای خود کاسته‌اند.
در سالهای اخیر غالب افراد و صاحبان شرکت‌ها و صنایع مالیات واقعی خود را نپرداخته‌اند. قانون مالیات‌های مستقیم در مورد همه یکسان اجرا نشده. آنهایی که درآمدهای بیشتر داشته‌اند کمتر مالیات پرداخته‌اند می‌باید عدالت اجتماعی اجرا شود. اگر دولت واقعاً می‌خواهد عدالت اجتماعی را مستقر کند یکی از راه‌های اساسی آن اجرای عدالت مالیاتی است. اکنون بیشتر فشار بر حقوق‌بگیران است و آنهایی که درآمدهای هنگفت دارند از ثمرات کار و کوشش افراد این ملت بیشترین بهره را می‌گیرند به عناوین گوناگون از پرداخت مالیات حقه خود شانه خالی می‌کنند. مشکل مسکن همچنان یکی از مشکلات حاد جامعه محسوب می‌شد و دخالت سازمان‌های مختلف دولتی در این امر ناهماهنگی زیادی را به وجود آورده است. شرکت‌های تعاونی مسکن در کارشان موفقیت به دست نیاوردند. دولت‌های گذشته بارها قول دادند به آنها کمک کنند ولی متأسفانه این کار را نکردند.
جناب آقای دکتر باهری وزیر محترم دادگستری درباره قوه قضاییه مملکت روی مسائل مهمی انگشت گذاشتند که اساس اشکال دادگستری در مملکت است ایشان به هنگام جلسه معارفه و تودیع با قضات و رؤسای هیئت عمومی دیوان عالی کشور گفتند (در گذشته دادستان‌ها مقداری از بازپرس‌ها را دست‌نشانده خود می‌کردند که هر چه می‌خواهند آنها انجام دهند. یک دندان می‌کشند جرم را جنایی می‌دانند اما در مورد ۱۱ نفر که در جریان خراب شدن قسمتی از ساختمان بیمارستان سینا کشته شده‌اند جرم را جنحه تشخیص می‌دهند مجرمان کوچک زندانی ولی مجرمان بزرگ آزادند).
همکاران گرامی اگر قانون اساسی مملکت دقیقاً به مرحله اجرا درآید. اگر دادگستری بتواند با بهره‌گیری از استقلال و قدرت خود متجاوزین به حقوق اساسی مردم و متجاوزین به بیت‌المال و دزدان و فاسدان و رشوه‌خواران و رشوه‌گیران را تحت تعقیب قرار دهد و محیط ناسالم مملکت را به محیطی سالم تبدیل سازد آن موقع همه حساب خود را می‌کنند و بسیاری از نابسامانی‌ها و نارضایی‌ها که علت اصلی بحران‌ها و سر و صداهای اخیر است از بین خواهد رفت.
دوستان و همکاران عزیز من اعم از مخالف و موافق در برنامه دولت از نارسایی‌ها و نابسامانی‌ها و غارت‌ها و فساد در سازمان‌های اداری سخن گفتند و آنچه که من دقت کردم مرز معین و مشخص بین صحبت‌های موافق و مخالف وجود نداشت. بعضی‌ها بلندتر و رساتر و بعضی‌ها آهسته‌تر و ملایم‌تر سخن می‌گفتند و همه مجازات خائنین و دزدان بیت‌المال مملکت را خواستار بودند.
اکنون دوران عمل و دوران تصمیم‌گیری قاطع و اساسی است. دوران بازی با الفاظ و دوران سخنرانی‌های تند که فقط یک اثر تبلیغاتی زودگذر داشته باشد سپری شده است. دولت می‌باید در اولین گام‌هایی که برمی‌دارد اعتماد و اطمینان مردم را به خود جلب کند.
دولت می‌باید در اولین فرصت و قبل از هر اقدامی نقار و کدورتی را که بین جامعه روحانیت و دستگاه حکومت به وجود آمده است برطرف سازد و تقاضاهای مشروع و منطقی و اصولی روحانیون را عملی سازد…
آنچه که ما به نام ملیت ایرانی می‌گوییم در یک شناخت وسیع و همه جانبه دین و شاه دورکن اساسی این ملیت است. بنابراین هر ایرانی می‌باید برای حفظ و بقای این هر دو از جان و دل بکوشد. تاروپود ملت ایران با آئین دین و آئین شاه تنیده شده است و آنهایی که با این دو آئین بستیزند تاروپود ملت ایران را از هم می‌گسلند و به نیستی و نابودی ملت ایران و سرزمین کهنسال ایران کمک می‌کنند ما می‌باید عوامل و عناصری را که درصدد تضعیف دینی و مذهبی ما هستند بازشناسیم به آنها مجال خرابکاری و تفرقه‌اندازی در ارکان ملیت خود ندهیم. آن زمان که شاه و دین نباشد دیگر نه ایران است و نه ایرانی و نه موافق و نه مخالف، نه اقلیت و نه اکثریت… اینطور نیست آقای پزشکپور… ما مذهب اسلام و طریقه حقه جعفریه اثنی‌عشریه را به عنوان یکی از ارکان اساسی ملیت و بقای قوم ایرانی پذیرفتیم و آن‌را اصل اول قانون اساسی قرار دادیم و امروز رهبران و پیشوایان این طریقه حقه مردم میهن ما را به سوی حق و حقیقت ارشاد می‌نمایند و پادشاه ایران تنها پادشاه جهان است که مروج این مذهب می‌باشد و ما موارد گوناگون تلاش و کوشش شاهنشاه ایران را در راه شروع تعلیمات دینی و مذهبی و تحکیم مبانی تقوی و فضیلت به چشم دیده‌ایم ملت ایران در راه حفظ مبانی استقلال و نظام شاهنشاهی و تعظیم شعائر مذهبی طی سده‌های بسیار کوشیده است و در آینده نیز خواهد کوشید.
شاهنشاه آریامهر به عنوان یک مسلمان معتقد در کتاب به سوی تمدن بزرگ فرموده‌اند: من به عنوان رهبر این ملت در دوران سرنوشت‌ساز امروز جهان مأمور ایفای این رسالت فرموده است و تا وقتی که او بخواهد هیچ نیروی سیاسی یا عامل اقتصادی بلکه هیچ عامل قابل پیش‌بینی فردی و خصوصی نیز نخواهد توانست مانع انجام این رسالت بشود.
در خاتمه عرایض خود ما نمایندگان مجلس شورای ملی به جهانیان اعلام می‌کنیم تا هنگامی که جان در بدن داریم. تا هنگامی که خون در رگ‌هایمان می‌جوشد، تا هنگامی که قلب در سینه‌هایمان می‌تپد. در راه پاسداری از نظام شاهنشاهی و حفظ مبانی دین مقدس اسلام و حراست از سرزمین و نیا خاک خود می‌کوشیم و از هیچ مانع و رادعی نمی‌هراسیم و اجازه نخواهیم داد که استعمارگران بر ما مسلط شوند. ما به سرزمین و ملت و شاهنشاه خود عشق می‌ورزیم و عشق ما جاودانه است.
- هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق – ثبت است بر جریده عالم دوام ما
(احسنت).
رئیس – خانم برومند تشریف بیاورید.
بانو ملک‌تاج برومند – جناب آقای رئیس، همکاران محترم من با اظهار تأسف و تأثری عمیق در مورد وقایعی که در این چند ماه اخیر در تهران و چندین شهر دیگر مملکت من‌جمله شهر اصفهان که حوزه انتخابیه اینجانب است روی داد و منجر به کشته شدن عده‌ای از خواهران و برادران هم‌کیش و هموطن ما گشت و با ابراز همدردی صمیمانه به بازماندگان و خانواده‌های آنان سخنم را آغاز می‌کنم.
در این چند روز که برنامه دولت در مجلس شورای ملی مطرح بود عده‌ای از نمایندگان مردم به عنوان موافق و مخالف این برنامه صحبت کردند و طی گفتارهای طولانی همه مسائل مملکت و ریشه‌های نارضایی مردم و علل و عوامل آن‌را به تفصیل مورد بحث و گفتگو قرار دادند و در این زمینه موافق و مخالف که همه مورد احترام ما هستند و به صداقت و وطن‌پرستی آنان معتقد هستیم با هم هم‌صدا بودند و این خود نمایانگر این حقیقت است که ایرادات، اعتراضات و خواسته‌های این تعداد از همکاران ما ایرادات و خواسته‌های اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران است.
به هر صورت دیروز مجلس شورای ملی به دولت جدید رأی اعتماد داد و من خود یکی از نمایندگانی هستم که به دولت جناب شریف‌امامی رأی موافق دادم زیرا معتقدم که در این موقعیت که میهن عزیز ما یک دوره از حساس‌ترین و خطرناک‌ترین ادوار حیات سیاسی و اجتماعی خود را می‌گذارند و کوچک‌ترین خطایی ممکن است وطن ما را به ورطه فنا و نیستی بکشاند باید اداره امور مملکت به دست کسی سپرده شود که با تجربه، سرد و گرم چشیده و آشنا با سیاست دنیا و مملکت باشد.
و من این خصوصیات را در شخص آقای شریف‌امامی سراغ داشتم و بیانات صادقانه ایشان در جلسه دیروز که حاکی از طرز تفکر روشن و حسن‌نیت ایشان بود مرا در عقیده خود راسخ‌تر ساخت. البته نمی‌توانم از ابراز تأسف مجدد در مورد واقعه ناگواری که در روزهای اول تصدی دولت در تهران رخ داد خودداری کنم زیرا اگر این فاجعه اتفاق نیفتاده بود مسلماً با وجدانی آسوده‌تر و قلبی مطمئن‌تر به این دولت رأی می‌دادم به هر تقدیر اکنون از خدای بزرگ می‌خواهم که به دولت جدید توفیق عنایت فرماید تا به تمام وعده‌هایی که به ملت ایران و نمایندگان آنان داده‌اند جامه عمل بپوشانند.
اما امروز پیشنهاد دولت برای استقرار حکومت نظامی در تهران در ۱۱ شهر دیگر ایران مطرح است در حدود یک ماه پیش نیز پیشنهاد دولت سابق در مورد برقراری حکومت نظامی در اصفهان اینجا مطرح بود. البته شک نیست که همه کس خواستار برقراری نظم و امنیت در مملکت است – هر فرد آزاده مسلمان و شرافتمندی طالب محیطی است که نظم و امنیت و عدالت در آن حکمفرما باشد تا بتواند در چنین محیطی به زندگی شرافتمندانه خود ادامه دهد. همه ادیان الهی و بیشتر از همه دین مبین اسلام مردم را به رعایت نظم و عدالت در جامعه و پرهیز از تجاوز و دست‌اندازی به جان و مال و ناموس یکدیگر حکم می‌کند گواه صادق این مدعا اعلامیه‌ها و دستورهای مکرر و متعددی است که از طرف حضرت آیت‌الله العظمی آقای شریعتمداری مرجع تقلید شیعیان جهان که اینجانب خود افتخار تقلید از مکتبشان را دارم خطاب به مردم مسلمان ایران صادر شد و طی آن مردم را به آرامش و برپایی تظاهرات آرام دعوت فرموده‌اند و همواره این نکته را یادآور شده‌اند که تخریب و به آتش کشیدن مال مردم و اعمالی نظیر آنکه باعث ایجاد اغتشاش و هرج و مرج و بالنتیجه کشته شدن مردم بی‌گناه گردد خلاف مسلمانی است. همکاران محترم ما خود نیز در مکان مقدس دین و ملی و قانون اساسی مملکت را محترم بداریم بی‌نظمی و هرج و مرج نه تنها مسئله‌ای را حل نکرده و مشکلی را برطرف نمی‌کند بلکه به فرصت‌طلبان و عناصر فاسد و منحرف که همواره مترصدند که از آب گل‌آلود ماهی بگیرند و تیشه به ریشه استقلال و حاکمیت ملی ما بزنند فرصت می‌دهند تا به هدف‌های پلید خود دست یابند. پس در اینکه ما و همه مردم خواستار برقراری نظم و امنیت در جامعه هستیم تردیدی نیست ولی آیا این نظم و امنیتی که مردم خواستار آن هستند با برقراری حکومت نظامی تأمین می‌شود آیا حکومت نظامی می‌تواند ضامن نظم و امنیتی عمیق و واقعی که مردم بتوانند در سایه آن با فراغ بال و راحتی خیال زندگی کنند باشد؟ مسلماً نه از این نوع حکومت فقط می‌توان به عنوان یک مسکن آن هم مسکنی زیانبخش که ضرر آن از سودش به مراتب بیشتر است استفاده کرد. پس باید تدبیری اندیشید تا علل و عوامل نارضایی مردم را که آنها را به کوچه و خیابان کشیده شناخت و در ریشه‌کن کردن آن کوشید تا منحرفان بی‌وطن و از خدا بی‌خبر نتوانند از تظاهرات ساده مردم سوءاستفاده کنند و مرتکب اعمال وحشیانه و غیرانسانی شده و به این وسیله ایجاد رعب و وحشت در بین جامعه بنمایند و وضعی به وجود آورند که برقراری حکومت نظامی تنها راه علاج آن باشد.
جناب آقای وزیر کشور وقایع اسف‌انگیزی که در حدود یک ماه پیش در اصفهان اتفاق افتاد و منجر به استقرار حکومت نظامی در این شهر شد مطمئناً قابل پیشگیری بود نطفه این وقایع در برخورد توهین‌آمیز یکی از مدیران کل اصفهان با چند نفر از روحانیون مورد احترام مردم بسته شد. این برخورد باعث شد که جناب مدیر کل که مدت ده یا دوازده سال در این سمت باقی مانده بود و هر چه مردم از او به مقامات والای سازمانش شکایت کرده بودند کسی به حرفشان ترتیب اثری نداده بود و از این بابت خیالش به کلی راحت بود به خود اجازه دهد طی نامه‌ای تند و توهین‌آمیز یکی از آیات عظام را که مورد احترام مردم اصفهان می‌باشد، مورد اهانت قرار داده و به اصطلاح ضم امین کند و همین اقدام جسورانه و توهین‌آمیز باعث آزردگی‌خاطر روحانیون اصفهان و مآلاً خشم و عصبانیت مردمی که برای جامعه روحانیت احترام قائلند و به آن ارج می‌نهند گردید. این مسئله به تهران و سازمان اوقاف گزارش شد عده‌ای از روحانیون شکایت و اعتراض کردند کسی به اعتراضشان توجهی نکرد این اعتراضات را به نمایندگان اصفهان در مجلس شورای ملی منعکس کردند ما با اولیا امور صحبت کردیم و از آنان خواستیم که به هر صورت که امکان دارد این آزردگی و رنجش را جبران کنید متأسفانه مؤثر واقع نشد تا اینکه مسئله به وسیله خود آقایان به اطلاع حضرت آیت‌الله گلپایگانی در قم رسید و ایشان هم توسط حضرت آیت‌الله شهرستانی و جناب آقای محمد شهرستانی نماینده محترم مجلس شورای ملی با نمایندگان اصفهان مذاکره کردند ولی از دست ما کاری ساخته نبود در همین ایام عده زیادی از مردم به عنوان اعتراض در حدود ۴ هزار نفر که در هر چند ساعت یک بار جای خود را به عده زیاد دیگری می‌دادند در منزل همان آیت‌الله تحصن اختیار کرده بودند البته ظاهراً تحصن علت دیگری داشت ولی علت اصلی همین مسئله و مسائل دیگری بود که موجب ناراحتی و نارضایی مردم شده بود که به نظر اینجانب همه آنها قابل حل بود زیرا مردم توقع زیادی نداشتند – در آن موقع من در اصفهان بودم با مردم تماس داشتم و از جریاناتی که می‌گذشت اطلاع پیدا کردم احساس کردم که اصفهان آبستن حوادثی است که ثمره آن مسلماً چیزی جز ندامت و تأسف نخواهد بود به همین جهت به تهران آمدم و مراتب را به اطلاع وزیر مشاور وقت رساندم تذکر دادم اعلام خطر کردم و صریحاً گفتم که اگر اقدامی سریع در جهت تأمین رضایت مردم و رفع شکایت و ناراحتی آنان نکنید فاجعه تبریز در اصفهان تکرار خواهد شد ایشان از من تشکر کردند که آگاهشان کرده‌ام من به اصفهان مراجعت کردم و منتظر اقدامات دولت در جهت رفع نگرانی مردم شدم ولی با کمال تأسف باید به عرض برسانم که هیچ‌گونه اقدامی نشد تا آن حادثه دردناک در اصفهان به وقوع پیوست و بلافاصله برای جلوگیری از پیشامدهای سوء دیگر حکومت نظامی در این شهر اعلام شد در این موقع باز تلگرافی از جناب آقای دکتر آموزگار وقت ملاقات خواستم تا جریان وقایع و علل وقوع آن‌را به اطلاع ایشان برسانم که برای بار دیگر آن وضع تکرار نشود متأسفانه ایشان وقتی قرار ملاقات گذاشتند که سه روز قبل از آن دولتشان استعفا داد این مشتی بود نمونه خروار و موردی بود از موارد بسیار که ذکر آنها در اینجا میسر نیست همین قدر عرض می‌کنم که در هر فرصتی چه در مجلس و کمیسیون‌های آن هنگام طرح لوایح و چه در ملاقات با اولیا دولت در طی این چند سال به کرات علل نارضایی مردم را تذکر دادیم. از آنها خواستیم که از مأمورین خود در استان‌ها بخواهند که با مردم قهر نباشند به کار مردم برسند در میان مردم بروند و از گرفتاری‌هایشان باخبر شوند و با کمک خود آنها که همیشه آماده برای این همکاری هستند این گرفتاری‌ها و مشکلات را برطرف سازند و اگر از عهه این کار برنمی‌آیند برای رضای خدا معذورشان بدارید و کسی را بفرستید که بتوانید موجبات رضایت مردم را فراهم کند ولی افسوس که دم ما در آهن سردشان اثر نکرد و کار به جایی کشید که نباید بکشد.
آقای وزیر کشور، مردم خوب را از بد تشخیص می‌دهند و منصفانه قضاوت می‌کنند و اگر مأموری با ایمان و وظیفه‌شناس است توانست از بسیاری از جریانات سوء در این شهر جلوگیری کند و این اتفاقات ناگوار در غیبت دو روزه او که به علت درگذشت یکی از بستگانش پیش آمده بود اتفاق افتاد.
جنابان آقایان وزرا منظور من از بیان این مطالب فقط ذکر مصیبت نیست من و همه نمایندگان مردم از شما می‌خواهم که اجازه ندهید این اشتباهات تکرار شود شما را به خدا کسانی را به استان‌ها و شهرستان‌ها بفرستید و حاکم به سرنوشت مردم کنید که مردمی باشند و مردمی فکر کنند – در این کمیسیون‌های متعدد طولانی و بی‌نتیجه را که فقط با شرکت رؤسای خود نشکیل می‌دهند تخته کنند و بیشتر با مردم و نمایندگان آنها در انجمن‌های ملی و محلی در مساجد، در منازل و حتی در کوی و برزن بنشینند و به درد دل مردم برسند و عملاً گره از کار بسته آنان بگشایند نه با حرف و وعده و وعید. امروز به خصوص چند خواهش از جناب آقای نخست‌وزیر دارم که از آقای دکتر یزدان‌پناه خواهش می‌کنم خواسته‌های مرا به اطلاع ایشان برسانند اول اینکه در اسرع وقت یک هیئتی به اصفهان اعزام فرمایند تا علت یا عللی را که موجب وقوع این حوادث شده دقیقاً رسیدگی کنند و هر کس که در این ماجرا به شکلی مقصر بوده شدیداً مورد رسیدگی و چنانچه مأمورینی از موقعیت خود سوءاستفاده نموده و موجب نارضایتی مردم شده و در نتیجه زمینهای فراهم آوردند که چنین اتفاقاتی رخ دهد معلوم و مورد مؤاخذه قرار گیرند خواسته سوم من که از همه مهم‌تر است این است که یک هیئتی دلسوز و خداشناس زیر نظر مستقیم شخص آقای نخست‌وزیر مأمور شناسایی خانواده‌هایی بشود که در وقایع اخیر تهران، اصفهان و شهرهای دیگر عزیزان خود را از دست داده‌اند. خانواده‌هایی که سرپرست خود را کودکانی که مادران خود را و یا سالخوردگانی که غمخوار و تیماردار خود را از دست داده‌اند دقیقاً شناسایی شوند و دولت چه از نظر مادی و چه از نظر معنوی و عاطفی به وضع آنان رسیدگی کرده و دلجویی نمایند شاید از این رهگذر بتوان مرهمی بر دل ریش آنان گذارد و اندکی از غم جانکاهشان کاست.
به دلایلی که عرض کردم امروز به این پیشنهاد رأی ممتنع خواهم داد. امیدوارم در مورد انجام خواسته‌های من مخصوصاً ۴ مورد اخیرالذکر که خواسته همه نمایندگان اصفهان می‌باشد سریعاً امر به اقدام فرمایند و اطمینان دارم که اقدام خواهند فرمود در خاتمه لازم می‌دانم که از بذل توجه و دستور سریع آقای نخست‌وزیر که در مورد جلوگیری از لغو پروانه کسب عده‌ای از کسبه اصفهان بنا به خواسته نمایندگان این شهرستان در مجلس شورای ملی فرمودند سپاسگزاری نمایم. متشکرم (احسنت – احسنت).
رئیس – چون مخالف دیگری نیست، پیشنهادی رسیده است که نسبت به پیشنهاد برقراری حکومت نظامی با ورقه اخذ رأی بشود. پیشنهاد رسیده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
چون از طرف دولت جهت تهران و یازده شهر دیگر ایران اعلام حکومت نظامی گردیده است امضاکنندگان زیرا مستنداً به بند ۴ از ماده ۱۳۵ آئین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی تقاضا می‌نماییم که به جای اخذ رأی با قیام و قعود با ورقه اخذ رأی به عمل آید.
غلامرضا اخلاقپور – منوچهر یزدی – پرویز ظفری – علی‌اصغر مظهری – دکتر شیروانی – دکتر حسین طبیب – دکتر سیدمرتضی مشیر – بنی‌احمد – اسحقی‌نژاد – محمدکاظم جزایری – دکتر سیدمحمد جزایری – محسن پزشکپور.
رئیس – آقای دکتر باهری بفرمایید.
دکتر باهری (وزیر دادگستری) – جناب آقای رئیس نمایندگان محترم برای دولت مذاکراتی که در این جلسه انجام یافت مثل مذاکراتی که در جلسات قبل انجام شد آموزنده بود و از نظر مملکت هم قابل توجه و اهمیت بود، برای اینکه نمایندگان محترم مجلس چه در صف مخالف و چه در صف موافق تأیید و تأکید داشتند بر ارزش‌هایی که در اجتماع ما واجد کمال اهمیت است بنابراین مذاکراتی که در اینجا انجام گرفت دولت از آن بهره می‌گیرد که چه مسائلی مورد توجه مردم و نمایندگان محترم هست، این است که باید توجه بیشتری به آن شود و در جلسه امروز در واقع مقابله مخالف و موافق مربوط بر تعیین اولویت نسبت به دو ارزش یکی ارزش محدودیت‌های آزادی و یکی هم مربوط به ارزش امنیت است موافقین در عین حالی که ارزش آزادی را به هیچ وجه انکار نمی‌کردند بلکه تأکید می‌کردند و ضروری می‌دانستند که مقدمتاً به مسئله امنیت توجه بشود برای اینکه حکومت نظامی فقط برای استقرار امنیت و مقابله با هرج و مرج و بلوا و آشوب انجام گرفته و نهایتاً برای استقرار آزادی‌هایی که مورد توجه هست که دولت ناچار شده است به آن تن بدهد و من بایستی خدمت خانم‌ها و آقایان نمایندگان تأکید کنم که بیش از همه طبقات در برقراری حکومت نظامی دولت و هیئت دولت متضرر است. در ابتدای کار دولت مواجه به یک وضع آشفته‌ای از لحاظ امنیت بود و از همان ابتدا احساس می‌کردیم آنچه می‌بایستی زودتر از هر چیز مورد توجه دولت قرار بگیرد استقرار و امنیت و آرامش مملکت است که واقعاً جامعه مردم و قاطبه مردم نگران و مضطرب بودند و آثار اضطرابی که در میان تمام مردم بود و در تمام شئون اجتماعی ما منعکس بود و متأسفانه هنوز هم منعکس است بنابراین دولت وظیفه اصلی خودش را بلافاصله استقرار امنیت و تحکیم امنیت قرار داد، فراموش نمی‌کنم اولین توصیه نخست‌وزیر برای تنظیم برنامه‌ها به وزرای دولت این بود: برنامه‌ای که تنظیم می‌کنید هدف اول باید استقرار امنیت باشد برای اینکه نخست‌زیر با تجارب پنجاه‌ساله‌ای که دارند، پیداست و می‌فهمند که امنیت چطور در مخاطره افتاده و اهمیتش را برای جامعه می‌دانند منتها ما کوشش می‌کردیم و رئیس دولت کوشش می‌کرد که از طریق مماشات و مدارا و از نزدیک‌شدن به اشخاص مخصوصاً توسل به مقامات روحانی بتواند امنیت و آرامش و آسایش را که مورد توجه همه است برقرار کند و همه گونه مسالمت شد، فکر کردیم که بالاخره مردم ناراضی هستند و خرسند از بعضی پیشامدها نیستند بنابراین حق دارند که خشمناک شوند و حق دارند که اوقاتشان نسبت به هیئت حاکمه تلخ بشود، همه اینها را می‌دانستیم و فکر می‌کردیم این عبوسی‌ها را که در قیافه مردم به چشم می‌خورد برطرف بکنیم و تحمل بکنیم فکر می‌کردیم در نتیجه اصلاحات تدریجی و در نتیجه قدم‌هایی که برای اصلاح امور برداشته می‌شود یواش یواش و رفته رفته در دل ملت و مردم می‌توانند رخنه بکنیم و این اوقات تلخی را مرتفع بکنیم البته توفیق بسیاری هم به دست آوردیم همان چند روز اول که دولت آمد حکایت از آن می‌کرد که مردم خشمشان و غضبشان موقتی بوده و با ما دارند تفاهم پیدا می‌کنند و دارند خرده خرده توجه می‌کنند که دولت خدمتگزاری است و اگر اشتباهاتی در بعضی از قسمت‌ها شده و اگر مدیر کلی و مأموری اشتباهی کرده هر چند آثارش همچنین شدید و بد بود، معذلک این نباید بهانه اعتراض و ادامه خشم و غضب قرار گیرد، این بود که داشتند با ما می‌ساختند، اما متأسفانه پیشامدهایی شد که با وجود اینکه دولت خواهش کرد که در تظاهرات و اجتماعات رعایت قوانین و مقررات و مقامات انتظامی را بکنند و اگر می‌خواهند اجتماع کنند اطلاع دهند که لااقل از ورود اشخاص مزاحم در این صفوف جلوگیری شود معذلک دست‌هایی می‌خواستند عدم رضایت و حرکت سازنده مردم به طریق دیگری سوق بدهند و سوق دادند و به جایی رسید که هم مملکت در مخاطره افتاد و جامعه و آسایش عمومی و همان آزادی که مخالفین می‌گویند و از آن دفاع می‌کنند دارد از بین می‌رود ما کاملاً برایمان محسوس بود که اگر یک اقدام فوری نکنیم فرصتی برای این گونه گفتگوها که این چند روز انجام گرفت به هیچ وجه باقی نخواهد ماند با در نظر گرفتن این اوضاع و احوال دولت با اکراه تمام، خدا می‌داند «با اکراه تمام» با صداقت تمام عرض می‌کنم و خواهش می‌کنم با صداقت تمام بپذیرید دولت «با اکراه تمام» ناچار شد که در آخرین لحظه برقراری حکومت نظامی را قبول کند و بپذیرد و می‌گویم اول از همه خودش ضرر کرد، در تاریخ این خوشنامی برای دولت نیست که حکومت نظامی دایر کند اما موقعی که وطن در خطر است خوشنامی و بدنامی و نام و ننگ مطرح نیست والا صحبت از آزادی کردن بسیار خوب است، بسیار عالی و صحیح است ولی آدم بایستی در مواجهه با خطرات از بزرگ‌ترین ارزش‌ها بگذرد بزرگ‌ترین ارزش‌ها برای مردان سیاسی و اجتماعی حیثیت و آبرو است همان قدر که خون برای سربازها مهم است برای مردان سیاسی هم حیثیت و آبرو اهمیت دارد ما برای حفظ وطن، حفظ شاهنشاهی ایران، حفظ قومیت خودمان، عواقبش را شما احساس می‌کنید چون شما مردانی هستید سنجیده و فهمیده وارد عرصه سیاست، تاریخ خوانده‌اید اگر این موج و طوفانی که ساخته بودند به نتیجه می‌رسید می‌دانید چه می‌شد؟ اسم ایران فقط در تاریخ گذشته قرار می‌گرفت در این موقع ما مسئله خوشنامی و بدنامی بر ایمان به هیچ وجه اهمیت ندارد، البته خودش که اتفاق نیفتاده آدم با پیش‌بینی صحبت می‌کند ولی اگر خدای نکرده اتفاق می‌افتاد آن وقت آدم رنج و مرارت و آثار شومش را درک می‌کرد، اما ما که در عمل بودیم و مقامات انتظامی که گزارش می‌کردند ما واقعیت عمل را لمس می‌کردیم آیا اعتراض و نارضایتی از جریانات مملکتی بایستی ملازم با آتش‌سوزی باشد؟ آیا بایستی ملازم با شعارهایی باشد که ضد تاریخ ایران است؟ شاهنشاهی ایران واقعیت تاریخ و هستی ماست این آقای پزشکپور مدت‌ها راجع‌به این موضوع صحبت می‌کرد جانفشانی می‌کرد (رفعتی – پزشکپور مرد وطن‌پرستی است) و یقیناً حالا هم می‌کند، تردیدی نیست من چند ماه پیش با او همکاری داشتم و افتخار می‌کنم، شاهنشاهی ایرانی که قوام تاریخ ایران است حقیقت موجودیت ماست تاریخ ایران را بخوانید ما این واقعیت زنده هستیم و خواهیم بود اگر این واقعیت را ازش صرف‌نظر کنیم ایران و جامعه ایرنی موجودیت نخواهد داشت (صحیح است) شعارهایی برخلاف واقعیت تاریخ ما در این تظاهرات منعکس بود این شعارها در یک مرکزهایی تهیه و تنظیم می‌شد. این وسایل آتش‌سوزی یک مرکز و یک ستاد داشت، این اخباری که در روزنامه‌های خارجی منعکس شد باید توجه داشته باشید بک یک شبکه‌ای که همه‌اش را اداره می‌کرد ارتباط داشت.
جعفر حیدری – شعارها را به زبان بیگانه نوشته بودند.
دکتر باهری – مطالبی که در روزنامه‌های خارجی می‌نوشتند، من دو ماه خارج بودم، مطالبی می‌دیدم که برایم بهت‌آور و وحشتناک بود از آدم‌هایی نبودم که همکار دولت‌های سابق باشم ولی اوضاع را می‌دانستم و عیب‌هایی در دستگاه‌ها می‌دیدم نمایندگان محترم استحضار دارند من کسی بودم که به امر شاهنشاه ۸ سال نواقص کار دستگاه‌ها را بررسی می‌کردم و جزئیات آن‌را بی‌پروا در حضور همه به پیشگاه مبارکشان عرض می‌کردم و بعد هم متوجه شدند که من بدون غرض‌ورزی مسائل را بیان می‌کردم اما باید به عرضتان برسانم آنچه از لحاظ تبلیغات در خارج و داخل علیه ما انجام می‌گیرید با حوادثی که اینجا رخ می‌دهد با هم در ارتباط است و اینها حکایت از یک مرکز ضد ملی می‌کند، به این مطلب توجه داشته باشید بنابراین در مقابل این ضرورت‌ها که ما لمس می‌کردیم ناچار شدیم با کمال اکراه به حکومت نظامی تن بدهیم اما اینکه سرکار خانم برومند فرمودند که حکومت نظامی یک مسکن است بله مسکن است حکومت نظامی را فقط ممکن است به عنوان یک فرصت از آن استفاده کنیم فرصتی در اختیارمان می‌گذارد که بتوانیم به درددل مردم برسیم والا چه مسکنی؟ حکومت نظامی که این همه مورد اعتراض شما هست آیا مسکن است؟ همان‌طور که عرض کردم یک فرصتی است که بتوانیم با نظر همه شما نمایندگان محترم به درددل مردم برسیم و فقط از شما خواهش می‌کنم به ما فرصت بدهید ما تمام وقتمان را صرف می‌کنیم و با شما هستیم به مال مجال بدهید عده‌ای از دوستان من که در صف مخالفین قرار گرفته‌اند می‌دانند قسمت من با چه ضعفی روبه‌رو است ضعف مادی و ضعف معنوی و من با این دستگاهی که از لحاظ روح و ماده ضعیف است باید کار کنم (یک نفر از نمایندگان – قوه قضاییه را تقویت کنید) بعضی اولویت‌ها با حرف درست نمی‌شود باید زمان باشد باید فرصت باشد باید اعتقاد متقابل باشد باید اخلاص متقابل باشد و اینها زمان می‌خواهد باید قاضی بفهمد که من اخلاص دارم دیروز یک قاضی به من گفت با تو آشنا شدم امیدوارم چند روز دیگر هم ارادت پیدا کنم به هر حال من خوشم می‌آید از چنین آدمی و من دلم می‌خواهد که این قاضی و سایر قضات اعتقاد پیدا کنند که من به اصول معتقد هستم البته من قابلیت آن‌را ندارم که مردم به من معتقد شوند ولی دلم می‌خواهد همه بدانند آنچه درباره استقلال قوه قضاییه آموخته‌ام به آن پایبندم به هر حال ما از حکومت نظامی خانم‌ها و آقایان فقط فرصت می‌طلبیم به عنوان یک وسیله‌ای که به درد مردم برسیم و کارهایی که مردم از ما انتظار دارند در حدود مقدوراتمان انجام دهید در مورد مدتش هم که خانم‌ها و آقایان نگران بودند که زیاد است باید عرض کنم که در دولت هم صحبت شد بالاخره بعد از بحث زیاد قبول شد که مدت را برای ۶ ماه قبول کنیم اما قول می‌دهیم به محض اینکه موجبات حکومت نظامی در هر یک از نقاط منتفی شد حکومت نظامی را لغو کنیم و تاکنون هم به‌طوری که احساس می‌کنید رفته رفته محدودیت‌های آن کم شده است و الان هم اطلاع رسید که ساعت رفت و آمد در تهران که تا حالا ده شب تا ۵ صبح بود به یازده شب تا چهار و نیم صبح تقلیل پیدا کرد به خصوص چهار و نیم صبح شد تا برای نمازگذاران جماعت وسیله فراهم باشد بنده آنچه توضیح به خاطرم می‌رسید با بیان قاصرم توانستم به عرض خانم‌ها و آقایان محترم برسانم و دلم می‌خواهد اقلیت هم لوطی‌گری کند و به ما رأی بدهد (احسنت).
رئیس – خانم برومند فرمایشی دارید می‌فرمایید.
بانو برومند – من عرض کردم حکومت نظامی را یک مسکن ولی مسکنی بسیار زیانبخش می‌دانم که ضررش خیلی بیشتر از نفعش هست به همین دلیل هم به آن رأی ممتنع می‌دهم.
۶- اخذ رأی نسبت به پیشنهاد برقراری حکومت نظامی.
رئیس – حالا نسبت به پیشنهاد دولت درباره برقراری حکومت نظامی با ورقه اخذ رأی می‌کنیم.
(اسامی نمایندگان به ترتیب آتی وسیله منشی‌ها آقایان مهندس صائبی و دکتر رئیسی اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد).
خانم‌ها و آقایان دکتر رئیسی – سعادت قدس‌نیا – جلالیان – دکتر سعید – سید محمدکاظم جزایری – دکتر رحمانی – جندقی – خلیل‌زاده شیرازی – رحیم‌زاده خویی – سلیمی – سعید جوادی – پروین‌دخت سلیلی – جوکار – دانشمند – رضوانی – سعادت‌فر – قدس منیر جهانبانی – دانشی – جهانشاهی – دکتر رفعت – سرهنگ‌زاده – درودی – رفعتی – شادلو – حاتمی – دلخوش فومنی – سترک دره‌شوری – دولتی – ریاضی – دکتر ستاری – شادمان ولوی – دهقان – ریگی – ساگینیان – دهقان‌نژاد – زرگرزاده – حاج باغلویی – حیدری – ذوالفقاری – راشدی – ساری اصلانی – آزموده – مهین افشار جعفری – بنکدارپور – اردلان – الداغی – بنی‌احمد – تقوی لاریجانی – آشوریان – اسحقی کاهکش – بهادری – تقی‌زاده منظری – اسحقی‌نژاد – امیر عشایری – بهار – توتونچی افشار – محمد اسدی – اوحدی – بهارلو – عبدالهادی آقایان – طلعت اسدی – بهبهانی – آلتی جعفربای – ایلخانی – آموزگار – اسکندری – فرخ‌لقا بابان – پارسا – پری اباصلتی – اسکویی – پارسا مطلق – نیره ابتهاج سمیعی – اشرفی – پردلی – ابطحی فهلیانی – باقری – پزشکپور – اعظمی باوندپور – دکتر برومند – تدین – اجاق – افتخار – ملک‌تاج برومند – پزشکی – اخباری – افتخاری – بزرگ‌زاده – پور بردباری – تژده – اخلاقپور – دکتر تجدد – ادیب مجلسی – سیف‌الله افشار – تولایی‌زاده – دکتر چهرازی – سید محمد جزایری – قراچورلو – میرعرب رضی – وشمگیر – قراگزلو – شجاعی – لطیفه وحیدی – قربانی نسب – ماحوزی – معینی چاغروند – مافی – ناظمی – وزیری – قوامی – مانی – فاطمه نجیمی نائینی – معینی قراگزلو – یگانه – متولی – مهرزاد – مظهری – کاشفی – مجتبایی – نصیری‌زاده – ملکشاهی – کاظمی – نظمی – دکتر مهر – فریده هاشمی – کبیری – نواب صفا – موسوی ماکویی – معتضدی – یزدی – مجتبی نوری – کمیلی‌زاده – محمدی کوشکی – محمد نوری – منصوریان – کهن – محمودیان – دکتر منصور – عصمت مشایی – پروفسور یغمایی – کیوان – مشیر – نوری اسفندیاری – معززی – سیفی اینانلو – صائبی – ژاله ضرابی – محمدحسین غضنفری – سیدی – نوذر صادقی – دکتر طبیب – علی طباطبایی – فرمان – سلیمانی سوادکوهی – طرفی – عالمی – فرزان امیری – عابدی – غضنفری لرستانی – شریفی – ظفری – شهابی – طغیانی دولت‌آبادی – فلاح‌مقدم – عاملی – فرهنگ بیگوند – شهرستانی – صدیق‌زاده – قدمی – عبدالطیف شیخ‌الاسلامی – عباس عطایی – مهدی شیخ‌الاسلامی – عباس میرزایی – شیخ‌الاسلامی بانه – دکتر عدل – دکتر فیروزآبادی – قاسم‌زاده – دکتر شیروانی – صفری‌پور – قاضی – صائب – مهین‌دخت صنیع – قادری.
موافقین
خانم‌ها و آقایان سعادت قدس‌نیا – جلالیان – دکتر سعید – جندقی – خلیل‌زاده شیرازی – رحیم‌زاده خویی – سلیمی – سعید جوادی – جوکار – پروین‌دخت سلیلی – دانشمند – رضوانی – سعادت‌فر – قدس منیر جهانبانی – دانشی – جهانشاهی – دکتر رفعت – درودی – رفعتی – شادلو – حاتمی – دلخوش فومنی – سترک دره‌شوری – دولتی – ریاضی – شادمان – ولوی – دهقان – ریگی – ساگینیان – دهقان‌نژاد – زرگرزاده حاج باغلویی – حیدری – ذوالفقاری – راشدی – آزموده – مهین افشار جعفری – بنکدارپور – الداغی – تقوی لاریجانی – آشوریان – اسحقی کاهکش – بهادری – امیر عشایری – بهار – توتونچی افشار – اوحدی – بهارلو – عبدالهادی آقایان – بهبهانی – طلعت اسدی – آلتی جعفربای – ایلخانی – آموزگار – اسکندری – فرخ‌لقا بابان – پارسا – پری اباصلتی – اسکویی – اشرفی – ابطحی فهلیانی – باقری – اعظمی باوندپور – دکتر برومند – تدین – اجاق – پزشکی – اخباری – افتخاری – بزرگ‌زاده – پوربردباری – تژده – ادیب مجلسی – سیف‌الله افشار – تولایی‌زاده – قراچورلو – میرعرب رضی – وشمگیر – قراگزلو شجاعی – لطیفه وحیدی – قربانی‌نسب – ماحوزی – معینی چاغروند – مافی – ناظمی – وزیری – قوامی – مانی – فاطمه نجیمی نائینی – معینی قراگزلو – یگانه – مهرزاد – کاشفی – مجتبایی – نصیری‌زاده – ملکشاهی – کاظمی – نظمی – دکتر مهر – فریده هاشمی – کبیری – موسوی ماکویی – معتضدی – مجتبی نوری – کمیلی‌زاده – محمد نوری – منصوریان – کهن – محمودیان – دکتر منصور – عصمت مشائی – دکتر کیوان – پروفسور یغمایی – نوری اسفندیاری – معززی – سیفی – صائبی – ژاله ضرابی – محمدحسین غضنفری – سیدی – نوذر صادقی – علی طباطبایی – سلیمانی سوادکوهی – طرفی – عالمی – فرزان امیری – عابدی – غضنفری لرستانی – شهابی – طغیانی دولت‌آبادی – فلاح‌مقدم – عاملی – فرهنگ بیگوند – صدیق‌زاده – قدمی – عبداللطیف شیخ‌الاسلامی – عباس عطایی – مهدی شیخ‌الاسلامی – عباس میرزایی – شیخ‌الاسلامی بانه – قاسم‌زاده – صفری‌پور – قاضی – مهین‌دخت صنیع – قادری – دکتر عدل.
ممتنعین
خانم‌ها و آقایان ملک‌تاج برومند – نیره ابتهاج سمیعی – سیدعلی صائب – دکتر فیروزآبادی – دکتر حسین تجدد – دکتر لطف‌الله رئیسی – محمد شهرستانی – ساری اصلانی – سرهنگ‌زاده.
غائبین
آقایان محمدحسین اسحقی‌نژاد – اسماعیل نواب صفا – محمود شریفی – محسن پزشکپور – پرویز ظفری – منوچهر یزدی – دکتر حسین طبیب – احمد بنی‌احمد – علی‌اصغر مظهری – سیدمحمد جزایری – دکتر داریوش شیروانی – ابراهیم پردلی – سید محمد کاظم جزایری – دکتر سید مرتضی مشیر – غلامرضا اخلاقپور – صادق فرمان – محمدرضا افتخار – حسن متولی – محمود تقی‌زاده منظری – جلال پارسا مطلق – دکتر کاظم رحمانی – دکتر غلامعلی محمدی کوشکی.
رئیس – مجلس درباره برقراری حکومت نظامی از تاریخ ۱۷ شهریورماه به مدت ۶ ماه با ۱۴۷ رأی موافق ۲۲ رأی مخالف و ۹ رأی ممتنع موافقت کرد. به دولت ابلاغ می‌شود. جناب آقای وزیر دادگستری فرمایشی دارید بفرمایید.
دکتر باهری (وزیر دادگستری) – بنده خیلی متشکر هستم اما اجازه بفرمایید تشکر و تمجیدم را اول به اکثریت تقدیم کنم که رشادت کردند و به مطلبی رأی دادند که ظاهرش کریه است ولی باطنش برای امنیت و استقلال مملکت ضروری است و به اقلیت هم اطمینان می‌دهم که نگرانی‌شان بی‌جا است و کوشش می‌کنیم با اقداماتی که انجام می‌دهیم اولاً روز به روز محدودیت‌های حکومت نظامی را کم کنیم ثانیاً بتوانیم انشاالله به حکومت نظامی برای همیشه خاتمه بدهیم و هر چه زودتر هم به این عدم رضایت‌ها و شکایات مردم هم رسیدگی کنیم و این نگرانی عمیق را هرچه زودتر مرتفع کنیم (احسنت).
۷ – تقدیم سؤال از وزارت کشور به وسیله آقای محمود شریفی.
رئیس – آقای شریفی فرمایشی دارید بفرمایید.
محمود شریفی – سؤالی است در مورد آتش‌سوزی سینما رکس آبادان که تقدیم می‌کنم.
رئیس – سؤال به دولت ابلاغ می‌شود.
۸ – تقدیم سه سؤال از وزارت راه و ترابری و وزارت بهداری و بهزیستی و وزارت کار و امور اجتماعی به وسیله آقای اسحقی‌نژاد.
رئیس – آقای اسحقی‌نژاد فرمایشی دارید بفرمایید.
اسحقی‌نژاد – سه سؤال است که تقدیم می‌کنم.
رئیس – سؤال‌ها به دولت ابلاغ می‌شود.
۹ – پایان جلسه.
رئیس ـ با اجازه خانم‌ها و آقایان این جلسه را ختم می‌کنیم.
(جلسه در ساعت دوازده و بیست دقیقه پایان یافت)
رئیس مجلس شورای ملی – عبدالله ریاضی.
– پرسش های نمایندگان