مصوبه سند ملی توسعه علوم و فناوری‌های کوانتومی

مصوبه «سند ملی توسعه علوم و فناوری های کوانتومی» که در جلسه ۹۱۷ مورخ ۱۴۰۴/۰۲/۱۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی و براساس مصوبه جلسه ۵۲۵ شورای معین (بنا به پیشنهاد شورای ستاد راهبری و نظارت علم، فناوری و نوآوری) به تصویب رسیده است، به شرح ذیل برای اجراء، ابلاغ می گردد:

مقدمه

با عنایت به تأکید مقام معظم رهبری (مدظله العالی) بر ضرورت دستیابی به علوم و فناوری‌های کوانتومی به عنوان یک وظیفه حتمی و غفلت‌ناپذیر و تصریح به فناوری‌های کوانتومی در فهرست اولویت‌های سند نقشه جامع علمی کشور، به منظور تحقق جایگاه جمهوری اسلامی ایران در میان کشورهای پیشرو در علوم و فناوری های کوانتومی، تدوین «سند ملی توسعه علوم و فناوری های کوانتومی» ضرورتی اساسی است که در این راستا جمهوری اسلامی ایران خود را متعهد می داند در مسیر تحقق چشم انداز فوق به حاکمیت جهان بینی توحیدی اسلام، عدالت محوری، مبانی فلسفه و معارف اسلامی و چارچوب حِکْمی انقلاب اسلامی پایبند مانده و با آینده نگری در خصوص تبعات احتمالی نظریه کوانتوم در حوزه فلسفه و حوزه های فرهنگی و اجتماعی، از سوءاستفاده علوم و فناوری های کوانتومی برای سلطه انسان بر انسان و ماشین بر انسان جلوگیری نماید. بر این اساس، این انتظار وجود دارد که با اجرایی شدن این سند؛ جمهوری اسلامی ایران با برخورداری از نیروی انسانی متخصص و زیرساخت های پیشرفته، به منظور حفظ استقلال، ارتقاء امنیت ملی، تأمین نیازهای راهبردی و خلق ارزش افزوده در اقتصاد دانش بنیان؛ بتواند از علوم و فناوری های کوانتومی بهره برداری نماید و در تعاملات بین المللی و خلق جغرافیای نوین علم و فناوری با کشورهای پیشرو و کشورهای منطقه به ویژه کشورهای همسو، مشارکت مؤثری داشته باشد که در این مسیر؛ جامعیت و تناسب در پرداختن به کل زنجیره آموزش، پژوهش، تولید علم، مهندسی، فناوری، ترویج و توسعه محصول؛ اولویت بخشی به تربیت، به کارگیری و نگهداشت نیروی انسانی به عنوان محور اصلی توسعه حوزه علوم و فناوری های کوانتومی؛ شفافیت، بسیج همه ظرفیت ها و پرهیز از موازی کاری؛ و نقش آفرینی مؤثر دولت در تأمین و توسعه زیرساخت های اصلی و تسهیل دسترسی تمامی فعالان و ذی نفعان این حوزه به آن ها، به عنوان اصول اساسی این سند لازم الاتباع خواهد بود.

افق زمانی این سند؛ ده ساله و قلمرو آن نیز سیاست گذاری کلان، جهت دهی کلان فعالیت های ملی و تنظیم روابط بین نهادهای ملی در همه ابعاد حوزه علوم و فناوری های کوانتومی شامل آموزش، پژوهش، تولید علم، مهندسی، فناوری، ترویج، توسعه محصول و توسعه بازار می باشد.

ماده ۱ـ اهداف کلان

۱ـ توسعه آموزش عالی و تأمین نیروی انسانی متعهد و متخصص متناسب با نیازهای کشور در توسعه علوم و فناوری های کوانتومی

۲ـ قرار گرفتن کشور در میان کشورهای برتر جهان در تولیدات علمی این حوزه و کاربردی نمودن پژوهش ها

۳ـ قرار گرفتن کشور در میان کشورهای برخوردار از فناوری های بومی و توسعه فروش محصولات ساخت داخل

۴ـ حل مسائل اولویت دار راهبردی و حیاتی مرتبط با علوم و فناوری های کوانتومی در سطح ملی

۵ ـ تقویت زیست بوم نوآوری در علوم و فناوری های کوانتومی با تأکید بر افزایش سرمایه گذاری، تأمین زیرساخت های مورد نیاز، توسعه مراکز تحقیقاتی مناسب و استفاده بهینه از ظرفیت نیروی انسانی

۶ ـ ارتقاء مشارکت کشور در همکاری های منطقه ای و بین المللی علوم و فناوری های کوانتومی

ماده ۲ـ شاخص های ارزیابی

تبصره ۱ـ ستاد^[۱] موظف است مقادیر موجود و مطلوب شاخص های ارزیابی کلان فاقد مقدار را ظرف مدت شش ماه تدوین نموده و به ستاد راهبری و نظارت علم، فناوری و نوآوری شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه نماید.

تبصره ۲ـ ستاد موظف است در بازه‌های زمانی حداکثر سه ساله نسبت به روزآمدسازی مقادیر مطلوب شاخص ها اقدام نموده و نتیجه را به ستاد راهبری و نظارت علم، فناوری و نوآوری شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه نماید.

ماده ۳ـ راهبردها و اقدامات ملی

الف ـ راهبردها:

۱ ـ توسعه منابع انسانی، ارتقاء و جهت دهی آموزش و پژوهش

۲ـ ایجاد و ارتقاء زیرساخت های ضروری برای ارتقاء تحقیقات و توسعه فناوری

۳ـ ارتقاء تعاملات بین المللی و شکل دهی به همکاری های راهبردی و پایدار با کشورهای پیشرو و منطقه

۴ـ حمایت از اکتساب و توسعه فناوری های کوانتومی و توسعه بازار محصولات کوانتومی

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱ـ در این سند مقصود از ستاد، «ستاد توسعه علوم و فناوری های كوانتومی» موضوع بند ۲ ماده ۵ سند است.

ب ـ اقدامات ملی:

۱ـ راه اندازی رشته علوم و فناوری های کوانتومی و سایر رشته های مورد نیاز و اضافه شدن گرایش ها و واحدهای مرتبط با این حوزه در سایر رشته ها و بازنگری محتوای آموزشی آنها با رویکرد تربیت نیروی انسانی برای تحقیق و توسعه (۱) (۴)

۲ـ تعریف بورسیه های تحصیلی و حمایت از دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی و پژوهشگران دوره های پسادکتری در حوزه علوم و فناوری های کوانتومی (۱)

۳ـ حمایت از ایجاد و ارتقاء آزمایشگاه های آموزشی مناسب در حوزه علوم و فناوری هایکوانتومی با هدف تأمین امکانات مورد نیاز برای برگزاری دوره های آموزشی و تربیت نیروی انسانی متخصص و توانمند (۱) (۲)

۴ـ برگزاری دوره های کوتاه مدت و کنفرانس های علمی در حوزه علوم و فناوری های کوانتومی جهت ارتقاء مهارت های نیروی انسانی متخصص (۱)

۵ ـ بسترسازی توسعه تعامل و همکاری بین گروه های فیزیک نظری و سایر گروه ها در قالب پروژه های مشترک به منظور تقویت پشتوانه علمی فعالیت های تجربی و جهت دهی کاربردی فعالیت های پژوهشی نظری (۱)

۶ ـ حمایت از تحقیقات بنیادی و کاربردی مشترک حوزه علوم و فناوری های کوانتومی با سایر حوزه های فناورانه نوظهور و راهبردی به ویژه هوش مصنوعی، به منظور پیشتازی در حوزه های بین رشته ای و جلوگیری از تهدیدات احتمالی (۱)

۷ـ حمایت از ایجاد میان رشته ای ها و پژوهش های مرتبط به منظور فهم نسبت بین فلسفه و حکمت اسلامی و سایر علوم انسانی با علوم و فناوری های کوانتومی، نظریه پردازی و ارائه تفسیرهای نوین در نظریه کوانتوم و پیش بینی تبعات توسعه علوم و فناوری های کوانتومی در علوم اسلامی و انسانی (۱)

۸ ـ التزام به ارائه برنامه های آموزشی و پژوهشی به منظور تبیین صحیح از پدیده های کوانتومی و فلسفه فیزیک کوانتوم با پوشش طیفی از مکاتب فلسفی مختلف و با توجه ویژه به فلسفه و حکمت اسلامی برای عموم متخصصان حوزه کوانتوم (۱)

۹ـ ایجاد یک آزمایشگاه ملی در حوزه فناوری های کوانتومی با رویکرد تقویت و تجمیع زیرساخت های اساسی مورد نیاز و با همکاری کشورهای پیشرو و کشورهای منطقه (۲)

۱۰ـ حمایت از ایجاد و توسعه مراکز تحقیقاتی مأموریت محور با رویکرد تعریف پروژه های پژوهشی کلان و مشارکتی (۲)

۱۱ـ ارتقاء آزمایشگاه های پژوهشی کوانتومی کشور از طریق حمایت مالی و تسهیل واردات تجهیزات مورد نیاز و حمایت از ساخت برخی از تجهیزات ضروری (۲)

۱۲ـ شبکه سازی ملی و بین المللی آزمایشگاه ها با همکاری شبکه آزمایشگاهی فناوری های راهبردی (۲) (۳)

۱۳ـ ایجاد زیرساخت های حقوقی و نهادی لازم به منظور تنظیم مقررات و توسعه سازوکارهای تنظیم گری (۲)

۱۴ـ ایجاد سازوکارهای استانداردسازی فرآیندها و محصولات کوانتومی و راه اندازی آزمایشگاه های مرجع آزمون و ارزیابی جهت اعطاء گواهی نامه ها و استانداردهای معتبر به منظور تسهیل فروش آن ها در داخل و خارج کشور (۲)

۱۵ـ ایجاد صندوق پژوهش و فناوری تخصصی در حوزه فناوری های کوانتومی با مشارکت سایر نهادهای مالی (۲)

۱۶ـ مشارکت فعال و مؤثر در مجامع جهانی، چارچوب های تنظیم گری بین المللی و تدوین استانداردهای بین المللی (۳) (۲)

۱۷ـ حمایت از اعزام متخصصان کشور به مراکز تحقیقاتی معتبر جهانی و شرکت در رویدادهای علمی و فناوری معتبر جهانی (۳) (۱)

۱۸ـ همکاری با متخصصین شاخص خارجی و متخصصین و پژوهشگران ایرانی خارج از کشور و استفاده از ظرفیت آنها برای مشاوره و داوری طرح ها و پروژه ها (۳)

۱۹ـ حمایت از برگزاری و شرکت در نمایشگاه ها، کارگاه های تخصصی و کنفرانس های معتبر بین المللی (۳) (۱)

۲۰ـ حمایت از شرکت های دانش بنیان به منظور توسعه فناوری و تولید محصولات و تجهیزات مورد نیاز در حوزه های اولویت دار و توسعه بازار (۴)

۲۱ـ حمایت از اخذ تأییدیه های ملی و بین المللی برای محصولات تولید داخل جهت ایجاد اطمینان در خرید محصولات داخلی برای تمامی خریداران اعم از خریداران صنعتی و دانشگاهی (۴) (۳)

۲۲ـ شناسایی و معرفی کاربرد فناوری ها و محصولات کوانتومی در نهادهای دولتی و صنایع مختلف جهت افزایش سرمایه گذاری در توسعه فناوری های کوانتومی، جهت دهی تقاضا و ایجاد آمادگی برای استفاده از این فناوری ها (۱) (۴)

۲۳ـ استخراج نیازهای راهبردی کشور (در قالب درخواست پیشنهاده) توسط سازمان های بهره بردار و برگزاری فراخوان به منظور پاسخ به نیازها (۴)

۲۴ـ تعریف و حمایت از پروژه های تحقیقاتی و طرح های مشترک توسعه فناوری و محصول با کشورهای پیشرو و منطقه (۴) (۳)

۲۵ـ حمایت از صادرات محصولات کوانتومی داخلی (۴) (۳)

ماده ۴ـ حوزه های اولویت دار

با توجه به ظرفیت ها و قابلیت های علوم و فناوری های کوانتومی، حوزه های اولویت دار برای ارتقاء اثرگذاری علوم و فناوری های کوانتومی؛ حداقل شامل موارد زیر است:

تبصره ۳ـ موضوعات اولویت دار در بازه های زمانی حداکثر سه ساله؛ توسط ستاد بازبینی و تکمیل شده و به ستاد راهبری و نظارت علم، فناوری و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه گردد.

تبصره ۴ـ در هر سه حوزه اولویت دار با توجه به نوپدید و ناشناخته بودن این حوزه های مطالعاتی، تصمیمات و جهت گیری ها به صورت میان رشته ای و در تعامل صاحب نظران عرصه های فنی با صاحب نظران عرصه های مرتبط اتخاذ شود.

ماده ۵ ـ سازوکار اجرایی نمودن و نظارت بر اجرای سند

۱ـ شورای عالی انقلاب فرهنگی، مسئولیت سیاست گذاری، هماهنگی و نظارت کلان بر اجرای این سند را بر عهده دارد. بدین منظور ستاد راهبری و نظارت علم، فناوری و نوآوری، ضمن رصد، پایش و نظارت بر اجراء سند، گزارش های کلان مربوطه و پیشنهاد بازنگری های لازم در سند را در فواصل زمانی مشخص به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه خواهد نمود.

۲ـ به منظور ساماندهی و توسعه زیست بوم علوم و فناوری های کوانتومی در کشور و ارتقاء هماهنگی، «ستاد توسعه علوم و فناوری های کوانتومی» وابسته به معاونت علمى، فناورى و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهورى با وظایف زیر تشکیل می شود:

الف ـ ایجاد هماهنگی و تسهیل همکاری بین دستگاه های مرتبط با سند و تلاش برای حل چالش های بین دستگاهی

ب ـ تدوین و نهایی سازی نقشه راه اجرایی سازی سند مشتمل بر برنامه های عملیاتی دستگاه های مسئول برای اجراء اقدامات سند و اکتساب و توسعه فناوری ها و محصولات اولویت دار، تعیین گام های کلیدی عملیاتی به منظور تحقق اقدامات و اولویت های سند، تعیین دستگاه های مسئول و همکار اجرای برنامه ها و وظایف هر یک، ارائه زمان بندی اجراء برنامه ها، بودجه مورد نیاز اجرای آن ها و ظرفیت ها و منابع هر یک از دستگاه ها، با همکاری دستگاه های مرتبط و ارائه نقشه راه به ستاد راهبری و نظارت علم، فناوری و نوآوری حداکثر شش ماه پس از ابلاغ سند

ج ـ پیگیری تدوین آیین نامه ها و دستورالعمل های لازم جهت تسهیل اجرای سند و تصویب آنها ازسوی مراجع ذی صلاح

د ـ ارزیابی مستمر وضعیت اجراء سند، وضعیت تحقق اهداف کلان و شاخص های ارزیابی، میزان تحقق راهبردها و اقدامات ملی، میزان پیشرفت حوزه های اولویت دار و وضعیت مشارکت دستگاه های مرتبط در اجراء سند و ارائه گزارش سالانه به شورای عالی انقلاب فرهنگی

هـ ـ رصد پیشرفت های ملی و بین المللی حوزه علوم و فناوری های کوانتومی، پایش جایگاه بین المللی کشور در این حوزه و تنظیم و ارائه پیشنهاد اصلاحات لازم برای بازنگری و به روزرسانی سند به شورای عالی انقلاب فرهنگی در بازه های زمانی حداکثر ۵ساله

و ـ اطلاع رسانی و ترویج علوم و فناوری های کوانتومی، برگزاری رویدادهای ترویجی و معرفی کاربردهای فناوری های کوانتومی در صنایع بهره بردار و سرمایه گذار مرتبط جهت مشارکت در توسعه فناوری و توسعه بازار فناوری های کوانتومی

 ۳ـ دستگاه های اصلی موضوع سند شامل: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، سازمان انرژی اتمی و ستاد کل نیروهای مسلح موظفند نسبت به تشکیل کمیسیون های تخصصی با هدف پیگیری اجرای سند در حوزه مأموریتی خود اقدام نمایند. کمیسیون های تخصصی دستگاهی موظف اند در هماهنگی با ستاد، برنامه های عملیاتی خود جهت تحقق سند را تعیین نموده و از استفاده حداکثری از ظرفیت های دستگاه برای اجرایی شدن این برنامه های عملیاتی اطمینان حاصل نمایند.

تبصره ۵ ـ سایر دستگاه های مرتبط با سند نیز می توانند در هماهنگی با ستاد، نسبت به ایجاد کمیسیون تخصصی با هدف پیگیری اجراء سند در حوزه های مأموریتی مربوطه اقدام نمایند.

تبصره ۶ ـ ستاد موظف است در انجام کلیه وظایف محوله به نحو مقتضی از ظرفیت کمیسیون های تخصصی دستگاهی و همچنین ظرفیت سایر دستگاه های مرتبط استفاده نماید.

ماده ۶ ـ تصویب و ابلاغ

این مصوبه مشتمل بر یک مقدمه، ۶ ماده و ۶ تبصره در جلسـه ۹۱۷ مورخ ۱۴۰۴/۳/۱۶ شوراى عالى انقلاب فرهنگى به تصویب رسید و از تاریخ ابلاغ؛ لازم الاجرا است و در موارد مغایرت؛ بر مصوبات و سیاست های قبلى، حاکم خواهد بود.

رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ـ مسعود پزشكیان