اخبار مجلس شورای ملی
پنجشنبه ۲۵ ذی القعده [۱۹ دی ۱۲۸۵]
امروز بمناسبت وقوع مصیبت رحلت شاهنشاه سعید [مظفرالدین شاه] انارالله برهانه، و رعایت مراسم عزاداری، مجلس تعطیل بود، لیکن برای ترتیب شرفیابی هیئت وکلا ملت به حضور همایون و تقدیم مراسم تعزیت و سرسلامت‌باد، بطور غیررسمی وکلا حاضر شده و در این خصوص مذاکره کردند.
خطابه هایی که باید در موقع ملاقات شاه از طرف هیئت وکلا قرائت شود خوانده شد. و خطابه که حاجی سید نصرالله نوشته بود مورد پسند واقع و مقرر شد که هیئت وکلاء اجماعا عصر یکشنبه ۲۸ [۲۲ دی ۱۲۸۵] شرفیاب شده و مراسم تعزیت و تسلیت از طرف مجلس بعمل آید.
صورت خطابه مزبور این است:
- گر از تخت بگذشت فرماندهی – برآمد جوان بخت شاهنشهی
- در این سوگ اگر دیده خون بار گشت – دل از گلبنی تازه گلزار گشت
- درخت کهن گر شد از بوستان – بماناد خرم نهال جوان
- فاما مضی جبل و انقضی – فمنک لنا جبل قد رسی
- فیا صارما اغمدته ید – لنا بعدک الصارم المنتضی
هر چند در این مصیبت عظمی و داهبه کبری کافه رعایا خون از دیده می‌بارند و بر سوگ پدر تاجدار خود با ناله‌های جگرسوز می‌زارند، لکن از آنجا که خداوند رحمن به رحمت واسعه و حکمت بالغه به مصدوقه «ما ننسخ من آیه او ننسها نأت بخیر منها او مثلها» تدارک این مصیبت بزرگ را بموهبت عظیمی بس سترگ آنگونه تلافی فرموده که زبان و بیان از ادای شکر و ثنایش عاجز و قاصر است، همان بهتر که عامه خلایق در پیشگاه اسلامیان‌پناه اعلیحضرت قدرقدرت کیوان‌رفعت، شهریار گردون‌اقتدار ملک ملکوک اقطار السلطان محمد علیشاه قاجار خلدالله ملکه و ابد سلطانه، از مراسم سوگواری به همان سنت استرجاع و استرحام اکتفا نمایند و زیاده جزع و زاری نکنند که شاهنشاه ماضی انارالله برهانه و رفع فی اعلی غرف الجنان مقامه و مکانه، اگرچه مقر خویش را از نمود پیکر عطوفت منظر تهی ساخت، لکن بحمدالله سریر سلطنت و کاخ شهریاری را به وارث تاج و تختی پرداخت که حقیقتش را بهتر آیت رحمت است و جایگاه نیاکانش را نیکوتر خلیفت بر حق.
- دو عالم را بدین یک جان سپرده است – چون جانش هست نتوان گفت مرده است
عنقریب که تخمهای کشته‌اش را به سرعت برق و شتاب شهاب با همت ملکانه و عزم خسروانه آبیاری کند تا نخلهای امید به زودی خرم و بارآور شود و اغصان آمال به هر مرز و بوم سایه حیات افکند، هر چند مقدرات الهی را حکمتهای بی‌منتها است، لکن ظاهرتر حکمی که حادثه کنونی را ضمین تواند بود همین است که در اراده ازلی چنان رفته مگر خدایگان معظم اعزالله امره و نصر لوائه را در تکمیل اقدامات و تحصیل منویات پدر والاتبار در حصول این شرف بزرگ سلطنت اساسی سهیم و شریک فرماید تا تاریخ این عصر فرخنده قدر که مفتح عهد عدل و امن است، بنام نامی این دو پادشاه معدلت‌دستگاه تا به قیامت مطرز بماند و از متون تواریخ ایام محو و منسی نگردد. اکنون چیزی که موجب تسلیت خواطر غمدیدگان و مایه آرامش قلوب عموم ایرانیان است، تهنیت جلوس میمنت مانوس و زیارت طلعت همایون و دعای دوام دولت روزافزون است.
- خدایا تو این شاه را یار باش – بدین پاک قصدش مددکار باش
بعد از فراغت از آداب و رسوم مزبوره، شاه به وزرای حاضر قریب به این مضمون خطاب کرد:
(میل من آن است که این تکالیف مهم را از گردن من برداشته و جنازه خسرو مغفور را همچنان که در خاتمه عمر وصیت فرموده‌اند، به کربلای معلا روانه نمایید. و طوری در این باب اقدام شود که تا اوایل محرم منتخبین این خدمت از اینجا حرکت کرده و به زودی جسد مبارک را در آستان مقدس آقای خودش حضرت سیدالشهداء ارواح العالمین فداه در خاک سپارند.)
و بامداد آن شب، هیئتی از علما و شاهزادگان و وزرا و قاجاریه برای تشییع در عمارت دولتی حاضر شده، صندوق پیکر مبارک را به تکیه دولت حمل نمودند.
در همان محل از روز پنجشنبه ۲۵ تا سه روز مجلس سوگواری و محفل ترحیم و فاتحت و ختم قرآن انعقاد یافت. علمای ملت و ارکان مملکت در این سه روز دسته دسته و جوق جوق به تسلیت خاطر اقدس شاهنشاه موید منصور خلدالله ملکه و ترحیم آمد و شد می‌کردند.
در روز نخستین که علماء و وزراء محض تقدیم عرایض تعزیت‌آمیز به حضور اقدس اعلی رفته بودند، اعلیحضرت اقدس شهریاری حاضرین را مخاطب ساخته بدین جمله نطق فرمودند:
(واقعاً پدر رئوف مهربانی از دست من و تمام ملت بیرون رفت…)
حاضران از شنیدن این خطاب با نهایت افسوس و دریغ، ذات مقدس را تعزیت و تسلیت سرودند.
دستجات محلات داراالخلافه با علامات عزا و بیرقهای سیاه مویه‌کنان در تکیه دولت بر اثر یکدیگر ایاب و ذهاب می‌نمودند.
و یکشنبه ۲۸ [۲۲ دی ۱۲۸۵] هنگام عصر، وکلای مجلس مبعوثان از طرف ملت و انجمن شورای کبیر ملی در بارگاه اعلی شرفیاب شده، سوگواری خود را با معروضات تعزیت‌آمیز تقدیم پیشگاه همایون داشتند.
از روزی که این واقعه اتفاق افتاد، سر در عمارت (بهارستان) را که مقام انعقاد (مجلس ملی) است، با تور سیاه مانند خیمه شب سیاه کرده، عقد صحبت از هم درگسستند و دایره مجلس را بطور احترام و پاس عزا، تا سه نوبت انعقاد تعطیل نمودند.
اعلان از طرف مجلس شورای ملی
چون از وكلا اصناف و ملاكين و فلاحين چند نفر باقی مانده كه در اواخر شهر ذی الحجة الحرام به موجب شرائط نظامنامه انتحابات انتخاب خواهند شد، لهذا محض اطلاع به محترمين و معززين كه برای قبول زحمت وكالت حاضرند و دارای شرائط لازمه هستند زحمت میدهد كه اسامی و عنوان خود را برای مجلس شورای ملی ارسال دارند که در ايام انتخاب، اسامی آنها در لوحه انتخابات نوشته شود.
مجلس شورای ملی