مبحث اول : دانش آموزان
ماده ۱– دانش آموزان دانشسراها و دانش آموزان چهارساله آخر دوره متوسطه و هنرجویان هنرستانها و آموزشگاههای فنی و حرفه ای به کسانی اطلاق میشود که طبق برنامه وزارت آموزش و پرورش بطور روزانه به تحصیل اشتغال داشته و ارزش تحصیلی آنان با تأیید وزارت آموزش و پرورش دیپلم کامل متوسط یا معادل آن شناخته شود.
ماده ۲– اشخاص مذکور در ماده ۱ این آئیننامه که به سن مشمولیت (ورود به ۱۹ سالگی) رسیده و به تحصیل اشتغال داشته باشند میتوانند تا پایان دوره تحصیلی که حداکثر تا سن ۲۴ سال تمام خواهد بود از معافیت تحصیلی استفاده نمایند.
ماده ۳– تقاضای معافیت تحصیلی دانش آموزان و هنرجویان و دانش آموزان دانشسراها که در مؤسسات آموزشی تابع وزارت آموزش و پرورش بتحصیل اشتغال دارند از طریق ادارات و نواحی و مناطق آن وزارتخانه بعمل آمده و معافیت تحصیلی بوسیله سازمانهای وظیفه عمومی مستقر در محل سازمانهای آموزشی مذکور صادر میگردد.
ماده ۴– ادارات و نواحی و مناطق آموزش و پرورش موظفند بمحض اینکه دانش آموزی بسن مشمولیت رسید بطور انفرادی برای او از سازمان وظیفه عمومی مستقر در محل تقاضای معافیت تحصیلی نمایند سازمانهای وظیفه عمومی مکلفند معافیت تحصیلی آنان را صادر و به مرجع متقاضی ارسال و حوزه وظیفه محل تولید مشمول را در جریان امر قرار دهند.
معافیت تحصیلی صادره در سالهای بعد بدون نیاز به اعلام به سازمانهای وظیفه عمومی توسط ادارات و نواحی و مناطق آموزش و پرورش کنترل و تمدید خواهد شد.
تبصره محصلینی که ضمن تحصیل در دوره راهنمائی بسن مشمولیت برسند حق استفاده از معافیت تحصیلی ندارند باستثنای دانش آموزان نیمه دوم سال آخر راهنمائی که پس از ورود به دبیرستان در مورد آنان برابر ماده ۴ این آئیننامه اقدام خواهد شد.
ماده ۵– ادارات و مناطق و نواحی آموزش پرورش موظفند بمحض فراغت از تحصیل یا ترک تحصیل دانش آموزان مراتب را ضمن اعاده کارت معافیت تحصیلی به سازمان وظیفه عمومی صادر کننده آن اعلام دارند تا معافیت تحصیلی لغو و بوضع مشمولیت آنان رسیدگی شود.
تبصره عدم حضور غیرموجه دانش آموزان بیش از ۳ ماه متوالی در مؤسسه آموزشی یا اخراج از آن از نظر مشمولیت ترک تحصیل تلقی خواهد شد.
مبحث دوم : دانشجویان
ماده ۶– دانشجو به کسی اطلاق می گردد که طبق برنامه و مقررات وزارت فرهنگ و آموزش عالی در یکی از دانشگاهها یا مؤسسات آموزش عالی داخل یا خارج کشور که مورد تأیید وزارتخانه، زیربط و شرط ورود به آنها داشتن حداقل دیپلم کامل متوسطه یا معادل آن باشد بتحصیل اشتغال ورزد.
ماده ۷– فارغ التحصیلان دیپلمه مشمول هر سال میتوانند در همان سال در مسابقات ورودی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی داخل کشور شرکت نمایند.
ماده ۸– مشمولان غائب حق شرکت در مسابقات ورودی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی یا مؤسسات آموزشی وابسته به وزارت آموزش پرورش را ندارند.
ماده ۹– مشمولانی که طبق مقررات این آئیننامه در مسابقات ورودی دانشگاهها شرکت می نمایند در صورت اعلام اداره وظیفه عمومی مانند سایر مشمولین در موعد مقرر بخدمت دوره ضرورت اعزام گردیده و در صورت اعلام قبولی قطعی در هر مرحله ای از خدمت باشند ترخیص خواهند شد.
ماده ۱۰– مشمولان مذکور در مادة قبل چنانچه در زمان اعلام شده از طرف اداره وظیفه عمومی برای اعزام بخدمت دورة ضرورت حاضر نشوند غائب محسوب و در صورت اعلام قبولی قطعی حق ادامه تحصیل در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی را نخواهند داشت.
ماده ۱۱– دانشجویانی که دانشگاهها و یا مؤسسات آموزشی محل تحصیل آنان منحل و یا رشته تحصیلی آنان حذف شود بشرطی که مشمول غائب شناخته نشوند حق شرکت در مسابقات ورودی سایر دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی را خواهند داشت.
ماده ۱۲– مشمولان دیپلمه که با رعایت مقررات این آئیننامه در مسابقات ورودی یکی از دانشگاهها یا مؤسسات آموزشی عالی و یا مؤسسات آموزشی وابسته بوزارتخانه های و سازمانهای دولتی در داخل کشور که اساسنامه و برنامه آنها بتصویب وزارت فرهنگ و آموزش عالی یا وزارت آموزش و پرورش رسیده باشد قبول شوند میتوانند تا اخذ مدارک تحصیلی دکتری بطور پیوسته ادامه تحصیل داده و از معافیت تحصیلی استفاده نمایند.
ماده ۱۳– معافیت تحصیلی دانشجویان مشمول باستناد گواهی اشتغال به تحصیل آنان از طرف مقامات مسئول وسیله حوزه های وظیفه عمومی و گروهانهای ژاندارمری مستقر در محل تحصیل آنان صادر و ضمن اعلام مراتب به حوزه وظیفه یا یگان ژاندارمری محل صدور شناسنامه مشمول به دانشگاه یا مؤسسه آموزش عالی متقاضی ارسال میگردد. معافیت صادر سالیانه وسیله مراجع آموزشی مربوطه کنترل و بدون نیاز به اعلام به سازمانهای وظیفه عمومی ذیربط تا پایان تحصیل یا ترک تحصیل تمدید خواهد شد.
ماده ۱۴– فارغ التحصیلان لیسانس و فوق لیسانس و دکتری مشمول داخل کشور چنانچه حداکثر تا ۶ ماه پس از فراغت از تحصیل خود را بحوزه های وظیفه عمومی معرفی ننمایند غائب محسوب خواهند شد.
ماده ۱۵– فارغ التحصیلان لیسانس دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی در مدت مندرج در ماده قبل میتوانند در دوره های تحصیلی بالاتر از لیسانس در داخل کشوربه تحصیل ادامه دهند. صدور معافیت تحصیلی آنان منوط به نداشتن غیبت بوده و معافیت صادره تا اخذ درجه دکتری تمدید خواهد شد.
ماده ۱۶– تغییر رشته تحصیلی یا انتقال دانشجویان از یک دانشگاه یا مؤسسه آموزش عالی دیگر در صورتی امکان پذیر است که برای دانشجو بیش از ۴ نیمسال تحصیلی عقب افتادگی ایجاد ننماید و تغییر رشته نیز مورد تصویب دانشگاه یا مؤسسه آموزش عالی مربوطه بوده و بوسیله وزارت فرهنگ و آموزش عالی تأیید گردد.
ماده ۱۷– مشمولان دیپلمه که در مسابقات اعزام بخارج جهت ادامه تحصیل شرکت مینمایند مانند مشمولین هم طبقه خود بخدمت اعزام و پس از اعلام قبولی قطعی ترخیص خواهند شد و چنانچه حداکثر ظرف ۶ ماه از تاریخ اعلام قبولی قطعی بدون عذر موجه از کشور خارج نشوند حق ادامه تحصیل نخواهند داشت.
ماده ۱۸– دانشجویانی که در خارج از کشور با استفاده از معافیت تحصیلی به تحصیل اشتغال دارند چنانچه در حین تحصیل به کشور مراجعت نمایند موظفند حداکثر ظرف ۶ ماه از کشور خارج شوند در غیر اینصورت حق خروج از کشور را نخواهند داشت.
تبصره – چنانچه مشمولی بمنظور خروج از کشور بمدت بیشتری نیاز داشته باشد مدتهای مندرج در دو ماده فوق بر حسب پیشنهاد وزارت فرهنگ و آموزش عالی و موافقت اداره وظیفه عمومی تا ۶ ماه دیگر تمدید خواهد شد.
ماده ۱۹– دانش آموزانی که قبل از رسیدن بسن مشمولیت از کشور خارج و در دوره دبیرستان مشغول تحصیل شده باشند در صورتیکه تحصیل آنان واجد شرایط مشمولان مشابه در داخل کشور بوده و مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش قرار گیرد میتوانند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند.
ماده ۲۰– به مشمولانی که بطور غیر مجاز از کشور خارج شده باشند معافیت تحصیلی داده نخواهد شد.
ماده ۲۱– مشمولانی که در خارج از کشور موفق باخذ دیپلم شده باشند چنانچه در رشته های مورد تأیید وزارت فرهنگ و آموزش عالی و برابر مقررات و ضوابط آن وزاتخانه مشغول تحصیل شده یا بشوند تا رسیدن بدرجه دکتری میتوانند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند. کنترل وضعیت پیوستگی تحصیلی و سایر شرایط این قبیل مشمولین بعهده وزارت فرهنگ و آموزش عالی (اداره کل دانشجویان خارج از کشور) خواهد بود.
ماده ۲۲– جهت مشمولان موضوع مواد ۱۹ و ۲۱ وسیله وزارتخانه ذیربط از اداره وظیفه عمومی تقاضای معافیت تحصیلی بعمل آمده و در صورتی که واجد شرایط باشند کارت معافیت تحصیلی صادر و به وزارتخانه متقاضی ارسال خواهد شد.
ماده ۲۳– امتیازات مالی، اجتماعی، رفاهی، و غیره که از طرف دولت، وزارتخانه های فرهنگ و آموزش عالی، آموزش و پرورش و شورای مدیریت حوزه علمیه قم و غیره به دانشجویان و دانش آموزان و طلاب داده میشود شامل مشمولانیکه فاقد معافیت تحصیلی یا معافیتهای قانونی دیگر میباشند نخواهد شد.
ماده ۲۴– وزارت فرهنگ و آموزش عالی و وزارت آموزش و پرورش و شورای مدیریت حوزه علمیه قم موقعی میتواند تقاضای صدور مجوز خروج موقت از کشور برای دانشجویان و دانش آموزان و طلاب نمایند که برای پیشرفت در امر تحصیلی آنان و کسب معلومات بیشتر مؤثر بوده و ضرورت آن را اعلام نمایند.
ماده ۲۵– فرزندان ایرانیان مقیم خارج از کشور و فرزندان مأمورین ثابت دولت جمهوری اسلامی ایران و همچنین کسانی که قانوناً تحت کفالت یا ولایت قانونی آنها هستند تا اخذ دیپلم از مقررات ماده ۳۷ قانون مستثنی بوده و استفاده از معافیت تحصیلی برای طی دوره های عالی با تأیید وزارت فرهنگ و آموزش عالی خواهد بود.
ماده ۲۶– دانشجویانی که با استفاده از معافیت تحصیلی در خارج از کشور مشغول تحصیل هستند چنانچه به دانشگاهها و مؤسسات آموزشی عالی داخل کشور انتقال یابند بشرط اینکه فاصله تحصیلی آنان حداکثر از یک سال تجاوز نکند کارت معافیت تحصیلی برای آنها صادر میشود.
ماده ۲۷ – دانشگاهها و مؤسسات آموزشی عالی در اجرای ماده ۳۴ قانون خدمت وظیفه عمومی مکلفند بمحض فراغ از تحصیل یا ترک تحصیل و یا اخراج ضمن ارسال کارت معافیت تحصیلی دانشجویان جهت ابطال مراتب را به سازمان وظیفه عمومی محل استقرار آن دانشکده یا مؤسسه آموزشی اعلام نمایند. دانشجویان موضوع این ماده نیز مکلفند برابر ماده ۲۳ برای رسیدگی بوضع آنان خود را به سازمان وظیفه عمومی محل تولد یا سکونت یا حوزه محل تحصیل معرفی کنند تا در صورتیکه قادر بخدمت باشند بخدمت دوره ضرورت اعزام شوند.
مبحث سوم – طلاب علوم دینی
ماده ۲۸– مشمولان غیر دیپلمه که قبل از رسیدن به سن مشمولیت در حوزه های علمیه به تحصیل اشتغال داشته اند میتوانند حداکثر تا سن ۲۴ سالگی تمام دوره مقدمات را طی نموده و از معافیت تحصیلی استفاده نمایند.
ماده ۲۹– مشمولانی که دارای دیپلم متوسطه و فاقد غیبت باشند در صورتیکه در یکی از حوزه های علمیه پذیرفته شوند از معافیت تحصیلی استفاده خواهند نمود بشرطی که تا سن ۲۴ سالگی دوره مقدمات را طی نمایند.
ماده ۳۰– طلاب دیپلمه و طلابی که بدون داشتن دیپلم دوره مقدمات را گذرانیده اند حداکثر باید ظرف مدت ۹ سال دوره سطح را طی نمایند.
ماده ۳۱– طلابی که پس از طی دوره سطح ۶ سال تمام دوره خارج را گذرانده باشند در صورتیکه دارای دیپلم متوسطه باشند همطراز دانشجویان فارغ التحصیل دوره دکترای در غیر این صورت مانند مشمولان فوق لیسانس با آنها رفتار خواهد شد.
تبصره – طلاب دیپلمه و یا غیر دیپلمه که دوره مقدمات و سطح واگذارنده باشند به ترتیب همانند مشمولان لیسانس و فوق دیپلم خواهند بود.
ماده ۳۲– طلاب علوم دینی حوزه علمیه که بدرجه اجتهاد نائل گردند اعم از اینکه دارای دیپلم متوسطه باشند یا نباشد همطراز فارغ التحصیلان دوره دکتری خواهند بود و در عین حال میتوانند به تشخیص شورای مدیریت بتحصیل خود ادامه دهند.
ماده ۳۳– به طلاب علوم دینی مانند دانش آموزان چهارساله آخر دبیرستانها و دانشجویان دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی برای هر مقطع تحصیلی یکبار معافیت تحصیلی داده خواهد شد.
ماده ۳۴– حوزه های علمیه و مدارس علوم دینی پس از درخواست صدور کارت معافیت تحصیلی و وصول آن از حوزه های وظیفه عمومی برای طلاب جمعی کارت تحصیلی صادر خواهند نمود.
ماده ۳۵– تقاضای معافیت تحصیلی جهت طلاب علوم دینی از طریق شورای مدیریت حوزه علمیه قم و یا نماینده آن شورا در هر شهرستان بطور انفرادی از سازمان وظیفه عمومی محل تحصیل بعمل خواهد آمد.
ماده ۳۶– سازمان وظیفه عمومی محل مکلف است در صورتیکه طلبه واجد شرایط معافیت تحصیلی باشد کارت معافیت تحصیلی صادر و مراتب را به شورای مدیریت حوزه علمیه قم و یا نماینده آن شورا اعلام و سازمان وظیفه عمومی محل تولد طلبه را در جریان امر قرار دهد.
ماده ۳۷– تقاضای معافیت تحصیلی بایستی برابر فرمی که وسیله اداره وظیفه عمومی تهیه و در اختیار حوزه های علمیه و مدارس علوم دینی قرار خواهد گرفت بعمل آید.
ماده ۳۸– طلاب علوم دینی که در سن مشمولیت مشغول تحصیل بوده و فاقد معافیت تحصیلی باشند از نظر اداره وظیفه عمومی طلبه محسوب نخواهند شد.
ماده ۳۹– طلاب علوم دینی که در خارج از کشور مشغول تحصیل میباشند باید مدارک لازم دال بر اشتغال به تحصیل خود را به شورای مدیریت حوزه علمیه قم ارسال و از طریق شورای مذکور جهت آنان از اداره وظیفه عمومی تقاضای معافیت تحصیلی گردد.
ماده ۴۰– کارت معافیت تحصیلی به طلاب داده نخواهد شد و میبایستی در محل تحصیل نگهداری و باستناد آن جهت طلاب در هر سال کارت تحصیلی صادر شود.
ماده ۴۱– در صورتی که طلاب بیش از ۶ ماه متوالی در یکسال تحصیلی بطور غیر موجه بتشخیص حوزه علمیه مربوطه در محل تحصیل خود حاضر نشوند و یا ترک تحصیل نمایند و یا اخراج شوند معافیت تحصیلی آنان بایستی جهت ابطال بسازمان وظیفه عمومی صادر کننده اعاده و مشمول نیز قبل از روشن نمودن وضع مشمولیت خود حق ادامه تحصیل را نخواهد داشت.
ماده ۴۲– در صورتی که مدت عدم حضور طلاب در مؤسسه آموزشی بیش از ۶ ماه و حداکثر تا یکسال باشد و شورای مدیریت حوزه علمیه قم عدم حضور و یا غیبت آنان را که بعلت قبول مأموریت از جانب حوزه علمیه بوده باشد موجه تشخیص دهد اجازه ادامه تحصیل داده خواهد شد.
ماده ۴۳– چنانچه طلاب علوم دینی بطور موقت قصد مسافرت بخارج از کشور را داشته باشند بایستی از طریق شورای مدیریت حوزه علمیه قم یا نماینده آن شورا ضرورت مسافرت طلبه به خارج تأیید و از طریق اداره وظیفه عمومی تقاضای خروج از کشور گردد که چنانچه مانع دیگری نباشد با اخذ تضمین اجازه خروج برای مدتی که بیش از ششماه نخواهد بود صادر خواهد شد.
ماده ۴۴– شورای مدیریت حوزه علمیه قم باید مشخصات کامل نماینده خود و حوزه مأموریت وی را در شهرستان ها تعیین و باطلاع اداره وظیفه عمومی برساند تا سازمانهای وظیفه محل امور مربوطه را با هماهنگی وی انجام دهند.
ماده ۴۵– دانشجویان مؤسسات آموزشی ادیان رسمی کشور در صورتی که مورد تأیید حوزه علمیه قم باشند و برابر ضوابط تعیین شده ادامه تحصیل دهند میتوانند از مزایای معافیت تحصیلی طلاب استفاده نمایند.
ماده ۴۶– ارزشیابی میزان تحصیل طلاب علوم دینی جهت اعزام بخدمت دوره ضرورت وسیله شورای مدیریت حوزه علمیه قم یا نماینده آن شورا در شهرستانها خواهد بود و مدارک تحصیلی آنان گواهی صادره از مراجع مذکور میباشد.
ماده ۴۷– این آئیننامه در اجرای ماده ۳۸ قانون خدمت وظیفه عمومی در (۴۷) ماده در تاریخ ۹ /۵ /۶۴ به تصویب وزیران کشور، دفاع، سپاه، آموزش و پرورش و فرهنگ و آموزش عالی، با کسب نظر شورای مدیریت حوزه علمیه قم رسیده است.
وزیر کشور جمهوری اسلامی ایران- علی اکبر ناطق نوری
وزیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران- محسن رفیق دوست
وزیر فرهنگ و آموزش عالی- ایرج فاضل
وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران
وزیر آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران – سید کاظم اکرمی