مذاکرات دارالشورای ملی
شنبه ۱۳ شهر ذی قعده [۷ دی ۱۲۸۵]
اسدالله میرزا – اخوی از اصفهان تلگرافی بعنوان بنده مخابره کرده بود، از مساعدت و همراهی حضرت والا ظل السلطان. و چون متعلق به مجلس و منتخبین آنست اجازه می‌فرمایید قرائت شود؟
رئیس– قرائت نمایید.
(صورت تلگرافی که عینا در ذیل درج می‌شود قرائت شد. اهل مجلس عموماً از همراهی حضرت والا ظل‌السلطان اظهار تشکر نمودند.)
شاهزاده اسدالله میرزا
خواهشمندم که ارکان محترم مجلس شورای ملی را مستحضر سازید که حضرت اشرف اسعد والا شاهزاده ظل السلطان روحی فداه پریروز شخصاً مجلس ملی را در عمارت چهل ستون افتتاح فرمودند و نطق مفصلی در فواید و نتایج مجلس محترم بیان فرموده، از وکلائی که باید انتخاب شده و بطهران بیایند، دو نفر تاکنون معین شده و حرکت کرده‌اند و سایرین هم بزودی انتخاب شده و بطهران فرستاده می‌شوند. در خصوص بانک ملی نیز نهایت اهتمام فرموده و مشغول جمع‌آوری پول به اسم سرمایه هستند.
محسن میرزا.
حاجی محمد اسمعیل آقا – تماماً امتنان و تشکر دارند از مساعدت و همراهی که حضرت والا فرمودند.
اسدالله میرزا- در خصوص بانک هم خیلی همراهی فرمودند.
حاجی محمد اسمعیل آقا – اطلاع دارم البته از ایشان بیش از اینها منظور است که همراهی فرمایند تا سرمشق دیگران باشد.
(تلگرافی از اصفهان به عنوان آقای حاجی آقا نورالله که عین آن ذیلا درج می‌شود قرائت گردید.)
- چهارشنبه ۱۰ ذیقعده الحرام
مجلس مقدس شورای ملی دامت برکاته
وکیل علما و تجار امروز چاپاری حرکت نمودند. وکیل اصناف جناب آقا میرزا هادی جواهری باکثریت آراء معین شده حرکت می‌نماید.
شیخ نورالله.
تلگراف دیگر که آن هم راجع بمنتخبین اصفهان است و آقا میرزا باقر خان منشی باشی بعنوان آقای حاجی شیخ فضل الله مخابره کرده بودند قرائت شد. عینا در ذیل مذاکرات درج می‌شود.
- سهشنبه ۹ شهر حال
- آقای حاجی شیخ فضل الله مجتهد
دو نفر وکلای اصفهان جناب شریعتمدار آقای حاج سید اسمعیل وکیل علمای اعلام و جناب حاجی میرزا علی ادیب التجار وکیل تجار، با احترام دیروز از حضور مبارک حضرت اقدس والا روحی فداه اجازه گرفتند به چاپاری روانه شدند. باقی هم فردا معین و روانه می‌شوند. مجلس اصفهان هم بخوبی و شکوه منعقد شده. محض اطلاع عرض شد. - محمد باقر الطباطبائی.
بعد اعتبارنامه وکلای بارفروش [بابل] که بحضور صدارت عظمی نوشته بودند و ممهور بود به امهار علما و تجار آنجا، قرائت شد که بموجب تلگراف صدارت عظمی تمامی اهالی بارفروش دو نفر منتخبین خودشان محمد حسن خان مفتخرالممالک و آمحمدعلی آقای تاجر را بمجلس شورای ملی فرستادند. بعد از قرائت، تمامی آنها را تبریک گفتند.
اسدالله میرزا- اعتبارنامه بعنوان صدارت باید باشد یا بعنوان مجلس؟
صدیق حضرت – اعتبارنامه لازم ندارد، باید اعتبارش معلوم باشد.
آقا سید محمد تقی – چون تلگراف احضار از طرف صدارت بوده به این ملاحظه اعتبارنامه بعنوان ایشان نوشته شده.
لایحه‌ای هم از طرف حکومت قرائت شد که راجع بود به عمل گوشت. به این مضمون که سابقا شرحی در این باب نوشته بودم و جوابی داده نشد، حال جناب عنایت السلطنه را فرستادم که در باب پول چوبدارها و ترتیب گوشت قراری داده شود و ضمنا قرارنامه‌ای هم که برای ترتیب و تنظیم این عمل فرستاده بودند قرائت شد. مضمونش این بود که اشخاص مفصله ذیل، عمل گوشت را در سه سال متقبل می‌شوند که در تمام سال هر چهار ماهی بنرخ معین بفروشند. دو ماه از زمستان و دو ماه از بهار را به هفت عباسی و یک ماه آخر بهار و سه ماه تابستان به یک قران و سه ماه پائیز با ماه اول زمستان به شش عباسی. و هر وقت که گوشت گران یا کمیاب شود در عهده ایشان خواهد بود که فراوان کرده، به همان نرخ معین بفروشند. و شرایطی که برای این کمپانی معین شده اینست:
-
- ۱ – کمپانی به تغییر حکومت، تغییر نخواهد کرد و مادامی که مدتش تمام نشده باشد برقرار خواهد بود.
- ۲ – سوای اشخاص این کمپانی، احدی حق کشتار ندارد. و هر گاه کسی کشتار نماید ضبط کمپانی خواهد شد. مگر در صورت داشتن اجازه.
- ۳ – کمپانی مختار است که پوست را به هر کس بخواهد بفروشد، اما در صورت تساوی قیمت، دباغ مقدم از سایرین است.
- ۴ – در فروختن روده گوسفند، کمپانی مختار است که به هر کس بخواهد بفروشد.
- اشخاص اجزاء این کمپانی:
عنایت السلطنه – ارباب محمد صادق – ذبیح الملک – میرزا عبدالکریم خان.
محقق الدوله – این حکم است یا قرارداد؟
(گفتند قرارداد است).
محقق الدوله – قرارداد که نباید اینطور اشکالات داشته باشد.
آسید مهدی– مردم می‌خواهند عمل گوشت آزاد باشد، این قرارداد منافی به آزادیست.
محقق الدوله – آزادی گوشت برای اینست که فراوان و ارزان باشد و این مطلب به مباشرت کمپانی و ترتیب قرارداد هم می‌شود صورت گیرد. ولی امروزه این شهر این قدر کثافت و خرابی دارد که دیگر جای این ندارد سر هر کوچه و بازاری، خون و روده و یا کثافت ریخته شود. باید قرار و ترتیب صحیح در این باب داده شود.
میرزا محمود خوانساری – هر گاه بنا شد که اداره بلدیه در تحت اداره حکومت باشد، دیگر کمپانی سه ساله برای چیست؟
محقق الدوله – باید در این امور صرفه ملت و ملاحظه حال فقرا و ضعفا را نمود. این قیمت که معین داشته‌اند خیلی گرانست و ترتیب آن هم صحیح نیست. باید قیمت گوشت از روی خوبی و بدی آن باشد و هر یک را نرخ معینی باشد. و راه علاجی برای رفع کثافت قصابخانه‌ها معین کرد. نه این ترتیب هرج و مرجی که هست.
حاجی محمد ابراهیم – حال صلاح نیست که به کمپانی داده شود. تا اول بهار که گوسفند فراوان و ارزان می‌شود آن وقت قراری در این باب داده شود.
آقا میرزا سید ولی الله خان – باید انجمنی باشد که گوشت را از روی آنچه مخارج برمیدارد بفروشند. از مخارج تنظیف و ترتیب آن و حقوق طبیبی که رسیدگی در بدی و خوبی گوشت می‌نماید که موجب بروز امراض نباشد. نه اینکه بمیزان نر و ماده قیمت بگذارند. گوشت که چاق و فربه باشد علامت خوبی آنست. نر و ماده فرق ندارد. گمان ما اینست که آزاد باشد ارزان می‌شود. این خیال تا یک اندازه صحیح است ولی باید رفع این کثافات نمود و گوشت را با آن کثافت از قصابخانه پشت اسب یا قاطر با آن ترتیبات نامطبوع وارد شهر نکنند و خون گوسفند را با خاک مخلوط نموده، برای کوت زمین حمل نمایند تا این عفونتها رفع شود.
آقا میرزا محسن – فعلا علاج بکنید و راه چاره‌ای بگویید.
آقا میرزا محمود خوانساری– امروز باید نظامنامه را خواست و تشکیل اداره بلدیه داد. این امر جزء بلدیه درست می‌شود.
حاج محمد اسمعیل آقا – باید رفع موانع کرد و گوشت را از حال تا فصل بهار آزاد نمود و آن وقت ترتیب درستی در این باب داد.
(بعد جواب لایحه حکومت را همین نحو مصلحت دانسته و نوشتند و قرائت کردند که مشروحه شما که بتوسط جناب عنایت السلطنه ارسال داشته بودید قرائت شد. اتفاق آراء بر این شد که این سه ماه، گوشت معاف و آزاد باشد و پول چوبدار را دولت از قصابها گرفته رد کند تا اول حمل، قرار صحیحی در این باب داده شود.)
امروز جناب مشیرالملک و جناب حاج محتشم السلطنه از جانب ولایت عهد برای ترتیب دو فصل از نظامنامه که موقوف باستدعای وکلا بود بمجلس آمدند و جناب مشیرالملک اظهار داشتند که در خصوص دو ماده متنازع فیه که باید به استدعا قبول شود، حضرت اقدس ولایت عهد، امر مالیه را قبول فرمودند که مخصوص به مجلس باشد. صورت آن فصل را هم خواندند که امور مالیه بعد از تصویب و اصلاح مجلس ملی صورت آن فرستاده شود بمجلس سنا و هر گاه مجلس سنا چیزی در این مقام اظهار دارد، مجلس ملی در رد و قبول آن مختار است.
بعضی گفتند که چرا به مجلس سنا برود.
(جواب داده شد که برای اطلاع است)
اسدالله میرزا – بردن بمجلس سنا فقط برای اطلاع نیست.
آقا میرزا محسن – شاید که مجلس سنا مصلحتی در آن بداند که بمجلس ملی اظهار دارد، ولی مجلس ملی در رد و قبول آن مختار است.
سعدالدوله – اگر اذن بدهید توضیح می‌کنم. فقط بردن به مجلس سنا برای ملاحظه و اطلاع نیست مطالبی که راجع به بودجه مالیاتی است و بنظر وکلای مجلس نیامده، مجلس سنا اظهار می‌دارد آن اطلاعات و ملاحظات خودش را. ولی این مجلس در پذیرفتن آن اخطار و عدم آن، مختار است و این مسئله ضرری ندارد.
آشیخ حسن علی – اینگونه از اخطارات و اظهارات را تمام افراد ملت حق دارند. چرا مجلس سنا نداشته باشد؟
آقا سید حسن تقی زاده – چون در اظهار این قسم از اخطاراتی که مجلس در رد و قبول آن مختار است تمام حق دارند و می‌توانند، پس این قید زائد و بی‌فایده است. (جمعی گفتند ضرری ندارد).
مشیرالملک – فصل مجلس سنا و ترتیب انفصال مجلس و استثناء آن قبول شد، ولی از مجلس تمنا می‌فرمایند که مجلس قبول کند وکلاء سنا نصف از ملت و نصف از دولت انتخاب شوند بشرط اینکه در صورت انفصال و ترخیص مجلس، دو ثلث وکلاء سنا رأی بدهند. (جمعی گفتند قبول داریم و تشکر می‌نماییم).
سعدالدوله – شما میگویید قبول داریم، شاید دیگران قبول نداشته باشند. و هر کس عقیده و رأیی دارد، خوبست از همه رأی بخواهید.
صدیق حضرت – رأی از برای تمام نظامنامه بخواهید که قرائت شده بود.
سعدالدوله – بعد از آن رقعه‌هایی که مردم به من نوشته بودند و مرا خواسته بودند به ایشان کیفیت و شرح شب گذشته را تفصیلا گفتم و آنها را ساکت نمودم. حال که حضرت اقدس ولایت عهد از مجلس تمنا می‌فرمایند که نصف از طرف دولت باشند، چه میگویید؟
آقای آقا سید عبدالله – تفاوت جزئیست، اهمیت ندارد.
(همه گفتند قبول داریم و تشکر از حضرت اقدس ولایت عهد داریم.)
سعدالدوله – توضیح بکنم که مناط رأی سنا با شرایط مذکوره در موقع انفصال و ترخیص مجلس، به تصویب چهل نفر است و ممکن نیست که این چهل نفر صلاح ملت را از دست بدهند و اتفاق در این امر نمایند. و در صورتی که رأی دادند و مجلس را مرخص نمودند، در همان ترخیص، امر به انتخاب وکلا خواهد شد و ملت هم مختارند که همان وکلای اولیه را انتخاب کنند، در صورتی که خیانتی نکرده باشند.
و انشاءالله امیدواریم که هیچگونه خیانت به موکلین خودمان در این امور ننمائیم و برای حفظ حقوق ملت ساعی و حاضر باشیم.
رئیس- در این فرمایش که حضرت ولایت عهد فرمودند، هر کس رأی دارد ورقه سفید بدهد و هر کس ندارد، ورقه الوان. و عرض می‌کنم که بایست از حضرت ایشان خیلی تشکر کنیم.
(همه گفتند کمال تشکر و امتنان را داریم که انشاءالله نظامنامه زودتر برسد).
قرعه کشیده و اکثریت آراء به قبول فرمایش حضرت ولایت عهد شد.
در موقع برخاستن جنابان مشیرالملک و حاج محتشم السلطنه، حضرات ناظرین متفقاً اظهار کردند که ترتیب وکلای سنا صحیح نیست، ما آن را قبول نداریم.
رئیس گفتند: شما در مجلس، حق اظهار رای در رد و قبول ندارید. و در این باب باید نظم صحیحی مقرر شود.