روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شماره ۲۱۷۴
شنبه ۱۱ مردادماه ۱۳۳۱ – سال هشتم
شماره مسلسل ۲۰
دوره هفدهم مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یک شنبه پنجم مردادماه ۱۳۳۱
جلسه ۲۰
فهرست مطالب:
- ۱ – طرح صورت مجلس و تقدیم تلگرافات و طومارها از طرف چند نفر از آقایان نمایندگان و تصویب صورتمجلس
- ۲ – بیانات آقای نایب رئیس دائر به ابراز تشکر از رای منصفانه دیوان دادگستری بین المللی
- ۳ – معرفی هیئت وزیران و تقدیم برنامه دولت بوسیله آقای کاظمی وزیر دارایی و نایب نخست وزیر
- ۴ – تقدیم دو فقره لایحه بوسیله آقای کاظمی وزیردارایی
- ۵ – قرائت نتیجه انتخاب کمیسیونها از شعب
- ۶ – معرفی آقای سرلشگر وثوق بمعاونت وزارت دفاع ملی بوسیله آقای کاظمی
- ۷ – قرائت گزارش شعبه پنجم راجع باعتبارنامه آقای شهیدزاده از نجف‌آباد و ارجاع بکمیسیون تحقیق
- ۸ – قرائت گزارش شعبه ششم راجع باعتبارنامه آقای مجدزاده نماینده رفسنجان و ارجاع بکمیسیون تحقیق
- ۹ – بیانات بعد از دستور آقایان: مدرس – دکتر شایگان – حاج سیدجوادی – اخگر- کریمی و مهندس حسیبی
- ۱۰ – قرائت و اعلام رای به فوریت اول طرح پیشنهادی راجع به توقیف و مصادره اموال احمد قوام
- ۱۱ – تعیین موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
مجلس ساعت ده صبح بریاست آقای محمد ذوالفقاری (نایب رئیس) تشکیل گردید
۱- طرح صورت مجلس و تقدیم تلگرافات و طومارها از طرف چند نفر از آقایان نمایندگان و تصویب صورتمجلس)
نایب رئیس- غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود(بشرح زیر قرائت شد)
غائبین با اجازه – آقایان: دکتر کریم سنجابی – حسینعلی راشد- عبدالحسین اورنگ – محمدابراهیم شاپوری
غائبین بی اجازه – آقایان: حاج سیدابوالقاسم کاشانی – دکتر حسین فاطمی – عبدالرحمن فرامرزی – ابوالفضل تولیت – میراشرافی – جواد عامری – دکتر کیان – موسوی – مصدقی- دکتر طاهری
نایب رئیس- آقای کهبد راجع بصورت جلسه نظری دارید بفرمایید
کهبد- بنده عرضی نداشتم فقط طوماری است از طرف اهالی ساوجبلاغ و شهریار و کرج دارای چندین هزار امضاء در پشتیبانی جناب آقای دکتر مصدق است که تقدیم مقام ریاست می‌کنم
نایب رئیس- آقای مصدقی راجع بصورت مجلس نظری دارید؟
مصدقی- راجع به غیبت بنده‌است که مریض و بستری بودم و قادر نبودم آن را به مقام ریاست عرض کنم حالا تقاضای اصلاح آن را دارم
نایب رییس- اصلاح می‌شود آقای اخگر بفرمایید
اخگر- بنده درجلسه قبل تذکر دادم که آقای دکتر فاطمی مریض و بستری و تحت معالجه هستند و این که غیبت بی اجازه نوشته شده است باید اصلاح شود ریاست محترم مجلس هم فرمودند که اصلاح می‌شود باز امروز غائب بی اجازه خوانده شدند اگر چه ایشان اجازه نخواسته‌اند ولی وقتی که معلوم شد که ایشان مریض و بستری هستند بایستی غائب با اجازه محسوب شود
نایب رئیس – کمیسیون محاسبات رسیدگی می‌کند بعد اصلاح خواهدشد. آقای ذکایی بفرمایید.
ذکایی – تلگرافاتی از خلخال و از خوانین کوزه کنان مبنی بر پشتیبانی از دولت جناب آقای دکتر مصدق است که می‌خواستم بمقام ریاست تقدیم کنم
نایب رئیس- آقای حمیدیه
حمیدیه – یک تلگرافاتی از مراغه رسیده‌است برای تقویت و پشتیبانی از دولت جناب آقای دکتر مصدق که تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
پارسا- طوماری است بامضای دو هزار نفر رسیده‌است و گذاشته‌ام در اطاق برای این که آقایان نمایندگان ملاحظه فرمایند.
نایب رئیس- آقای دکتر فلسفی
دکتر فلسفی – تلگرافات زیادی رسیده‌است راجع بتایید دولت جناب آقای دکتر مصدق که تقدیم مقام ریاست می‌کنم
نایب رئیس- آقای مدرس
مدرس – تلگرافات زیادی از آذربایجان رسیده‌است که ابراز تنفر از دولت چند روزه قوام شده و ضمنا ابراز پشتیبانی از کابینه مجدد جناب آقای دکتر مصدق و مقام ملت رشید ایران در مبارزات داخلی و خارجی و پشتیبانی از این دولت است در هر صورت تمام این تلگرافات را تقدیم می‌کنم و چون در غالب تلگرافات از تمامی نمایندگان طرفدار ادامه نهضت جبهه ملی قدردانی و پشتیبانی شده‌است بنده احساسات مردم آذربایجان را بعموم نمایندگان تقدیم می‌کنم واحساسات مردم رشید و فداکار آذربایجان را که در هر قسمت از فداکاری و مبارزه دریغ نکرده‌اند به عرض مجلس میرسانم.
نایب رئیس- آقای مکی
مکی – در جریان این چند روزه اخیرنامه‌ها و تلگرافات خیلی زیادی که در حدود ۱۵۰۰ تلگراف نوشته شده و یا بمجلس شورای ملی مخابره شده و همچنین طومارهای زیادی بامضای تعداد زیادی از افراد وطن پرست این مملکت نوشته شده و بمجلس شورای ملی فرستاده شده بطوری که عرض کردم از مقام ریاست انتظاردارم اینها را دستور فرمایند که در یک جای معین ضبط شود زیرا یکی از این تلگرافات متنش را با خون خودشان اهالی خوزستان امضاء کرده‌اند و اینهاست که زنده بودن ملت ایران را میرساند و بهترین سند افتخار و سند رشد ملت ایران است که در جریان نهضت اخیر ملت ایران نشان داد که علاقه او نسبت باین نهضت بزرگ که در تاریخ ایران بی نظیر است چقدر زیاد است استدعا می‌کنم یکی از این پیشخدمت‌ها بیاید تا این تلگرافات و نامه‌ها را تقدیم ریاست بکنم تا در جای خودش محفوظ بماند و دیگر عرضی ندارم.
نایب رئیس – در بایگانی مجلس ضبط خواهدشد آقای شمس قنات آبادی (وکیل پور- تذکر نظامنامه ای دارم)
مکی – البته قسمت اعظم این تلگرافات مربوط بخوزستان است چون خوزستانیها از همه مردم بیشتر ستم دیده بودند
قنات آبادی – بعد از این شبیخونی که در این چندروزه عمال استعمار در این مملکت زدند و منجر بقتل یک عده ایی از برادران ایرانی ما شد و مجلس شورای ملی هم قیام مردم تهران و شهرستانها و شهادت آنها را یک قیام ملی تلقی کرد، از اطراف و جوانب طومار و تلگرافات متعددی بخصوص از مشهد و رشت و تهران رسیده و از نمایندگان ملت و آن کسانی که خودشان را منتسب بمردم می‌دانند تقاضا کرده‌اند که انتقام خون بیگناهان را بکشد (صحیح است) روی سخن مردم با نمایندگان ملت است و آن کسانی که خود را منتسب بمردم می‌دانند بخصوص این طومار که مردم تهران جامعه بازرگانان و اصناف و پیشه وران و تمام طبقات امضاء کرده‌اند و تقدیم محضر حضرت آیت الله کاشانی نموده‌اند و اعدام دوازده تن از جلادان واقعه سی ام تیرماه را نموده‌اند که راس این جلادان آدم کش قوام‌السلطنه جانی است سرهنگ قربانی و یکعده دیگر است. این طومارها را تقدیم مقام ریاست می‌کنم و من بنام ملت تقاضا می‌کنم هر نماینده ایی که منخب ملت است در این انتقام و خونخواهی شرکت کنداین طوماری هم بوسیله آقای جلالی متعلق باهالی ناصریه است تقدیم می‌شود.
نایب رئیس – آقای وکیل پور
وکیل پور- بنده می‌خواستم عرض کنم که صورت مجلس بایستی قبلا تصویب آن را اعلام فرمایندآن وقت موقع قرائت تلگرافات بشود خود بنده هم تلگرافاتی دارم وقتی که صورت مجلس تصویب شد آن وقت این تلگرافات را بعرض میرسانم یک تذکر نظامنامه ای است که عرض خواهم نمود.
نایب رئیس – چون آقایان بعنوان صورت مجلس صحبت می‌کردند اعلام تصویب صورت مجلس تاخیر شد چون نسبت به صورت مجلس نظری نیست صورت مجلس تصویب شد آقای زیرک‌زاده
مهندس زیرک‌زاده – یک عده تلگراف از شیراز، اصفهان، کرمانشاه، درگز، مشهد، کازرون، خرم شهر، مرودشت، بیرجند، بابل برای پشتیبانی از جناب آقای دکتر مصدق و اظهار انزجار از وقایع اخیر شده است تقدیم مقام ریاست می‌کنم
نایب رئیس – استدعامی‌کنم بعد از آنکه وارد دستور شدیم آقایان هر فرمایشی داشته باشند بفرمایند
۲ – بیانات آقای نایب رئیس دائر به ابراز تشکر از رای منصفانه دیوان دادگستری بین المللی
نایب رئیس- موضوعی که باید در ابتدای این جلسه بعرض نمایندگان محترم برسانم مربوط است بدیوان داوری بین المللی لاهه. چنانچه آقایان می‌دانند دیوان بین المللی رای عادلانه و منصفانه خود را صادر و اعلام نموده‌است. و لازم دانستم مراتب امتنان و خرسندی مجلس شورای ملی را از دادخواهی دیوان نامبرده اظهار و ابراز دارم هرچند کشور ایران در امور داخلی خود هیچوقت اجازه مداخله به بیگانگان را نمی‌دهد (صحیح است) ولی همین رای دیوان دادگستری لاهه ثابت کرد که در دنیای مغرب ملت‌های بسیاری از مبارزات ملت ما وجدانا و قلبا پشتیبانی می‌نمایند و ملت ایران که همواره طالب صلح و آسایش است از این رای عادلانه که در استحکام مبانی صلح موثر می‌باشد کمال تشکر و حق شناسی را خواهد داشت (صحیح است). در نظر است که با اجازه آقایان محترم تلگرافی در همین زمینه بعنوان ریاست دادگاه مخابره و همچنین لازم می‌دانم در این موقع از کوشش هیئت اعزامی ایران که بریاست جناب آقای دکتر مصدق برای اثبات حق ملت ایران در لاهه به بهترین وجهی انجام وظیفه نموده‌اند سپاسگذاری کنم (صحیح است) و ضمنا از شخص آقای پروفسور رولن که مدافع دانشمند و دلسوز منافع ما بوده‌اند امتنان داریم (صحیح است) و تلگرافی هم در این خصوص بایشان مخابره خواهد شد.(صحیح است)
زیرک‌زاده – دکتر سنجابی راهم خوب بود اسم می‌بردید
وکیل پور- جناب آقای دکتر شایگان راهم خوب بود اسم می‌بردید
دکتر شایگان – یک اشتباه مختصری بود خواستم رفع شود. دیوان داوری بین المللی مدتهاست از بین رفته و وجود ندارد (صحیح است) و اسم این محکمه ای که فعلا هست دیوان بین المللی دادگستری است (صحیح است)
۳- معرفی هیئت وزیران و تقدیم برنامه دولت بوسیله آقای کاظمی وزیر دارایی و نایب نخست وزیر
نایب رئیس – چند نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند چون هیئت دولت تشریف دارند جناب آقای کاظمی فرمایشی دارید بفرمایید
حاج سیدجوادی – چون هیئت دولت تشریف دارند بنده خواستم عرایضی بکنم (آقای کاظمی به محل نطق آمدند)
نایب رئیس – اجازه بفرمایید آقای کاظمی نامه خوانده شود. نامه ایست از جناب آقای نخست وزیر رسیده که قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد):
ریاست محترم مجلس شورای ملی
چون اینجانب بواسطه کسالت متاسفانه نمی‌تواند در جلسه علنی مجلس شورای ملی برای معرفی هیئت وزیران و تقدیم برنامه شرف حضور بهم رساند، جناب آقای باقر کاظمی وزیر دارایی و نایب نخست وزیر از طرف اینجانب مبادرت به معرفی هیئت وزیران و تقدیم برنامه هیئت دولت خواهد نمود.
نخست وزیر دکتر مصدق
نایب رئیس- جناب آقای کاظمی بفرمایید.
کاظمی – بطوری که از نامه جناب آقای نخست وزیر هویداست ایشان بواسطه کسالت متاسفانه نتوانستند شرف حضور بهم رسانند بنابراین به بنده فرمودند که بمعرفی هیئت دولت مبادرت کنم. بنابراین بهتر است نامه ای را که ایشان نوشته‌اند عینا قرائت کنم.
آقایان نمایندگان محترم
بر حسب تمایلی که از طرف مجلسین نسبت به اینجانب اظهار شده بود، حسب الامر اعلیحضرت همایون شاهنشاهی دولت اینجانب تشکیل و به پیشگاه ملوکانه معرفی گردید. اکنون با عرض سپاسگذاری از حسن ظن و اعتماد آقایان نمایندگان محترم نسبت به خود، اعضای دولت را بمجلس شورای ملی معرفی می‌کند:
- – آقای باقر کاظمی وزیر دارائی و نایب رئیس نخست وزیر.
- – آقای دکتر غلامحسین صدیقی وزیر کشور
- – آقای دکتر ابراهیم عالمی وزیر کار
- – آقای مهندس خلیلی طالقانی وزیر کشاورزی
- – آقای عبدالعلی لطفی وزیر دادگستری
- – آقای حسین نواب وزیر امور خارجه
- – آقای مهندس سیف الله معظمی وزیر پست و تلگراف
- – آقای مهندس داود رجبی وزیر راه
- – آقای دکتر علی اکبر اخوی وزیر اقتصاد ملی
- – آقای دکتر مهدی آذر وزیر فرهنگ
- – آقای دکتر صبار فرمانفرماییان کفیل وزارت بهداری
- – آقای سرلشگر احمد وثوق معاون وزارت دفاع ملی
- – وزارت جنگ را که از این به بعد وزارت دفاع ملی نامیده خواهد شد خود اینجانب بعهده خواهد داشت.
- و امیدوار است با مساعدت و هدایت نمایندگان محترم سعادت خدمت بکشور نصیب این جانب و همکاران بشود و بتوانیم چنانکه باید و شاید بر وفق آرزوی خود و جمیع دوستداران این سرزمین به اصلاح امور کشور توفیق حاصل کنیم. راجع به برنامه دولت بعرض میرساند که سیاست خارجی دولت مبتنی بر منشور ملل متحد و تقویت این سازمان بین المللی و دوستی با کلیه دول و احترام نسبت به همه ملل می‌باشد و در سیاست داخلی نظر به اوضاع و احوال فعلی اصلاحاتی در امور کشور ضرورت دارد که مواد آن را بشرح زیر تقدیم داشته و درخواست تصویب آن را دارد:
- ۱- اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای ملی و شهرداریها.
- ۲- اصلاح امور مالی و تعدیل بودجه بوسیله تعدیل در مخارج و برقراری مالیات‌های مستقیم و در صورت لزوم مالیات‌های غیرمستقیم.
- ۳- اصلاح امور اقتصادی بوسیله افزایش تولید و ایجاد کار و اصلاح قوانین پولی و بانکی.
- ۴- بهره برداری از معادن نفت کشور.
- ۵- اصلاح سازمانهای اداری و قوانین استخدام کشوری وقضایی.
- ۶- ایجاد شورای محلی در دهات به منظور اصلاحات اجتماعی و تامین مخارج آن اصلاحات بوسیله وضع عوارض.
- ۷- اصلاح قوانین دادگستری
۸- اصلاح قانون مطبوعات. - ۹- اصلاحات امور فرهنگی و بهداشتی و وسایل ارتباطی.
نایب رئیس – طبع و توزیع خواهد شد که در جلسه آینده مطرح شود. آقای کاظمی بفرمایید
۴- تقدیم دو فقره لایحه بوسیله آقای کاظمی وزیر دارایی
کاظمی – نظر بفوریت این دو موضوعی که عرض می‌کنم دو لایحه تقدیم می‌شود که تا جریان پارلمانی خودش را طی بکند در ضمن تکلیف برنامه دولت هم معلوم می‌شود. یکی ماده واحده ایست برای اجازه پرداخت حقوق تیر ماه مستخدمین دولتی و یکی دیگر برای تمدید حکومت نظامی در خوزستان بمدت ۳ ماه است.
نایب رئیس – فوریتی ندارد؟
کاظمی – نخیر
۵ – قرائت نتیجه انتخاب کمیسیونها از شعب
نایب رئیس – نتیجه انتخابات اعضای کمیسیونها باطلاع آقایان می‌رسد مقام ریاست مجلس شورای ملی بموجب آئین نامه داخلی مجلس و تصمیم هیئت محترم رئیسه شعب ششگانه در تاریخ ۱۸ و ۱۹ تیرماه ۳۱ تشکیل و کمیسیونهای پارلمانی را بترتیبی که بضمیمه تقدیم شده‌است انتخاب نموده‌اند. توضیح آنکه طبق تصمیم شعب مزبور کمیسیونهایی که انتخاب نشده و یا کمیسیونهایی که عده اعضای آن تکمیل نیست بعد انتخاب و تکمیل خواهد شد.
رئیس اداره کمیسیونها و شعب – محمدتاج
- اعضای کمیسیون بودجه:
- از شعبه اول – آقایان: اورنگ – محمد ذوالفقاری
- ا زشعبه دوم – آقایان: دکتر شایگان – امامی اهری – دکتر بقایی.
- از شعبه سوم – آقایان: گنجه – دکتر ملکی – مکی
- از شعبه چهارم – آقایان: ملک مدنی – دکتر طاهری – دکتر کیان
- از شعبه پنجم – آقایان: شبستری – انگجی – جلیلی
- از شعبه ششم – آقایان: مهندس رضوی – دکتر فلسفی – معتمددماوندی
- اعضای کمیسیون فرهنگ:
- از شعبه اول – آقایان: جلالی – راشد
- از شعبه دوم – آقایان: دکتر شایگان – مدرس
- از شعبه سوم – آقایان: ذکایی – مصدقی
- از شعبه چهارم – آقایان: ناظرزاده – دکتر فقیهی
- از شعبه پنجم – آقایان: دکتر مصباح‌زاده – میلانی.
- از شعبه ششم – آقایان: مهندس رضوی – دکتر سنجابی
- اعضای کمیسیون برنامه:
- از شعبه اول – آقایان: امیرافشاری – شهاب خسروانی – هدی
- از شعبه دوم – آقایان: قنات آبادی – خسروقشقایی – پورسرتیپ
- از شعبه سوم – آقایان: حمیدیه – افشار- ذکایی
- از شعبه چهارم – آقایان: ناصر ذوالفقاری – دکتر فقیهی – میراشرافی
- از شعبه پنجم – آقایان: مهندس زیرک‌زاده – منصف – تولیت
- از شعبه ششم – آقایان: وکیل پور- فرزانه – غروی
- کمیسیون دارایی:
- از شعبه اول – آقایان: اورنگ – صفایی – حاج سیدجوادی
- از شعبه دوم – آقایان: نریمان – شوکتی – امامی اهری
- از شعبه سوم – آقایان: افشار- کهبد- افشارصادقی
- از شعبه چهارم – آقایان: میراشرافی – شاپوری – پارسا.
- از شعبه پنجم – آقایان: قشقایی – دادور- حسیبی
- از شعبه ششم – آقایان: وکیل پور- مجتهدی – صراف‌زاده
- کمیسیون خارجه:
- از شعبه اول – آقایان: حائری‌زاده – اورنگ – محمد ذوالفقاری
- از شعبه دوم – آقایان: دکتر بقایی – نریمان – زهری
- از شعبه سوم – آقایان: گنجه – ملکی – دکتر فاخر
- از شعبه چهارم – آقایان: پارسا- ناصر ذوالفقاری – شاپوری
- از شعبه پنجم – آقایان: مهندس حسیبی – انگجی – دکتر مصباح‌زاده
- از شعبه ششم – آقایان: دکتر سنجابی – مهندس رضوی – عامری
- کمیسیون کشور:
- از شعبه اول – آقایان: دوالفقاری – موسوی – حائری زاد
- از شعبه دوم – آقایان: خسرو قشقایی – قنات آبادی – مدرس
- از شعبه سوم – آقایان: گنجه – بهادری – اخگر
- از شعبه چهارم – آقایان: ناظرزاده – دکتر کیان – ریگی
- از شعبه پنجم – آقایان محمدحسین قشقایی – منصف – نجفی
- از شعبه ششم – آقایان: کریمی – مجتهدی – اقبال
- کمیسیون دادگستری:
- از شعبه اول – آقایان: حاج سیدجوادی – موسوی – جلالی
- از شعبه دوم- آقایان: دکتر شایگان – مدرس – امامی اهری
- از شعبه سوم – آقایان: اخگر- دکتر فاخر- مصدقی
- از شعبه چهارم – آقایان: پارسا- ناظرزاده
- از شعبه پنجم – آقایان: نجفی – مصباح‌زاده – میلانی
- از شعبه ششم – آقایان: دکتر سنجابی – عامری – فرزانه
- کمیسیون اقتصاد ملی وبازرگانی:
- از شعبه اول – آقایان: شهاب خسروانی – مجیدموسوی
- از شعبه دوم – آقایان: احمد فرامرزی – شوکتی
- از شعبه سوم – آقایان: افشار صادقی – حمیدیه
- از شعبه چهارم – آقایان: دکتر کیان – خلخالی
- از شعبه پنجم – آقایان: دادور- میلانی
- از شعبه ششم – آقایان: صراف‌زاده – غروی
- کمیسیون کشاورزی:
- از شعبه اول – آقایان: شهیدی – هدی
- از شعبه دوم – آقایان: خسرو قشقایی – پورسرتیپ
- از شعبه سوم – آقایان: کهبد- مصدقی
- از شعبه چهارم – آقایان: ملک مدنی -ریگی
- از شعبه پنجم – آقایان: تولیت – دادور
- از شعبه ششم – آقایان: مجتهدی – اقبال
- کمیسیون بهداری:
- از شعبه اول – آقایان: راشد- امیرافشاری
- از شعبه دوم – آقایان: احمد فرامرزی – مشار
- از شعبه سوم – آقایان: دکتر ملکی – کهبد
- از شعبه چهارم – آقایان: دکتر فقیهی- دکتر طاهری
- از شعبه پنجم – آقایان: جلیلی – نجفی
- از شعبه ششم – آقایان: دکتر فلسفی – معتمد دماوندی
- کمیسیون نظام:
- از شعبه اول – آقایان: امیرافشاری – شادلو
- از شعبه دوم – آقایان: پورسرتیپ – قشقایی
- از شعبه سوم – آقایان: افشار صادقی – بهادری
- از شعبه چهارم – آقایان: میراشرافی – ناصر ذوالفقاری
- از شعبه پنجم – آقایان: شبستری
- از شعبه ششم انتخاب نشده است
- کمیسیون پست وتلگراف:
- از شعبه اول – آقایان: شهیدی – شادلو
- از شعبه دوم – آقایان: عبدالرحمن فرامرزی – نریمان
- از شعبه سوم – آقایان: بهادری – نبوی
- از شعبه چهارم – آقایان: خلخالی – ریگی
- از شعبه پنجم – آقایان: زیرک‌زاده – منصف
- از شعبه ششم انتخاب نشده است
- کمیسیون راه:
- از شعبه اول – آقایان: شادلو- هدی
- از شعبه دوم- آقایان: احمد فرامرزی – شوکتی
- از شعبه سوم – آقایان: دکتر ملکی – ذکایی
- از شعبه چهارم – آقایان: ملک مدنی – شاپوری
- از شعبه پنجم – آقایان: شبستری – محمدحسین قشقایی
- از شعبه ششم – آقایان: معتمددماوندی – مهندس رضوی
- کمیسیون اموراجتماعی وکار:
- از شعبه اول – آقایان: شهاب خسروانی – حاج سیدجوادی
- از شعبه دوم – آقایان: دکتر بقایی – قنات آبادی
- از شعبه سوم و چهارم انتخاب نشده است
- از شعبه پنجم – آقایان:آیت الله کاشانی – مهندس زیرک‌زاده
- از شعبه ششم انتخاب نشده اشت
- کمیسیون محاسبات
- از شعبه اول – آقای جلالی
- از شعبه دوم – آقای نریمان
- از شعبه سوم – آقای افشار
- از شعبه چهارم – آقای دکتر طاهری
- از شعبه پنجم – آقای جلیلی از شعبه ششم – آقای صراف‌زاده
- کمیسیون اموراستخدام:
- از شعبه اول – آقایان: راشد-شهیدی
- از شعبه دوم – آقایان: زهری – نریمان
- از شعبه سوم انتخاب نشده‌است
- از شعبه چهارم: آقای خلخالی
- از شعبه پنجم – آقایان: انگجی – تولیت
- از شعبه ششم – آقایان: وکیل پور- عامری
- کمیسیون عرایض:
- از شعبه اول – آقای صفایی
- از شعبه دوم – آقای دکتر بقایی
- از شعبه سوم – آقای مکی
- از شعبه چهارم انتخاب نشده
- از شعبه پنجم – آقای مهندس حسیبی
- از شعبه ششم – آقای مهندس غروی
نایب رئیس – آقای دکتر بقایی
دکتر بقایی – چون بنده در اثر اظهار لطف همکاران محترم در چهارشعبه انتخاب شده‌ام و عضویت بیش از سه شعبه را نمی‌توانم قبول کنم باین جهت از عضویت کمیسیون خارجه استعفا می‌دهم و ضمنا از موقع استفاده می‌کنم این طومارهایی که رسیده‌است و تعدادش هم زیاداست و نمی‌شود وقت مجلس را گرفت همین طور تقدیم مقام ریاست می‌کنم و یک مطلب دیگر هم با کمال احترام می‌خواستم بعرض مجلس شورای ملی برسانم چون در این ایام اخیر بطوریکه ملاحظه فرمودید یک عده از آقایان نمایندگان کمتر وارد بجریان بودند تغییر جهت دادند و باکثریت مجلس پیوستند و در حقیقت اکثریت مجلس تغییرکرده‌است بنابراین باکمال احترام می‌خواستم از مقام ریاست مجلس یعنی جناب آقای امام جمعه استدعا کنم که ایشان استعفا بدهند زیرا برای آن منظوری که ایشان رئیس شده بودند بحمدالله ملت ایران اجازه نداد که عملی بشود و دیگر محلی برای ریاست ایشان باقی نمی‌ماند.
نایب رئیس – آقای بهادری
بهادری – بنده راجع بکمیسیونهاعرضی داشتم همیشه کمیسیونها اصولا در خود مجلس انتخاب می‌شد و بهتر هم بود ولی این بار طبق تصویب مجلس آن ترتیب را تغییر دادند ضمنا خواستم عرض کنم بنده از کمیسیون نظام استعفامی دهم چون در قسمت نظام اطلاعات ندارم و جناب آقای سرهنگ اخگر چون اطلاعات دارند بنده واگذارمی‌کنم بایشان (اخگر- متشکرم)
نایب رئیس – آقای ملک مدنی
ملک مدنی – عرض کنم یکی از کمیسیونهای مهم کمیسیون فرهنگ است که کار بسیاری هم دارد سابقاعده اعضای آن ۱۸ نفر بودند ولی اخیرا مذاکره شده که در هیئت رئیسه تصمیم گرفته شده که ۱۲ نفرانتخاب شوند و اشخاصی که صلاحیت دارند انتخاب شوند
نایب رئیس – در هیأت رئیسه بحث می‌شود بعدا گزارش آن داده می‌شود آقای اخگر
اخگر- بنده تلگرافاتی داشتم از طرف مردم بوشهر، دیلم، گناوه برازجان و شیراز و سایر شهرستانها چون تلگرافات خیلی زیاد است و شاید وقت خواندنش نباشد خواستم باختصار عرض کنم و ضمنا خواستم مراتب تسلیت خودم را بملت ایران عرضه دارم و هم درود فراوان باشخاصی که در این راه جان شیرین خودشان را از دست داده‌اند تقدیم کنم باین مختصر قناعت می‌کنم
نایب رئیس – آقای اقبال
اقبال – بنده در کمیسیون فرهنگ هستم و چند نفر آقایان که تقلیل داده‌اند بدون اطلاع بنده بوده و من معترض هستم
نایب رئیس – اصلاح می‌شود
اقبال – این تلگرافات هم که پشتیبانی از جناب آقای دکتر مصدق رسیده است تقدیم می‌کنم
نایب رئیس – آقای کریمی
نادعلی کریمی – بنده دو جلسه است قبل از وقت می‌آیم بنام قبل از دستور نام نویسی می‌کنم متاسفانه آقایان عمدا برای اینکه عرایضی نکنم وقتم را غصب کرده‌اند این است که اجازه می‌خواهم عرایضم را عرض کنم.
نایب رئیس – آخر جلسه
کریمی – آخرجلسه چون حرف بنده بگوششان سخت است جلسه را خالی می‌کنند بنده دو جلسه است می‌خواهم صحبت کنم
۶- معرفی آقای سرلشگر وثوق بمعاونت وزارت دفاع ملی بوسیله آقای کاظمی نایب نخست وزیر
نایب رئیس – آقای کاظمی
کاظمی – بنده از حضور آقایان اجازه می‌خواهم که از طرف آقای نخست وزیر و وزیر دفاع ملی آقای سرلشگر احمد وثوق را بسمت معاون وزارت دفاع ملی معرفی کنم (حاج سیدجوادی – به شرط اینکه مصالح ملت را بر مصالح خصوصی مقدم بدارد) (نادعلی کریمی – به شرطی که مثل زمان ژاندارمری رفتار نکنند، دربار دربار هم نکنند) (دکتر بقایی – صبر کنید انشاء الله خدمتشان می‌رسیم)
۷ – قرائت گزارش شعبه پنجم راجع به اعتبارنامه آقای شهیدزاده از نجف آباد و ارجاع به کمیسیون تحقیق
نایب رئیس – آقای دکتر مصباح‌زاده گزارش نجف‌آباد راقرائت بفرمایید (گزارش انتخابات نجف‌آباد مبنی بر بنمایندگی آقای شهیدزاده توسط آقای دکتر مصباح‌زاده مخبر شعبه بشرح زیر قرائت گردید)
- پرونده انتخابات حوزه انتخابیه نجف‌آباد حاکی است که در تاریخ ۱۳-۱۲-۳۰ ۱۰۸ نفر از طبقات ۶گانه بوسیله بخش دارای دعوت و ۳۶ نفر از حاضرین بقید قرعه انتخاب شدند در تاریخ ۱۹-۱۲-۳۰ اعضای اصلی وعلی البدل انجمن نظارت مرکزی از بین ۳۶ نفر انتخاب و پس از تعیین انجمنهای فرعی ازتاریخ ۱۴ تا ۱۸ اردیبهشت ماه برای توزیع تعرفه و اخذ رای مدت تعیین و پس از استخراج و قرائت آراء حائزین اکثریت بشرح زیر اعلام گردید:
- ۱- آقای حسن شهیدی ۱۰۱۲۱ رای
- ۲- آقای دکتر نیرومند ۵۵۰۰ رای
- ۳- آقای حبیب الله اشراقی ۲۲۶۸ رای
- ۴- آقای حسین مدرسی ۱۱۵۵ رای
- ۵- آقای سیدعباس مصطفوی ۴۶۸ رای
سپس انجمن مرکزی نجف‌آباد کلیه آراء صندوقهای انجمن فرعی فریدن و دو شعبه آنرا باطل می‌نماید بدین ترتیب که ابتدا صندوق آن حوزه را که آقای شهیدی در آن ۴۳۲۷ رای داشتند ابطال و بعدا صندوقهای داران و چادگان دو شعبه دیگر انجمن فرعی فریدن را که آقای شهیدی در آنها مجموعا ۳۰۳۰ رای داشتند باطل می‌نماید در نتیجه آقای دکتر عیسی قلی امیر نیرومند رابا۳۸۰۴رای حائز اکثریت اعلام می‌نماید در مدت قانونی شکایاتی بانجمن واصل گردید بیشتر آنها اعتراض نسبت بابطال آراء صندوقهای انجمن فرعی فریدن و دو شعبه تابعه آن بوده‌است انجمن نظارت مرکزی اعتراضات مزبور را موجه ندانسته و در تاریخ ۳،۱، ۳۱ اعتبارنامه بنام آقای دکتر نیرومند بامضای ۶ نفر از اعضای اصلی انجمن صادر می‌نماید چون دو نفر اعضای اصلی انجمن مرکزی و بخشدار نجف آباد نسبت و عمل انجمن را برخلاف قانون انتخابات تشخیص داده بودند و آقای شهیدی را حائز اکثریت می‌دانستند و از ایشان قبول نمایندگی استعلام و پس از وصول قبولی اعتبارنامه ایشان را بامضای بخشدار نجف‌آباد و دو نفر اعضای انجمن مرکزی صادرمی‌کنند پس از صدور اعتبارنامه بخشدار نجف آباد آقای شهیدی را بنمایندگی حوزه نجف‌آباد و فریدن بوزارت کشور معرفی می‌نماید وزارت کشور در تاریخ ۱۷-۳-۳۱ پرونده را بدون اظهار نظرنسبت بتعیین نماینده منتخب بمجلس شورای ملی ارسال پرونده بشعبه ۵ارجاع می‌گردد شعبه پنجم در چندین جلسه پرونده را مطالعه و شکایات واصله را رسیدگی می‌نماید بیشترشکایات واصله راجع بدو موضوع است یکی تعیین ۵ نفر اعضای علی البدل بجای ۵نفر اعضای اصلی انجمن مرکزی که مستنکف شناخته شده بودند و دیگری راجع بابطال آرا صندوقهای حوزه فرعی فریدن و دو شعبه تابعه آن می‌باشد نسبت بشکایات مربوط بتعیین پنج نفر اعضای علی البدل بجای پنج نفر اعضای اصلی جریان از این قرار است با اینکه انجمن مرکزی توزیع تعرفه و اخذ رای را از تاریخ ۱۴ اردیبهشت ماه تعیین نموده روز ۱۳ همان ماه یعنی یکروز قبل از تاریخ شورع توزیع تعرفه و اخذ رای پنج نفر از اعضای انجمن بدون اینکه بقیه اعضای انجمن و بخشدار را مطلع نمایند تشکیل جلسه داده و تصمیم بتعویق انتخابات می‌گیرند و جریان را بعدا باطلاع بخشدار و سایر اعضای انجمن می‌رسانند بخشدار نجف آباد و چهار نفر دیگر اعضای انجمن که از تشکیل جلسه مزبور بی اطلاع بوده و آنرا برخلاف قانون می‌دانستند بعمل پنج نفر اعضای اصلی اعتراض نموده و تصمیم سابق انجمن را قانونی و غیرقابل تغییر می‌دانند از بعد از ظهر روز ۱۳ تا صبح روز چهاردهم اردیبهشت چندین مرتبه اعضای انجمن مرکزی برای تشکیل جلسه دعوت می‌شوند ولی پنج نفر اعضایی که اخذ رای را بنا بر تصمیم قبلی خودشان بدوت تعیین تاریخ ببعد موکول نموده بودند از پذیرفتن دعوتنامه و حضور در جلسه انجمن استنکاف می‌نمایند چون تا نزدیک ظهر روز چهاردهم اردیبهشت ماه با وجود اخطار متعدد بخشدار پنج نفر اعضای انجمن مرکزی از حضور در جلسه استنکاف می‌ورزند بخشدار باستناد ماده ۱۸ قانون انتخابات بجای اعضای مستنکف بحکم قرعه پنج نفراز آقایان اعضای علی البدل را برای تکمیل انجمن نظارت مرکزی انتخاب می‌نماید موضوعی که در این مورد بسیار قابل توجه‌است و موید اظهارات چهار نفراعضای اصلی انجمن و بخشدارنجف آباد دائر برعدم اطلاع ایشان از تشکیل جلسه روز سیزدهم این است که آخرین جلسه انجمن نظارت در تاریخ ۱۲ اردیبهشت تشکیل شده بود و در صورت جلسه آن تاریخی برای تشکیل انجمن در روزهای بعد تعیین نگردیده‌است بعدا که پنج نفر اعضای اصلی انجمن تصمیم می‌گیرند که انتخابات را برای مدت نامعلومی متوقف نمایند و بدین منظور تشکیل جلسه می‌دهند برای اینکه مورد اعتراض سایر اعضای اصلی انجمن و بخشدارنجف آباد و بازرسان قضایی واقع نشوند و جلسه ایشان قانونی تلقی گردد جمله ای در آخر صورت جلسه روز دوازدهم اردیبهشت ماه بدین عبارت (جلسه بعدی بساعت ۸صبح فردا موکول شد) الحاق می‌نمایند مهمترین دلیلی که الحاق جلسه مزبور را روشن می‌نماید و مورد توجه قرار گرفته‌است این است که در رونوشت جلسه دوازدهم اردیبهشت ماه که از طرف انجمن مرکزی برای بخشدار نجف آباد ارسال گردیده جمله (جلسه بعدی بساعت ۸ صبح فردا موکول شد) دیده نمی‌شود و این الحاق بحدی آشکار بوده که بعضی از بازرسان قضایی اظهار تعقیب کیفری مرتکبین الحاق نموده‌اند بنا بر شرح فوق با توجه بکیفیت تشکیل جلسه روز سیزدهم اردیبهشت ماه عدم اطلاع بخشدار و چهار نفردیگر اعضای اصلی انجمن از جلسه مزبور و الحاق جمله توصیف شده در آخر صورت جلسه دوازدهم اردیبهشت ماه و تعلل و استنکاف ۵ نفر اعضای اصلی از حضور در جلسه چهاردهم اردیبهشت ماه با وجود دعوت و اخطار بخشدار که مورد تایید بازرسان قضایی نیز قرار گرفته عمل بخشدار مبنی بر اجرای ماده ۱۸قانون انتخابات قانونی بوده و شکایت شاکیان از این حیث وارد نمی‌باشد
شکایت مهم دیگری که ضمن مطالعه پرونده موردتوجه قرارگرفت مربوط بابطال صندوقهای انجمن فرعی فریدن و ۲ شعبه تابعه آن یعنی آخوره و چادگان می‌باشد انجمن نظارت مرکزی نجف‌آباد بدو دلیل صندوق آخوره را باطل نموده‌است یکی این که طبق گزارش آقای یزدانی رئیس انجمن مرکزی شناسنامه نزد یکنفر از رای دهندگان کشف گردید که ظاهرا متعلق باو نبوده‌است و دیگر این که صندوق آخوره بنا بر تصمیم انجمن مرکزی می‌بایستی ثابت باشد طبق نظر انجمن فرعی داران سیار تعیین شده‌است نسبت به ابطال صندوق چادگان دلیل انجمن مرکزی این است که چون مقرربوده در دو روز در چادگان و ۲ روز در یان چشمه اخذ رای شود و ۳ روز در چادگان و یکروز در یان چشمه عمل گردیده اقدام بابطال گردیده‌است. اما نسبت بابطال صندوق داران دلیل انجمن مرکزی این است که چون مقررگردیده بود برای ثبت تعرفه از یک دفتر استفاده شود و شعبه داران از دو دفتراستفاده نموده از این جهت صندوق مزبور نیز باطل است بنظر شعبه پنجم عمل انجمن نظارت مرکزی انتخابات نجف‌آباد دائر بابطال صندوقهای انجمن فرعی داران و شعبه تابعه آن یعنی چادگان و آخوره برخلاف قانون و بدون دلیل می‌باشد زیرا جدول منظم بقانون انتخابات انجمن فریدن انجمن فرعی شناخته شد، و طبق صریح ماده ۱۶ قانون انتخابات که می‌گوید انجمنهای فرعی مسئول و متصدی صحت انتخابات محل خود یعنی مسئول انتخابات داران و چادگان و آخوره بوده انجمن مرکزی نمی‌تواند نسبت به تصمیمات انجمن فرعی مزبور و شعب تابعه آن دخالتی داشته باشد بر فرض که قانون انتخابات انجمنهای فرعی را مسئول صحت انتخابات محل خود نشناخته و در این صورت هم انجمن مرکزی نمی‌توانست باین عنوان که صندوق ثابت تبدیل بصندوق سیار شده یا بجای استفاده از یک دفتراز دو دفتراستفاده شده یا اینکه یک برگ شناسنامه نزدیکی از رای دهندگان کشف گردیده که ظاهرا متعلق بدیگری بوده آراء صندوق فرعی و شعب تابعه آنرا که متجاوز از یازده هزار رای می‌باشد بطور کلی باطل نمایند بنابراین با توجه بدلایل مذکور منبی بر غیر قانونی بودن ابطال آراء صندوقهای داران و چادگان و آخوره شعبه پنجم آقای حسن شهیدی را باکثریت ۱۰۱۲۲ رای نماینده نجف‌آباد و فریدن تشخیص و نمایندگی ایشان را تایید و گزارش آنرا جهت تصویب تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید. (آقایان دکتر بقایی و زهری اظهار مخالفت نمودند
۸- قرائت گزارش شعبه ششم راجع باعتبارنامه آقای مجدزاده نماینده رفسنجان و ارجاع بکمیسیون تحقیق
نایب رئیس – با مخالفت آقایان دکتر بقایی و زهری به کمیسیون تحقیق فرستاده می‌شود آقای دکتر فلسفی (آقای دکتر فلسفی مخبر شعبه ششم گزارش شعبه مبنی بر انتخابات رفسنجان و نمایندگی آقای مجدزاده را بشرح زیر قرائت نمودند)
- پرونده انتخابات رفسنجان حاکی است که در تاریخ هفتم بهمن ۱۳۳۰ از طرف فرماندار از ۱۰۸ نفر طبقات شش گانه و معتمدین محل دعوت بعمل آمده و پس از انتخاب ۳۶ نفر و تعیین اعضای اصلی و علی البدل انجمن نظارت مرکزی و انتشار آگهی انتخابات و تشکیل شعبه فرعی از تاریخ ۱۴ اردیبهشت ۱۳۳۱ تا آخر روز ۱۶ اردیبهشت توزیع تعرفه و اخذ رای شده‌است، در نتیجه از مجموع ۱۴۳۹۸ رای ماخوذه آقایان بهرام مجدزاده دارای ۷۶۳۱ و مهدی معین‌زاده باقری دارای ۶۳۲۷ رای بوده‌اند ولی انجمن بدون حضور فرماندار و بازرس ۱۴ صندوق را از ۱۸صندوق باطل نموده در نتیجه آقای مهدی معین‌زاده باقری را باکثریت ۳۳۹۳از مجموع ۴۴۳۷ رای محسوبه بفرمانداری جهت اعلام باهالی معرفی نموده‌است و یک هفته از روز۲۳ اردیبهشت ماه ۱۳۳۱ جهت وصول شکایات و رسیدگی نسبت به آن تعیین می‌نماید در مدت مقرر شکایاتی بدفترانجمن می‌رسد که بیشتر آن مربوط باعتراض در مورد ابطال ۱۴ صندوق بوده‌است ولی انجمن بشکایات رسیده ترتیب اثری نداده و در تاریخ ۳ خرداد ۱۳۳۱ اعتبارنامه به نام آقای معین‌زاده باقری صادر می‌نماید لکن فرماندار از امضای اعتبارنامه خودداری کرده و پرونده امر بوزارت کشور احاله می‌شود. وزارت کشور هم پرونده را بدون معرفی نماینده برای رسیدگی بمجلس شورای ملی فرستاده است در نتیجه پرونده بشعبه ششم ارجاع گردید و شعبه بمحتویات آن رسیدگی نمود. نظر باینکه مدت مقرر ۱۰ روز رسیدگی شعبه بپایان رسیده بود شعبه از هیئت محترم رئیسه کسب اجازه نمود که یا مدت را تمدید و یا پرونده را بیکی از شعب ارجاع فرمایند و هیئت محترم رئیسه با تمدید موافقت نموده و مجددا پرونده در شعبه ششم مورد رسیدگی قرارگرفت. درنتیجه شعبه با توجه بمحتویات پرونده و صورتجلسه نهایی انجمن مرکزی و گزارشهای فرماندار و بازرس انتخابات و شکایات رسیده در مدت مقرربه مجلس شورای ملی صحت انتخابات رفسنجان را تصدیق و نظرانجمن در مورد ابطال ۱۴ صندوق بعلت عدم دلیل موجه صحیح ندانسته بنابراین صحت انتخابات رفسنجان و نمایندگی آقای بهرام مجدزاده را که به اکثریت ۷۶۳۱رای از مجموع ۱۴۳۹۸ رای ماخوذه بنمایندگی دوره هفدهم تقنینیه از حوزه انتخابیه رفسنجان انتخاب شده بودند تصویب و اینک گزارش آنرا تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید. (آقایان پورسرتیپ و بهادری اظهار مخالفت نمودند)
نایب رئیس – با مخالفت آقایان بهادری و پورسرتیپ بکمیسیون تحقیق ارجاع می‌شود نطق بعد از دستور شروع می‌شود
نبوی – عرضی داشتم
نایب رئیس – بفرمایید
نبوی – ضمن قرائت اعضای کمیسیون معلوم شد بعضی در چهار جا انتخاب شده‌اند و پاره ایی انتخاب نشده‌اند خواستم استدعا کنم مقام ریاست دستور فرمایند که این شعب امروز یا روز دیگری تشکیل جلسه بدهند و ترتیب این کار را بدهند.
۹- بیانات بعد از دستور آقایان: مدرس – دکتر شایگان – حاج سیدجوادی – اخگر- کریمی و مهندس حسیبی
نایب رئیس – بسیارخوب آقای مدرس بفرمایید
مدرس – برای بیان علل وحقایقی که بنده را باتخاذ روش اخیر برانگیخته و روشن ساختن اذهان موکلین خود که بقین در انتظار توضیح و تفسیر وقایع این چند روز اخیر بسرمی برند ناگزیرم بطور اجمال موضوع را تشریح نمایم. آنچه مورد تصدیق خاص و عام بوده و جای هیچگونه شک و انکارش باقی نیست ملی و ضروری بودن نهضتی است که برای تحصیل حقوق مسلم در قاطبه ملت ایران بوجودآمده‌است. فداکاریها و از خودگذشتگیهای بی شائبه و قابل تقدیسی که در این مدت از طرف کلیه طبقات ملت بمنصه ظهوررسیده مخصوصا فوران و وضع جهنده‌ای که احساسات عمومی در روزهای اخیر بخود گرفت مستغنی از هرگونه توضیح او اثبات است. بنده بدون اینکه در راه انجام آمال ملی خود باشخاص معین متوجه باشم باقتضای وظیفه خطیر نمایندگی اساس تصمیمات خود را برمصالح عالیه کشور و رعایت اصول کلی قرارداده و باتمام قوا برای حفظ و دفاع قانون کمر بسته‌ام. طرفداری اصرارآمیز بنده از جناب آقای دکتر مصدق و ابرازعکس العمل نسبت به مخالفین او جنبه شخصی و خصوصی ندارد. زیرا عمر سیاسی بنده کوتاه تر از آن است که مهر یا دشمنی کسی اثری در آن باقی گذارده باشد بلکه تنها هدف و مقصود من آن است وقتی که ضرورت اجتماعی یک رسالت و وظیفه تاریخی را بکسی محول داشت باید زمان و امکان انجام آنرا نیز فراهم آورد ناقص گذاردن یک تحول اجتماعی مانند سقط جنین است که هم مدتی بار حمل را بر خود هموار ساخته و هم از داشتن فرزند محروم گردیده‌است (صحیح است). شاید کسانی بگویند که نمی‌شود مصالح مملکتی را فدای اینگونه آزمایشهای مبهم نمود در جواب این نیز باید عرض کنم برای هراقدام مخصوصا در عالم اجتماع و سیاست کسی که امری را آغاز و مراحل آن را با دقت مراقبت موشکافانه‌ای پیموده است یقین صلاحیتش برای اتمام آن بیشتر از دیگران است. بالاجمال طرفداری اینجانب از جناب آقای دکتر مصدق نه از لحاظ شخصی است بلکه من طرفدار ادامه نهضتی هستم که ملت ایران در پیش گرفته و طرفدار انجام اصلاحات عمیقی در تمام شئونات اجتماعی این کشورم که این قسمت را مهمتر از اولی می‌دانم و معتقدم مسامحه در آن عواقب مملکت برباد دهی دربر خواهد داشت و در هر دو قسمت بعد از یاری خداوند متعال باید از نیروی عظیم و لایزال ملت الهام گرفت. و جناب آقای دکتر مصدق در حکم امروز بیشتر از رجال دیگر مملکت از هر حیث مورد توجه و علاقه و پشتیبانی عمومی هستند و مردم ایران از صمیم قلب بایشان ایمان و اعتقاد دارند و ایشان را مظهر افکار و احساسات و تمایلات و آرزوهای ملی می‌دانند. فعلا آنچه محتاج بتذکر میدان این است حوادث خونباری که بقیمت جان عزیزترین فرزندان و ریختن پاکترین خونهای جوانان ایران تمام می‌شود اگر یک درس عبرت و مبنای تصمیمات مفید برای آتیه مملکت قرارنگیرد نه تنها نتیجه جانبازیهای گرانبها را برایگان از دست داده‌ایم بلکه مورد لعن و نفرین شهداییکه جان شیرین را بر سر سودای وطن از دست داده‌اند نیز قرار خواهیم گرفت. ما موظفیم که علت و هدف این رستاخیزعظیم ملی را مورد دقت و امعان نظر قرار دهیم (صحیح است) بعقیده بنده علت آن رنج و محرومیتهای متراکم و درهم فشرده ایی است که ملت نجیب و بردبار ما طی قرون متمادی از خویش و بیگانه متحمل نموده و هدف آن ایجاد یک ایران نوینی است که بتوان دور از نفوذ و مداخله اجانب بطور آزاد و سرفراز و مطمئن زندگی نمود برای نیل بهدف مزبور آنچه لازمه فداکاری و از جان گذشتگی بود ملت رشید و زجر دیده ایران از خود نشان داد، با آتشی که در کانون سینه‌های پردرد و عصبانی و شعله وربود آتش اسلحه سنگین را خنثی نمود فریادهای جوانان ناله و ضجه‌های پیرمردان و پیرزنان باغرش سهمگین مسلسل‌ها و تانگها و زره پوشها مقابله کرد: بالاخره مردم ایران وظیفه ملی خودشان را بنحو احسن و تا سر حد کمال انجام دادند و خواهندداد. وظیفه ایکه فعلا متوجه ما نمایندگان می‌باشد این است که این احساسات مردم را با عقل و تدبیر و منطق رهبری کنیم و بطرف هدف و غایتی که در نظراست هدایت نماییم وبه نتیجه ثمربخش و مطلوب برسانیم و در محیطی آرام و دور از تشنجات و اختلافات خواسته‌های مردم را جامه عمل بپوشانیم و از خونهای ریخته شده در خاک ایران نهالی بارور و سایه گستر تربیت کنیم که مردم بتوانند در پناه آن روزگاری هم در رفاه و آسایش زندگی کنند و اگر این کار را نکنیم و خدا نکرده غفلت و مسامحه ورزیم کار از کار می‌گذرد ولی ملت بیدار و هشیار ایران که ناظر اعمال و شاهد سیاست ما است از تقصیرات ما نخواهدگذشت. آنچه با مطالعه علل و عواقب حوادث تاریخی دریافته‌ام این است که اغلب در موقع روی آوردن یک مصیبت و بدبختی متمرکز و متشکل می‌شویم ولی پس از رفع موقتی خطر و حصول نتیجه که می‌توان گفت مقدمه موفقیت است نه خود موفقیت بعللی که نمی‌خواهم عرض کنم وحدت و اتفاق اضطراری جای خود را به نفاق و تشتت و خودخواهی‌های زیان آور میسپارد و شرط اساسی موفقیت که فداکاریهای استمراری و مستهلک شدن شخیصتهای انفرادی در مصالح اجتماعی و حرکت روی نقشه صحیح و معین است از خاطره‌ها فراموش می‌شود و رشته‌ها پنبه می‌گردد و دشمنی که همواره مترصد و آرزومند این تفرقه و جدایی است حداکثر استفاده را بضرر ما می‌برد. بنا بمراتب معروضه بنده توجه همکاران محترم را در این لحظه تاریخی که ایرانی خفته بیدار و شانه‌های فرسوده خود را از زیر فشار جانفرسای استعمار رها ساخته بنکات زیر معطوف می‌دارم:
- ۱- اتخاذ تدابیر شدید و سریع درباره مجازات مباشرین و محرکین و مسببین کشتار اخیر در حداقل مدت و حداکثر وقت در یک محیط عاری از احساسات و حب و بغض‌های خصوصی
- ۲- اقدام به یک رفورم اجتماعی و اصلاحات اساسی درتمام مسائل مملکتی تا ریشه‌های فاسدی را که در شئون این کشور جای گرفته است سوزاند و با ایجاد عدالت اجتماعی و امنیت قضایی و رفع ظلم و بیدادگری و اصلاح فرهنگ و تعمیم بهداشت و با قطع ایادی خیانت کار و طرد آنان از مقامات حساس مملکت زمینه را برای پی گذاری یک سازمان نوین و ایجاد یک ایران سعادتمند و آباد هموار سازد.
- ۳- توجه فوری و سریع بحال خانواده‌ها و بازماندگان شهدای تیرماه ۳۱ تا ضمن ادای قدردانی و حق شناسی نسبت به فداییان وطن موجبات دلسردی کسانی که نگران و ناظر سرنوشت و سرگذشت جانبازان میهن هستند فراهم نشود.
انجام این آمال ملی مستلزم ایجاد تفاهم بین نمایندگان محترم و تقویت حس اغماض و شکیبایی و داشتن یک علاقه و تلاش مستمر و متمادی است. یعنی آنچه که ملت ایران با بیصبری از ما انتظار دارد. در پایان از این فرصت استفاده نموده و ضمن تقدیم سپاسگذاری ملت ایران بقضات حق پرست و حقیقت بین که دادگاه لاهه که با اعلام عدم صلاحیت خود حقانیت ایران را تایید فرموده‌اند این موفقیت را بملت ایران تبریک عرض می‌کنم (احسنت، احسنت) و نیز تلگرافات زیادی در موضوع اظهار خوشوقتی از سقوط حکومت چند روزه قوام السلطنه و نخست وزیری مجدد جناب آقای دکتر مصدق و موفقیت ملت رشید ایران در مبارزات داخلی و خارجی باینجانب و رفقایم رسیده است که عینا تقدیم مقام ریاست می‌شود چون در غالب آنها نسبت بعموم نمایندگان محترم طرفدار ادامه نهضت ملی ایران اظهار تشکر و پشتیبانی شده‌است لذا احساسات بی شائبه و مراتب قدردانی و سپاسگذاری مردم شرافتمند و حساس آذربایجان را که همواره در مصائب و شدائد سینه خود را سپر بلا ساخته‌اند بحضور نمایندگان محترم تبلیغ می‌کنم و از احساسات پاک آنان که بوسیله تعطیل عمومی چند روزه و مخابره تلگرافات و ارسال نامه‌ها و طومارها و غیره اظهار داشته‌اند نهایت سپاس گزاری را می‌نمایم. ضمنا چند دقیقه‌ای هم که از وقتم باقی مانده به جناب اقای دکتر شایگان می‌دهم.
نایب رئیس – پنج دقیقه وقت باقی است آقای دکتر شایگان بفرمایید
دکتر شایگان – بنده وقت زیادی برای کارم لازم ندارم آن وقتی که نطقهای طولانی لازم بود ایراد شود آنوقتی بود که هنوز این شیر خفته بود و یا تصور می‌کردند که شیر خفته است حالا دیگر حتی بهمان نادان ترین مردم این مملکت روشن شد که آن شیر بیدار است (صحیح است) بنابراین دیگر حرفی ندارم بزنم. بنده تشکر می‌کنم ابتدا از دوست عزیزم آقای مدرس که وقت خودش را به بنده لطف فرمودند و همچنین آقای خلخالی که موافقت فرمودند بنده صحبت کنم و از بیانات بسیار اساسی آقای مدرس هم تشکر می‌کنم که مطالبی فرمودند. اینجا لازم بود گفته شود من تصور می‌کنم این احساسات مردم که قبل از این هیجانات اخیر بصورت طومار و چلوار امضاء شده و تلگرافات درآمده بود اگر به آن ترتیب اثر داده می‌شد کار باینجاها نمی‌کشید حالا هم باز همان مطالب مطرح است حالا هم تعداد زیادی طومار و چلوار امضاء شده و تلگرافات رسیده که چون توسط بنده فرستاده‌اند بایستی بنده اینجا تقدیم مقام ریاست کنم و باید عرض کنم که مضامین اینها عبارتست از اولا تایید دکتر مصدق و نهضت ملی و در ثانی ابراز تنفر و انزجار نسبت به آن اشخاصی که خار راه پیشرفت مقاصد ملی باشند و حتی بعضی هم بحق یا باطل اسامی اشخاصی را ذکر کرده‌اند که امیدواریم درست نباشد یک مقداری هم که اخیرا رسیده راجع است باین فاجعه عظیمی که رخ داد و اظهار انزجار نسبت به مسببین آن و مخصوصا تقاضا و تمنی از عموم نمایندگان ملت و دولت که حتما انتقام این خونهای ناحقی که ریخته شده است بگیرند (صحیح است)
مطالب دیگری که در اینجا ذکر شده است راجع است بدیوان بین المللی دادگستری لاهه و اظهار تشکر نسبت به قضات محترمی که جانب حق را نگاهداشته‌اند و تبریک و تهنیت ملت ایران به مجلس شورای ملی بنده تصورمی‌کنم که کمترین چیزی که نسبت به این احساسات می‌شود در این جا اجراکرد این است که لااقل نام محلهایی که این طومارها را فرستاده‌اند ذکر بشود بنده صورت آنها را برداشته‌ام این طوماری است از اهالی شیراز که بسیار زیبا و چنانکه حق مردم آن شهر است با خط بسیار خوبی در ۱۵ متر چلوار نوشته‌اند و داده‌اند اینجا که تقدیم می‌کنم طوماری است از اهالی خرمشهر دیگری از اردکان فارس باز از اهالی شیراز بوسیله محمدحسن اتحاد خیاط و دیگری از کارگران و کارمندان فنی شرکت سهامی چای طومار دیگری است از کارمندان ناحیه راه آهن جنوب. هفتم نامه ایست از کانون نشر حقایق اسلامی مشهد هشتم از کارگران واگن سازی راه آهن نهم طوماری است از فرش فروشان شیراز دهمی از علمای شیراز یازدهمی از اهالی لنگرود و این خصوصیتش این است که یک نفر مامور مخصوص فرستاده‌اند که طومار را بعرض مجلس شورای ملی برساند. از اینها بگذریم تلگرافاتی است که از هر ناحیه ای رسیده ولی بنده فقط بذکر نواحی می‌پردازم اهالی شیراز نماینده ندارند به وسیله بنده و بوسیله نمایندگان فارس فرستاده‌اند. عده تلگرافها خیلی زیاد است که این جا جمع کرده‌ایم و حضور آقای رئیس تقدیم می‌کنم بعد از آباده بعد از آبادان بعد از کازرون بعد از تهران. ضمنا عرض کنم که این تلگرافات و طومارها و چلوارهای امضاء شده را یکمقداری بنده در جلسه گذشته تقدیم کردم اینها صورت آن قسمتی است که الان اینجا حاضر است دیگری از مشهد دیگری از دماوند، زنجان، بابلسر، مسجد سلیمان، دیگر از فردوس، بعد از نیشابور، ملایر، شوشتر، اصفهان، مجددا از رامسر، نهاوند، تبریز، ساوه، زاهدان، بروجرد، ابهر، ملایر، رامهرمز، گرگان، ایلام فسا
نایب رئیس – آقای حاج سیدجوادی
حاج سیدجوادی – چون از من خوش برش تر رفقا پیدا نمی‌کردند هر وقت آمدم اسم نویسی کردم که نطق قبل از دستور بکنم یعنی مطالبی که بنظرم مهم می‌آید و تذکر آن لازم است بعرض برادارن رشید خودم که بغالبشان حسن ظن دارم، بغالبشان البته یک عده ایی هستند کور باطن و قابل اصلاح نیستند ولی غالبا در دست اندازها و دو راهی دو قسمت از سه قسمت خوبند برای اینکه تقسیم خدا و امیرالمومنین هم تقسیم کرده است در حوادث و در فتن یعنی در شکنج ابتلائات در کوران حوادث گاهی هم می‌لغزند و زود متنبه می‌شوند باری بعضی هم مثل کوه پا برجاهستند بعضی‌ها هم در گمراهی و بدبختی چنان فرورفته‌اند که باین زودیها قابل اصلاح نیستند مگر مرگ اینها را اصلاح کند روی این اصل بغالب این آقایان ارادت دارم و خدا را گواه و شاهد می‌گیرم که من نمی‌توانم به برادران خودم نسبت اجنبی و اجنبی پرستی بدهم مگر اینکه برای من کاملا ثابت شده باشد و این طور اشخاص هم خیلی کم ثابت شده‌اند از برایم مگر اینکه بگویم یک طور دیگری است غرض این خوش برشی من ایجاب می‌کرد که هر وقت بعنوان نطق قبل از دستور اجازه خواسته‌ام آقایان سابقه پیداکرده‌اند از من تقاضا می‌کنند که ۵ دقیقه ۴ دقیقه از وقت خودم را به آقایان بدهم و باین جهت در مقام ایثار و گذشتم چون ما از خانواده ای هستیم که اوقات که هیچ از جان هم باید صرف نظر کنیم در راه میهن عزیز (صحیح است) و حالا احتیاج این است آقای اخگر که دوست من هستند و نهایت علاقه را دارم نسبت بایشان دو دقیقه از من وقت خواسته‌اند اگر من یکدفعه دیگر هم گفتم که نیم دقیقه هم نمی‌دهم بدیگری حالا تمام اوقاتم را تفویض می‌کنم بایشان و آقای وکیل پور هم مثل اینکه ۵ دقیقه وقت خواسته‌اند (وکیل پور- سه دقیقه) بنابراین می‌خواهم بطور مجمل دو چیز مورد نظرم را عرض کنم و حتی باید این قضیه را با همکاری آقایان نمایندگان و صلحا و پاک قلبها انجام بدهیم تا اگر بعضی‌ها هم لغزشی داشتند این عمل مردانه و باشهامت آنها جبران آن اندک لغزش را بکند و آن این است کمر همت را ببندیم و از مسببین انتقام بگیریم و عملا نشان بدهیم و بگوییم که ای مردم این نهضت واین قیام شما این ثمره و نتیجه را دربرداشت که ما نمایندگان حامی شما هستیم و آنجایی که شما خیال می‌کنید مرکز ثابتی است و لایتغیر است ما اجتماع را می‌دانیم نه هر دستگاهی را این دستگاه را باید مرکز ثابت اجتماع دانست نه هر دستگاهی مرکز ثابت مرکز ثابت او است این است که باید بمرکز ثابت علاقه مند شد و زیر سایه اجتماع زیست و به نفع اجتماع قدم برداشت و اگر شما بخواهید اجتماع را راضی کرده باشید و من هم دست شما را می‌بوسم باید بیایید کمر همت ببندید و در مقام انتقام برآیید هم آهنگ باشید تا بتوانیم به همه بفهمانیم به مسببین این واقعه نهایت خشم را داریم. یک قسمت دیگر این است که یک قسمت از تلگرافات و طومارها و نامه‌های زیادی رسیده از شهرستانها بوسیله بنده و برادر ارجمند و عزیزم حضرت آقای صفایی که قبلا تقدیم مقام ریاست یعنی آقای مهندس رضوی شده است که غالبا از شهرستان قزوین و شهرستانهای مختلف بوده است بنابراین بقیه وقتم را می‌دهم به آقایانی که وقت خواسته‌اند آقایان وکیل پور و اخگر
نایب رئیس – بیک نفر بیشتر نمی توانید بدهید
حاج سیدجوادی – تتمه دارد قربان سه چهار دقیقه بایشان و سه چهار دقیقه بدیگری می‌دهم
نایب رئیس – بموجب آئین نامه به بیش از یک نفر نمی‌شود داد.
حاج سیدجوادی – آقای اخگر از وقت خودشان به آقای وکیل پور می دهند.
نایب رئیس – آقای اخگر بفرمایید
اخگر- عرایض بنده بسیار مختصر است زیرا می‌دانم که تمام افراد ملت بحقایق امور آشنا هستند. در دوران حکومت سابق جناب آقای دکتر مصدق اقدام باصلاحات داخلی نشد زیرا که جنگ در دو جبهه میسر نبود حال که از نظر مسائل خارجی بحمدالله فراغتی حاصل شده است مردم سه چهار چیز را قبل از تمام مسائل می‌خواهند. یکی اینکه بدون رودربایستی کوتاه کردن دست عمال انگلیس و سایر اجانب از دامان این مملکت، دوم خلع ید از دزدان اداری و اجتماعی (صحیح است) سوم مجازات خیانتکاران و جنایتکاران (سیدجوادی – مسلما) چهارم اصلاح دادگستری و مخصوصا دادرسی ارتش (حاج سیدجوادی – بسیار لازم است)
اما وکلا: بعقیده بنده باید گذشته را فراموش کنیم و متحدا برای سعادت کشور کار کنیم (صحیح است) (خلخالی – گذشته را نمی‌شود فراموش کرد) آنچه برای صلاح کشور لازم است و واجب تر از اصلاح شخصی است این است کشور ما کشوری است که اصلاحات بسیار لازم دارد و این اصلاحات بدون اتحاد کامل صورت پذیر نخواهد شد (کریمی – ملت گذشته را قصاص خواهد کرد) بنابراین باید تمام وکلا متحدا برای سعادت کشور با هم متحد شویم. بنده بیشتر از این وقت آقایان را تلف نمی‌کنم.
نایب رئیس – آقای وکیل پور
وکیل پور- بنده فقط تلگرافاتی بود که خواستم تقدیم کنم صبح زود هم آمدم مجلس برای اسم نویسی و بعد چون دیدم آقایان دیگر زودتر آمده بودند سحرخیزتر و کامرواتر بودند این بود که از جناب آقای حاج سیدجوادی تقاضاکردم پنج دقیقه وقت بدهند به بنده و فعلا این تلگرافاتی است که از شیراز رسیده از جهرم رسید و البته آن تلگرافاتی که از شیراز رسیده تعداد زیادی امضاء دارد چندین صد امضاء دارد در پشتیبانی از دولت جناب آقای دکتر مصدق و تلگرافاتی هم شخصا باینجانب شده است مشعر براین که اهالی جهرم از روز اول مرداد ماه تمام دکاکین و مغازه‌ها را بسته‌اند و روز عزا گرفته‌اند نسبت به شهدای ملی
نایب رئیس – خواستم باطلاع آقایان برسانم که آقای پورسرتیپ اعتراض خودشان را از اعتبارنامه آقای مجدزاده پس گرفته‌اند
سیدجوادی – آقای بهادری هم اظهار لطف بفرمایند. سابقه نشان داد که بالاخره تصویب می‌شود و فقط یک ضرر بی جایی است که به آقا می‌زنند.
نایب رئیس – آقای کریمی بفرمایید
نادعلی کریمی – بنده هیچوقت میل ندارم وقت شریف آقایان نمایندگان را بگیرم (نایب رئیس – آقای کریمی تامل بفرمایید اکثریت نیست) بنده پیش بینی کرده بودم. (با ورود چند نفر عده کافی شد)
نایب رئیس – بفرمایید
کریمی – بنده هیچوقت میل ندارم وقت شریف آقایان رابدون جهت تضییع کنم دو جلسه است که بنده می‌آیم اسم نویسی می‌کنم برای اینکه بعضی مطالب هست که باید بعرض آقایان برسانم از لحاظ احترام باین مکان مقدس اینجا گفته شود متاسفانه در جلسه گذشته جناب آقای مهندس رضوی و در این جلسه هم جناب آقای ذوالفقاری که عهده دار ریاست مجلس بودند ببنده اجازه ندادند ولی حالا از ایشان تشکرمی‌کنم که اجازه دادند چند کلمه عرایض خودم را عرض کنم آقایان نمایندگان مجلس بمنظور پیشرفت امورمملکت که در این موقع فوق العاده احتیاج بهمکاری هم داریم تصمیم گرفتیم درباره وقایع اخیر و مسببین واقعه چیزی بعرض مجلس نرسد البته افراد ملت اگر فرد فرد آقایان نمایندگان بخوبی می‌شناسند منظور بنده از کلیه آقایان نمایندگان این است اشخاصی که موثر در اوضاع مملکت هستند ملت ایران بخوبی همه را می‌شناسد و اگر یک روزی قرارشد بیش ازاین بگفته آنهابی اعتنایی بشود مردم قصاص خودشان را خواهند گرفت و لازم نیست بنده اینجا با گفتن بعضی مطالب یک تشنجی ایجاد کنم که از توحید مساعی محروم بشویم (صحیح است) باین مناسب بنده با احساساتیکه از درونم فوق العاده مرا نارحت می‌کند تسلط اعصاب را حفظ می‌کنم و نگه می‌دارم انشاء الله برای یک روزی که مملکت بتواند قصاص خودش را از کسانیکه این توطئه را برعلیه استقلال مملکت و برعلیه تمامیت خاک ایران بوجود آورده‌اند بکشد البته خواهد کشید و بحساب همه خواهند رسید چیز دیگری که می‌خواستم عرض کنم موضوع کرمانشاه است بعقیده بنده و بتصدیق اکثر آقایان که بکرمانشاه تشریف برده‌اند می‌دانند که کرمانشاه بطور قطع از سایر شهرستانها بیشتر عقب افتاده‌است، یک قسمت سیاست خارجی در آنجا حکومت کرده‌است و بودن نفت باعث بدبختی این شهرستان قدیمی شده‌است در این نهضت اخیر که ملت ایران برای سعادت خودش قیام کرد کرمانشاه همیشه دوش بدوش تهران در این نهضت شرکت کرد، و در وقایع اخیر هم می‌خواهم عرض کنم کرمانشاه از سایر شهرستانها بیشتر صدمه دیده و بیشتر خدمت کرده‌است و دریغ بود که از کرمانشاه نامی برده نشود و در وقعه روز ۳۰ تیر ساعت یازده و سه ربع دژبانی کرمانشاه بریاست سرگرد رضایی مردم را بگلوله بست دو نفر شهید شدند و صد نفری زخمی شدند بعد هم رئیس شهربانی سرهنگ جلیلوند که مورد احترام مردم هست آمده‌اند با زبان و خواهش مردم را گفته‌اند زنده باد استقلال ایران، زنده باد تمامیت خاک ایران، زنده باد سعادت ایران مرده باد قوام خائن برادر وثوق الدوله عاقد قرارداد ۱۹۱۹ نگویید و آقایان را متفرق کرده‌اند بعد که حکومت قوام بامر ملت ایران شکست خورده و سقوط می‌کند و رادیو تهران خبر سقوط حکومت مزدور قوام را می‌دهد در ساعت شش و نیم بعد از ظهر مردم در خیابان بیکدیگرتبریک می‌گفتند در میدان شهر هم یکعده ای اجتماع کردند در این موقع باز سربازان بمردم شروع می‌کنند به تیراندازی کردن و در نتیجه قریب صد نفر مجروح می‌شوند و دو سه نفر دیگر هم در آنجا شهید شده‌اند که من حیث المجموع چهار کشته فعلا بجای مانده و یکعده هم مفقودالاثر شده‌اند بنده با کمال تاسف این جریان را بعرض نمایندگان محترم میرسانم و از طرف آقایان در همین مکان مقدس بروح آن شهدا درود می‌فرستم و بخانواده داغدیده آنها تسلیت عرض می‌کنم و امیدوارم که همکاران محترم با ما همکاری کنند که قصاص خون این شهیدان گرفته بشود برای اینکه اگر در مملکتی اصل تنبیه و تشویق از بین برود آن ممکت رو باضمحلال خواهد رفت بایستی بین خادم و خائن توفیر قائل شد اگر ما بنا بشود همان قسم که با یک خادم مملکت رفتار می کنیم با یک خائن بمملکت هم رفتار کنیم این مملکت رو باضمحلال خواهد رفت شما راضی نشوید کسانی که آنروز برادارن شما را برای گرفتن چند تومان انعام از آقای قوام السلطنه بمسلسل بسته‌اند ما بیاییم آنها را سالم وابگذاریم و آنها بمردم پوزخند بزنند و در خیابانها گردش کنند
آقایان همکاری بفرمایید یک محکمه فوق العاده تشکیل بشود الان از فراکسیون ما یک شعبه تحقیق تشکیل شده است این شعبه احتیاج به کمک مجلس شورای ملی دارد مجلس باید اختیاراتی بدهد تحقیقات بیشتری بشود تعداد شهدا معلوم بشود خانواده آنها معلوم بشود کمک‌هایی بخانواده شهدا بشود و کسانی که مباشر جنایات بودند باشد مجازات اسرع وقت در یک محکمه فوق العاده محاکمه بشوند و به مجازات خودشان برسند و از همه آنها مهمترتلگرافات زیادی رسیده طومارهای زیادی هست که نشان آقایان می‌دهم که در اینها تقاضای مصادره اموال بی کران قوام مزدور را کرده‌اند که دولت مصادره بکند این اموال را و بنفع خانواده‌های مقتولین و شهدا مصرف بشود (صحیح است) یکروز همینطور که استاد گرامی جناب آقای دکتر شایگان فرمودند اینجا طومارها که تقدیم مجلس می‌کردیم بعضی گفتند که اینها را توی منزل دکتر مصدق پرمی‌کنند و با انگشت یا امضاء کرده‌اند و ازاین قبیل حرفها می‌زدند و اعتنایی نمی‌کردند بعد دیدند که اینطور نیست این طومارها مال مردم است مردم نوشته‌اند زحمت کشیده‌اند اگر آقایان برای اثبات انحصاروراثت یک استشهادی نوشته باشند می‌دانند که چقدر زحمت دارد که چهار تا امضاء جمع کنند آن وقت ببینید یک طوماری که پنج متر طولش است چقدر زحمت دارد وقتی که این طومارها می‌آید توی مجلس آقایان با یک نظرکوچکی نگاه می‌کردند (دکتر شایگان – بعضی از آقایان) معذرت می‌خواهم بعضی از آقایان، و حال آنکه این عمل قیام ملی ثابت کرد که مردم اینها را با جان و دل تهیه می‌کنند و برای استحضار خاطر نمایندگان محترم می‌فرستند و از آقایان انتظاردارند که ترتیب اثربدهند این طومارها بعضی مربوط بقبل از وقایع قیام ملی است که بطرفداری از دولت جناب آقای دکتر مصدق است و بعضی از اینها ابراز تنفر نسبت بقوام است و بعضی از اینها تقاضای مصادره اموال قوام و تعقیب خائنین و مرتکبین جنایات است قسمت عمده این طومارها در کرمانشاه با خون امضاء کرده‌اند بنده لکه‌های خون را از پشت به آقایان نشان می‌دهم (طومار را نشان دادند) این لکه‌ها اگر قبل از وقایع قیام ملی بود باز مورد پوزخند بعضی از آقایان واقع می‌شد ولی با چشم خودتان دیدید برای حفظ استقلال این مملکت جلوی تانک ارتش ایستادند و عقب نشینی نکردند و ثابت کردند که این طومارهاییکه امضاء شده ظاهری نیست ملت ایران استقلال خودش را با خون خودش ضمانت کرده است ناچار من این طومارها را تقدیم مقام ریاست می‌کنم که همانطوریکه آقای مکی تقاضا کردند دستور بفرمایید اینها را که افتخارات مملکت ایران است در یک محل مخصوصی بایگانی بشود اما راجع به تلگرافاتی که رسیده از کرمانشاه، قصرشیرین، خمین، شیراز، همدان، کنگاور، اسدآباد، قصرشیرین، صحنه، شاه آباد، خرمشهر، سنقر، اصفهان، مشهد، اسدآباد کردستان مقدار بسیار زیادی تلگرافات رسیده‌است چون این تلگرافات یک قسمتش اظهار قدردانی از بنده و رفقای بنده است اینها را بنده سند افتخارات خودم می‌دانم اینها را اجازه می‌خواهم که تقدیم مقام ریاست مجلس نکنم ولی آنچه مربوط باین عمل نیست و مربوط باظهار انزجاز از دولت قوام و تقاضای انتقام خون جوانان ملت است تقدیم ریاست مجلس می‌کنم و عرایض خودم را خاتمه می‌دهم و بقیه وقت خودم را به آقای مهندس حسیبی می‌دهم.
نایب رئیس – آقای مهندس حسیبی
مهندس حسیبی – بنده چون اولین دفعه‌ای است که پشت تریبون مجلس پس از رسمیت و حاضر بکار شدن مجلس صحبت می‌کنم یکبار و برای همیشه بنام خدا شروع بصحبت می‌کنم و با بسم الله الرحمن الرحیم عرایض خودم را بعرض نمایندگان محترم و ملت ایران میرسانم (سیدجوادی – اجرش با سید شوشتری) انشاء الله، مدتی است که جلسه‌هایی که در مجلس می‌بایست در این مواقع خطیر تشکیل بشود متاسفانه درست نشده، یعنی ریاست محترم سابق مجلس از تشکیل جلسه‌ها با نظریات خاصی جلوگیری می‌فرمودند و مواقعی که قبلا حساب شده بود برای رسمی شدن مجلس و دعوت آن انتخاب می‌فرمودند امیدوارم که نایب رئیسان مجلس که از اشخاص مورد علاقه مند هستند از این طرز عمل شان خودداری کنند و خودداری خواهند کرد تا این پیش آمدها تکرار نشود، در این مدت مقدار زیادی تلگرافات برای بنده رسیده این تلگرافات را موفق نشده‌ام بموقع خودش و طبق زمان و مکان تقدیم کنم فقط الان صورتی از این تلگرافات بعرض مجلس میرسانم و جناب رئیس هم اجازه می‌فرمایند آنهایی که اقدامی لازم ندارد تقدیم کنم و بقیه آن تلگرافاتی که اقداماتی دارد بنده خودم نگه دارم و پس از اقدامات تقدیم کنم. شهر ری هفت تلگراف، رشت ۷ تلگراف، آبادان شش تلگراف، مشهد پنج تلگراف، قم پنج تلگراف، اصفهان چهار تلگراف، شیراز چهار تلگراف، بهبهان دو تلگراف، خرمشهر دو تلگراف، پهلوی دو تلگراف، و سایر اسامی که می‌خوانم هر کدام یک تلگراف تویسرگان، لنگرود، بجنورد، بابل، بندرگز، بروجرد، چالوس، آغاجاری، خرم آباد، چهارگان، کرج، الیگودرز، محمودآباد، بابل، قصر، رضاییه، مرزن آباد، شاهپور، تبریز، لار، تلگرافات اینها است و چون نمی‌توانم امضاء کنندگان محترمش را بعرض آقایان برسانم و مطالب را هم جداگانه بگویم فقط خلاصه ایی از مهمترین مطالب این تلگرافات را که از نمایندگان محترم خواسته‌اند بنده بعرض میرسانم تمام تلگرافات بدون استثناء پشتیبانی از دکتر مصدق و تنفر از دولت آقای قوام و خوشنودی از سرنگون شدن آن دولت پوشالی و مزدور اجنبی است و تقاضای محاکمه مسئولین قتل دسته جمعی ملت رشید ایران در واقعه سی تیرماه ۱۳۳۱ (اقبال – همه تلگرافات اینطور است وهمه این تقاضا را دارند) عرض کردم البته همه این طوراست ضبط مایملک قوام بنفع شهدا و کسانی که زخمی شده‌اند و فامیلشان که فاقد وسایل زندگی هستند و شکایت از کاندیداها که بانتظار وکالت از پنجاه ناحیه ایی که انتخاباتش انجام نشده که بمحض این که دیدند قوام سرکاراست تلگراف‌های تهنیت و تبریک زده‌اند و البته مردم تقاضای انتقام از کسانی که خیانت به مملکت کرده‌اند بنحو اشد دارند. آقایان اگر گوش نکنید مملکت را بخون می‌کشید یعنی اگرمردم از مجلس مایوس شدند اینها را دانه دانه می‌گیرند و تکه تکه می‌کنند (اقبال – انشاء الله مایوس نمی‌شوند) من این ایمان را دارم ولی انجام این کار وظیفه هر شخصی است و حالا خواستم به مجلس شورای ملی و نمایندگان محترمش که پاره ایی اشتباه کردند و به اشتباه خودشان پی بردند این عرایض را بکنم یک مطلب را هم باید عرض کنم که در این چند روز زمامداری قوام ماها را یک خط دورمان کشیده بودند نه تلگراف نه تلفن نه وسیله ارتباط رادیو هیچ در اختیار این عده از نمایندگان نبود که توی مجلس ماندند و جانشان را گذاشتند البته هیچ هنری نکردند خیال نکنید برای هنر عرض می‌کنم فقط در مجلس ماندند که از حق مردم دفاع کنند به اینها یک دقیقه وقت رادیو ندادند امکان تلفن و تلگراف از شهرستانها را ازشان گرفتند و در تبلیغات شروع کردند نوشته و طومار درست کنند برای اینکه خواستند بفرموده برادر ارجمندم جناب آقای دکتر بقایی طومار درست بکنند برای قوام ولی موفقیتی پیدا نکردند اینها خواستند طومار برای قوام درست کنند ملت ایران طومارهایی با خون خودش برای مصدق و برای سربلندی کشور ایران تهیه کرد که به بنده که یکی از اعضای کوچک این جبهه و نمایندگان هستم این همه طومار رسیده‌است یکی از کازرون یکی از بازار رشت است یکی دیگر هم که محلش را متاسفانه معین نکرده‌اند و کاغذ رویش را هم بنده غفلت کردم و پاره کردم یکی از قسمتهای مختلف نواحی آبادان و جنوب است که از خسروآباد و قصبه است و تمام این طومارها و تلگرافات را تقدیم ریاست مجلس می‌کنم اما اگر یک مشت از عزیزترین برادران ما و شریفترین براداران ما شربت شهادت در روزسی ام تیر نوشیدند و فامیل آنها بی سرپرست مانده‌اند و عده ایی دیگر الان مجروح و در مریضخانه هستند و فرزندانشان نان آور ندارند خوشبختانه ملت غیور ایران بفکر آنها هستند و اینها هم مبالغی است (اشاره به چکها و اسکناسها که در روی تریبون گذارده بود) که تنها برای من کوچک ارسال داشته‌اند پنج هزار تومان پول و چک برای بنده تنها جهت کمک به بازماندگان مصدومین و شهدای روز ۳۰ تیر ارسال داشته‌اند اسامی آنها را بنده لازم نیست بعرض برسانم یک چک بمبلغ سه هزار و هفتصدتومان و بالاخره یک فرد دیگری که نمی‌خواهد اسم او برده شود الان نامه نوشته‌است پانصد شیشه پنی سیلین چهار صد هزار واحدی و تعدادی سولفاتیازل که قیمتش از یکهزار و پانصد تومان متجاوزاست و اشخاص دیگر هم نامه‌هایی نوشته‌اند که دو سه نفراز مصدومین را حاضرند بخرج خودشان معالجه کنند بسیاری از محترمین بازار و بخصوص تحت توجهات آیت الله کاشانی یک دستگاه مرکزی درست شده‌است که از اشخاص خیر در تمام مریضخانه‌ها پنی سیلین و گرانترین و با ارزش ترین داروهای دنیا را با رضا و رغبت تهیه کرده‌اند و در آنجا نگهداشته‌اند میوه و دارو می‌برند پرستار می‌برند طبیب اگر لازم باشد می‌آورند وسایل جراحی تهیه می‌کنند برای آنکه آن برادرانی که با شرافتمندی شربت شهادت نوشیده‌اند آنها بزرگترین پاداش را از ملت ایران گرفته باشند و برای اینکه خانواده‌های آنها خوش باشند و فامیلشان سربلند باشند بنده اینجا درود بی پایان خودم را بروح ارواح شهدای آزادی عرضه می‌دارم و یقین دارم که تمام ملت ایران با احترام و عظمت روح آنها را همیشه یاد خواهند کرد و خدا را باید شکر کرد که این نهضتی که بیاری خداوند متعال شروع شده بیاری خداوند متعال هم خاتمه پیدا خواهد کرد(انشاء الله) بهرحال نسبت به بازماندگان مجروحین و مصدومین هم بنده یقین دارم که تمام ما آنها را برادران و خواهران خودمان می‌دانیم کما اینکه بسیاری از ما برای ملاقات آنها و عیادتشان در مریضخانه‌ها رفتیم و صورت‌های عرق زده و گردآلود و خونین رفقای خود را دیدیم و بوسیدیم و آنها اشک خوشی و مسرت در عین زجر و درد از چشمهایشان سرازیر شد. باید به این فداکاران کمک کرد و قدردانی نمود (صحیح است) و بدها را محاکمه و تنبیه کرد (صحیح است) تا زمانی که در مملکتی تشویق و تنبیه از راه قانون نه از راه عملیات فردی انجام نشود آن ملت نمی‌تواند به بترقی و تعالی خودش مطمئن باشد و من یقین دارم که یک نفر از نمایندگان نیست که ماده واحده مربوط به ضبط مایملک قوام و ماده مربوط به محاکمه ملی مسئولین این امر و کسانی که خوشرقصی کرده‌اند در این اعمال مثل آن افسر بیشرم و بیشرف شهربانی که اسمش گویا قربانی است، کحال، فاطمی اینها افسران بیشرفی هستند که با پارابلوم خودشان برادران شما، فرزندان شما را که پشت تیرها قایم شده بودند زدند آیا در جنگ بین دو دشمن خونخوار این عمل اتفاق افتاده؟ اینها را در جای بی پناه بی اسلحه گیرآورده و با اسلحه کشته‌اند ما باید تقاص خون آنها را بگیریم و یقین دارم این مطلب عملی خواهد شد و کهنه خواهدشد و از بین می‌رود ولی من از پشت این تریبون به تمام ملت ایران صمیمانه اطمینان می‌دهم که هیچ وکیلی نیست که موافق نباشد اگر پانزده روز هم برای مطالعه صحیح این مقررات وقت صرف بشود روزی که این جا خواهد آمد مخالفت نخواهد شد و ملت ایران اطمینان داشته باشد و نگران نباشد و قطع داشته باشد که مخالفتی باین موضوع نخواهد شد
مکی – آقای مهندس حسیبی این طرح امضاء شده‌است بخوانید و بدهید به آقای رئیس
مهندس حسیبی – بنده معذرت می‌خواهم و از این عنایتی که آقای رئیس فرمودند بسیار متشکرم چون یکقدری بیشتر صحبت کردم ولی مثل اینکه تمام آقایان نمایندگان با این موضوع موافق هستند (نمایندگان – بفرمایید) این طرحی است به امضای سی نفر از آقایان نمایندگان که تقدیم مقام ریاست می‌کنم (مکی – ۲۰ نفر) و اگر اجازه بفرمایید بخوانم (شمس قنات آبادی- با سه فوریت است) باور کنید ملت ایران بیدارشده‌است باور کنید ملت ایران حق خودش را خواهد خواست به هر قیمتی که باشد روز سی ام تیر برادران ما یک چوب در دست نداشتند بخدا، امروز در اتوبوس که بودم راننده می‌گفت آقا من دلم ریش ریش است گفتم چه شده؟ گفت آقا یک مردی در این اتومبیل من سوار شد یک پیراهن پاره بر تن داشت گلوله آمد او را کشت وقتی افتاد به زمین رفتند پیراهن او را دیدند دیدند که تکه نان خشک لای آستین پیراهن خود دارد بخدا شما که ثروت دارید ولی او یک لقمه نان خشک توی پیراهن لای آستین پیراهن داشت این غذای ظهر او بود این شخص ایستاد و سینه خود را هدف گلوله کرد و شرافت برای شما خرید (در این موقع حالت تاثری به عموم نمایندگان و تماشاچیان دست داد) لیاقت و شرافتی که گرسنگان ایران، محرومین ایران برای ایران تهیه کرده‌اند ما که همه چیز داشتیم بخدا لیاقت این کار را نداشتیم. این فقرا بودند که فداکاری کردند (صحیح است) احترام برای آنها قائل شوید: ثروتمندان، کسانی که در مجلس دارای همه چیز هستند این پنبه را از گوشتان بکشید که ملت خواب است این را شوخی مثل یک هفته قبل تصور نفرمایید اینها نمونه است، این یک حالت عصبانیت و عصیان ملت است اگر شما به حرفهای حقشان گوش ندهید آنها که نمانیده اطاعت و تحمل بدبختیها هستند اگر شما به دردهای حقه آنها که قدم برداشتن در راه اصلاحات مجازات خائنین است نپردازید چون آمال ملت ایران مشخص شده است آنها حق خودشان را خواهند گرفت ولی بنده یقین دارم هیچ کس از اجرای این آمال و کمک در این راه نه امروزکه تنور گرم است و نه ۸ ماه دیگر که این تنور سرد خواهدشد کوتاهی نخواهد کرد (اخگر- سرد نخواهد شد) مسلم است تنوری که با احساسات و آرزوها و آتش عشق مردم گرم بشود هرگز سرد نخواهد شد و یقین دارم تمام مطالبی که از روی حقیقت و از راه انصاف و خیر مملکت باین مجلس بیاید بعدا هم موافقت و تصویب نمایندگان را انشاء الله به اتفاق آراء خواهد داشت. آن نمایندگان آنهایی که اشتباه کردند باز هم برادران ما هستند ولی بعضی خیانت کردند من به آنها اشاره می‌کنم آنهایی که اشتباه کردند من هم اشتباه می‌کنم دیگران هم هزار اشتباه می‌کنند ما برادریم منتها اشتباه شما به قیمت خون صدها جوان این مملکت تمام شد. بخود بیایید متوجه باشید و متوجه نهضت مملکت باشید و یقین داشته باشید که با همه این کاری که کردید ملت ایران آنقدر آقامنش و بزرگ است که به شما این گناه را ببخشاید ولی به آن عده معدود خائن هرگز نخواهد بخشید.
نایب رئیس – باجازه آقایان چون عده کافی برای تصویب این طرح نیست اجازه بفرمایید در دستور جلسه آینده بگذاریم که مطرح شود…
مهندس حسیبی – ببخشید یک شکایتی از قم آمده راجع به آقای تولیت که تقدیم مقام ریاست می‌کنم که مربوط باین است که اراضی مردم را ایشان با استفاده از ایادی خودشان مشغول ثبت دادن برای خودشان هستند.
شمس قنات آبادی – از این شکایتها از ارباب تولیت دکتر طاهری هم آمده
زیرک‌زاده – آقای رئیس اطلاع بدهید به آقایانی که در راهرو هستند بیایند
۱۰- قرائت و اعلام رای بفوریت اول طرح پینشهادی راجع به توقیف و مصادره اموال احمد قوام
نایب رئیس – طرح قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد) نظر باینکه در جریان ۳روزه اخیر و کشتار و قتل فجیع یکی از عوامل آن قوام رئیس دولت غیرقانونی وقت بود ه‌است، امضاء کنندگان ذیل ماده واحده زیر را با قید سه فوریت بمجلس تقدیم و تقاضای طرح و تصویب فوری آن را داریم با امضای ۲۰ نفر
ماده واحده – بلافاصله پس از تصویب این قانون، احمد قوام توقیف و تحت تعقیب قرار گیرد و اموال او نیز بعنوان خونبهای شهدا مصادره شود.
نایب رئیس – بفوریت اول اعلام رای می‌کنم برای جلسه بعد
۱۱- تعیین موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
نایب رئیس – فعلا جلسه را ختم می‌کنیم. جلسه آینده روز سه شنبه ساعت ۹ صبح دستور اول این طرح بعد طرح برنامه دولت و اجازه تمدید مقررات حکومت نظامی در چند نقطه خوزستان که از مجلس سنا آمده است. از آقایان هم تقاضا می‌کنم که کمیسیونها را تشکیل بدهند و رؤسای کمیسیونها را تعیین کنند و همچنین کمیسیون بودجه را تشکیل بدهند و یکدوازدهم را مطرح بفرمایند چون باید یکدوازدهم زودتر تکلیفش معلوم شود. (مجلس بیست دقیقه قبل از ظهر ختم شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی – محمد ذوالفقاری