دوره دوازدهم قانونگذاری
مذاکرات مجلس
صورت مشروح مجلس جمعه ۲۰ آبان ماه ۱۳۲۰
جلسه ۱۳۳
(مجلس نیم ساعت بعد از ظهر به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید.
صورت مجلس پنجشنبه ۸ آبان ماه را آقای (طوسی) منشی خواندند.)
۱ـ تصویب صورت مجلس
رئیس ـ در صورت مجلس نظری نیست؟ (گفته شد خیر) صورت مجلس تصویب شد.
۲- بیانات آقای رئیس و نخست وزیر ـ ختم جلسه
رئیس ـ امروزه دوره دوازدهم قانونگذاری به پایان می‌رسد. بطوری که خاطر محترمتان مستحضر است در اواخر این دوره وقایعی اتفاق افتاده که بعضی اسباب نگرانی و تاسف و قسمتی مایه عبرت و حیرت، بالاخره پیش‌آمدی اسباب امیدواری و تسلیت بوده.
همه آقایان می‌دانند که در این موقع خطیر، نیات مقدس و احساسات باشرافت اعلیحضرت همایون شاهنشاهی برای راحت عموم و اصلاح امور آسایش ملت و تعمیم عدالت و جبران خسارت متظلمین، یکی از بزرگترین موجبات امیدواری اهالی کشور و تسلی خاطر طالبین خیر و صلاح مملکت است و برنامه دولت جناب آقای فروغی، نخست وزیر دوراندیش وطن خواه ما، بهترین دلیل برای انجام این نیات پاک و منزه بوده.
نمی‌شود انکار کرد که سیاست امروز ما با اوضاع پرآشوب دنیا و بحر متلاطم سیاست عالم، که حقیقةً اسباب نگرانی و تاسف عموم است، در کمال اشکال می‌باشد. پس بر دولت و مجلس و تمام اهل کشور که خیر خود و وطن خود را لابد طالبند، فرض است که با نظر اتحاد و موافقت و متانت و مصلحت‌طلبی، در راندن کشتی کشور به ساحل سعادت و افتخار، طوری رفتار نمایند که کشور ایران در این تلاطم جهان، در سایه پادشاه جوان و محبوب ما، با حسن سیاست و مراقبت دقیق هیئت دولت در تمام شعبات کار، به موفقیت نائل شده، ملت ایران و این کشور باستان از نگرانی و تشویق خاطر در امن و آسایش باشند. (انشاءالله)
بنده در این موقع از همه همکاران محترم خود در ادای وظیفه که در این دوره بطور شایسته نموده‌اند امتنان کرده و از خداوند توفیق و سعادت همگی را خواستارم. و از کارمندان کل و جزء مجلس شورای ملی هم که هر یک در انجام خدمت محول بخود اهتمام و مراقبت مخصوص را فروگذار نکرده‌اند از طرف مجلس قدردانی می‌کنم و خوشی و پیشرفت هر یک را خواهانم، و خاتمه قانونی این دوره را اعلام می‌نمایم.
با تصویب آقایان نمایندگان متذکر می‌شویم که در مدت فترت مجلس، قسمت قانونگذاری مجلس را آقای طوسی که در انجام خدمت همیشه کمال مراقبت را ابراز نموده‌اند، نظارت خواهند نمود و کارهای معاونت اداری را انجام خواهند داد، و اداره کارپردازی مجلس را آقایان کارپردازان که دقیقه‌ای از وظایف مقرره خود را ترک نکرده و همیشه کمال توجه با صحت عمل بانجام خدمت مقرر داشته‌اند اداره خواهند نمود. بنده هم بقدر وسع ناقابل خود اگر کمکی لازم باشد مضایقه نخواهم کرد. انشاءالله تعالی.
نخست وزیر [محمدعلی فروغی] ـ بیانات حکیمانه آقای رئیس مجلس را، که همه کس تصدیق دارد که از کملین این ملت هستند و بنده امیدوارم که مدتهای متمادی از وجود ایشان متنعم باشد، بطوری بود که مجالی برای من باقی نمی‌ماند که راجع به دولت و کشور و روابط مجلس شورای ملی با دولت و با ملت عرض کنم. مطالب تمام و کافی بود و بنده جز اینکه همان بیانات را تایید کنم که انشاءالله این دوره جدیدی که برای این ملت پیش آمده‌است، اگر چه مشکلات زیاد در کار است، ولی امیدواری‌هایی داریم که در سایه پادشاه جوان‌بخت، این ملت به نعمت سعادت برسد.
فقط چیزی که برای بنده باقی مانده است این است که ادای تکلیفی بکنم که در این مدت هر چند طولانی نبود که بنده افتخار ریاست هیئت دولت را داشتم و با مجلس شورای ملی همکاری می‌کردم، حق این است که باید انصاف داد که مجلس شورای ملی کاملا مطابق مصلحت کشور و دولت و ملت عمل کرد و با ما همکاری کرد و تمام حوائج ما را برآورده و آن اندازه‌ای که ما توانسته‌ایم در این مدت قلیل کار برای مجلس شورای ملی تهیه کنیم کارهای ما را انجام دادند. و از این بابت ما نهایت تشکر را داریم از تمام آقایان نمایندگان ملت و از هیئت جامعه مجلس شورای ملی. نمایندگان مجلس که جای خود را دارند زیرا آنها منتخبین ملت و مملکت هستند و البته باید اینطور باشد، جمیع اعضای کارمندان و حتی مستخدمین مجلس شورای ملی هم حقیقتا روش و عملیاتشان سرمشق روش و رفتاری است که بایستی همه کارمندان و کارکنان و مستخدمین مملکت داشته باشند و پیش گیرند.
فقط بنده در این جلسه که مجلس شورای ملی ختم می‌شود و امیدوارم که تا روز بیست و دو آبان که مقرر شده است اعلیحضرت همایون شاهنشاهی مجلس شورای ملی را افتتاح بفرمایند، باز خدمت آقایان محترم برسم، چون اکثر بلکه شاید تمام آقایان خودشان دوباره منتخب هستند و همین مجلس منعقد خواهد شد. در هر صورت ایام فطرت ده پانزده روز بیشتر در پیش نخواهیم داشت. انشاءالله باز خدمت آقایان محترم در اینجا خواهیم رسید. زیرا که بر حسب رسم، روز افتتاح مجلس شورای ملی لااقل خدمتتان خواهیم رسید. حالا بعد از آن چه دولتی روی کار بیاید، البته اختیارش با اعلیحضرت همایونی و مجلس شورای ملی است.
در پایان سخن باز می‌خواهم نسبت به گذشته مراتب امتنان خودم و همکاران خودم هیئت دولت را در حضور آقایان نمایندگان و حضور تمامی کارمندان و کلیه مستخدمین مجلس شورای ملی تقدیم کنم. (عموم نمایندگان ـ صحیح است).
رئیس ـ با اجازه آقایان ختم مجلس را اعلام می‌کنم
(مجلس سه ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ حسن اسفندیاری