مذاکرات جلسه ۷ آذر ۱۲۸۵ مجلس شورای ملی: مطالبه نظامنامه اساسی – اعلان تأسیس بانک ملی ایران

تاریخ تصویب: ۱۲۸۵/۰۹/۰۷
تاریخ انتشار: ۱۲۸۵/۰۹/۰۹
اطلاعات بیشتر:

نقل از: روزنامه مجلس، شماره ۴، ۱۴ شوال ۱۳۲۴ق (۹ آذر ۱۲۸۵)

مذاکرات مجلس
پنجشنبه ۱۲ شوال [۷ آذر ۱۲۸۵]

مذاکرات در امور مختلفه و قرائت تلگرافات و لوایح و جواب آنها بوده است.

جواب تلگرافی که از طرف صدارت عظمی در خصوص انتخاب مخابره شده بود، مبنی بر اظهار تشکر و اظهار رضایت از حکومت از حیث مساعدت در تنزل قیمت و فراوانی ارزاق عمومی و استدعای بذل مرحمت ملوکانه در حق حکومت از طرف اهالی کرمانشاه، با تلگرافی که از طرف علماء آنجا مخابره شده بود، با لایحه جوابی که از طرف صدارت عظمی رسیده بود، قرائت شد.

تلگرافی از (ملایر) در جواب تلگراف صدارت عظمی مبنی بر استفسار از کیفیت انتخاب و عده وکلا مخابره شده بود.

تلگرافی نیز از (یزد) بهمان مضمون مخابره شده بود.

ایضا تلگرافی از (کردستان) در استفسار از کیفیت مداخله آراء در انتخاب و وضع مصارف مسافرت وکلا مخابره شده بود.

تلگرافی نیز از (کرمان) مشعر بر اخبار از انعقاد انجمن انتخاب و قرائت نظامنامه و مطالبه یکهزار جلد نظامنامه برای انتشار، مخابره شده بود.
تلگرافات مذکور تماماً قرائت شد.
مکتوب صدارت عظمی نیز که در جواب مکتوب علماء، که در خصوص مطالبه نظامنامه اساسی نوشته بودند، قرائت شده، مضمون مکتوب مزبور از این قرار است که:
«علما گمان می‌کنند که علت تعویق و تأخیر فرستادن نظامنامه، مماطله وزراست؛ و حال آنکه فقط کسالت مزاج مبارک همایونی، تاکنون مانع از توشیح آن به صحه همایونی و ارسال به مجلس شده»

بعضی از وکلا در این موقع اظهار کردند که اصرار در مطالبه نظامنامه، فقط برای این است که تا نظامنامه به دست نباشد، حدود و حقوق مجلس معین نیست و امورات منظم نخواهد شد.

اعلان تأسیس بانک ملی ایران [شرح آن مختصرا در این روزنامه نوشته شده]، که مشعر بر مختصری از اساس مقدس و مؤسسین محترم آن بود قرائت شد. تمام وکلا پس از قرائت اظهار مسرت و شادمانی و ثبات قدم در همراهی با این اساس مقدس نمودند.

[متن کامل اعلان تاسیس بانک ملی – مندرج در شماره ۱۰ روزنامه مجلس، مورخ ۲۰ آذر ۱۲۸۵، ص ۳]

بسمه تعالی
اعلان تأسیس بانک ملی ایران
امروز که دوره ترقی و سعادت به طرف ایران رو نهاده، و اول قدمی است که به استقبال آن با جان و مال اهالی برداشته‌اند و در تدارک و تهیه این امر محترم، از بذل جان و مال مضایقه ندارند، و برای انتظام این نیت مقدس، اولیای دولت محتاج به وجه معتدبه بودند و گفتگویی با دولتین متحابتین انگلیس و روس نموده بودند که از آنها استقراض نمایند، دولتین معزی الیهما نیز حاضر شده بودند که بقدر لزوم کارگشائی نمایند، از طرف قرین الشرف مقدس بندگان اعلیحضرت اقدس شاهنشاه ارواح العالمین فداه، مسئله را رجوع و اخطار به مجلس شورای ملی فرمودند.
اهل مجلس محض پاس حقوق شاهانه و حفظ شئونات ملی و ملاحظات خیرخواهانه دولت و ملت، قرض از خارجه را تصویب ننمودند.
عموم اهالی غیرتمند وطن‌پرست که خدای حافظ و ناصرشان باد، حتی مخدرات محترمه در مجالس و مساجد و منابر به صدا درآمدند که این وجه را ولو اینکه مجاناً باشد و بلاعوض، خودمان حاضریم که به دولت داده و از خارجه استقراض نشود.
لهذا اعضاء مجلس شورای ملی چنین صلاح دانستند که بانکی موسوم به بانک ملی تأسیس شود که عموم اهالی ایران در آن بانک شرکت داشته باشند. هر کس بقدر قوه و همت وطن‌پرستی خود، وجهی بعنوان سرمایه شرکتی در این بانک بگذارد، قبض و سهام دریافت دارد که بانک با این سرمایه داد و ستد نموده، حالا و مآلا، رفع حوائج دولت و ملت را بنماید.
مراتب بتوسط حضرت مستطاب اجل اشرف آقای صدر اعظم مدظله العالی، به عرض خاکپای مهراعتلای مقدس شاهانه ارواحنا فداه رسیده، تأسیس این بانک را امر و اجازه فرمودند. لهذا جمعی از وزراء عظام و رجال محترم و تجار با یکدیگر همراهی و اتحاد نموده و تشکیل این بانک را در صدد برآمدند و فعلا سرمایه این بانک را در مبلغ سی کرور تومان معین نمودند که بعدها لدی الاقتضاء، به یکصد کرور تومان بالغ خواهد شد.
تعداد مؤسسین این بانک، یک صد نفر است که این یکصد نفر هر کدام از پنج هزار تومان الی پنجاه هزار تومان وجه سرمایه تأسیس داده و خواهند داد، ولی عموم اهالی غیرتمند ایران از تمام ممالک محروسه، مجاز و مختار است که در این بانک ملی بقدر قوه خود از پنج تومان الی هر میزانی که بخواهد وجه داده شرکت نماید، قبض و اسهام دریافت داشته و خیر دنیا و آخرتی را برای خود تحصیل نماید.
چون تا موقع نوشتن قوانین ضمیمه و شرایط آن، مدتی لازم است که از روی بصیرت و صحت و اعتبار، موافق ترتیبات بانکهای ملل متمدنه، ترتیبات اساس بانک فراهم شود و مبلغی عمده فعلا بر حسب ضرورت و لزوم برای مخارج فوق‌العاده دولتی که تأخیر و تعویق آن ممکن نیست لازم است، و عموم اهالی وطن دوست عجله در راه انداختن وجه و دفع احتیاج دولت از استقراض از خارجه داشتند، و خواهش نمودند اعلانی نوشته شود و چندین محل برای تحویل دادن وجوهات معین شود، لهذا این اعلان انتشار داده شد که هر یک از ابناء وطن عزیز که مایل هستند در این بنای مقدس شریک و نام نیک خود را در صفحه روزگار باقی و ثابت بگذارد، در ادارات مقرره ذیل وجه سرمایه اشتراکی خود را برده و تحویل دهند، قبض موقتی که طبع شده با امضاء و مهر صاحب اداره بگیرند و همانطور که در قبوضات چاپ شده نوشته شده، پس از آنکه اسهام بانک حاضر شود، این قبوضات موقتی را به بانک ملی رد نموده، ورقه اسهام دریافت خواهد داشت.
امتیازات راجعه به این بانک که از طرف دولت قوی شوکت مرحمت می‌شود، با شرایط مقرره در قوانین اساسیه، مندرج و اعلان خواهد گردید.
توضیح: اسامی اشخاصی که در این شرکت وجه می‌دهند، با میزان مبلغ، در آخر هفته در روزنامه‌جات طبع و نشر خواهد شد.
تجار محترم دارالخلافه بتوسط تلگراف حضوری، تأسیس این بانک را بعموم تجار ولایات اطلاع داده‌اند. آنها هم در شراکت حاضر شده و قبول نموده‌اند که اسامی خودشان را با وجه مال‌الشراکه معین نموده بنویسند.
اداراتی که وجه باید تحویل شود:
حجره جناب حاجی امین الضرب.
حجره جناب حاجی محمد اسمعیل آقا تبریزی.
حجره جناب حاجی باقر آقا صراف تبریزی.
حجره ارباب جمشید.
حجره طومانیانس.
اسامی بعضی از مؤسسین دولت‌خواه ملت‌دوست:

حضرت مستطاب اقدس والا آقای نایب السلطنه وزیر جنگ دامت شوکته الوالا.

حضرت مستطاب اجل اشرف آقای صدر اعظم مدظله العالی.

جناب مستطاب اجل اکرم آقای وزیر دربار.

جناب مستطاب اجل آقای مشیرالملک

جناب مستطاب اجل آقای سعدالدوله.

جناب مستطاب اجل آقای موتمن الملک.

جناب مستطاب اجل آقای وزیر افخم وزیر داخله.

جناب مستطاب اجل آقای حاجی ناصرالسلطنه

جناب جلالتماب آقای وزیر بقایا

جناب مستطاب اجل آقای شیخ خزعل خان معزالسلطنه سردار ارفع.

جناب جلالتماب شیخ جاسم خان نصره الملک.

جناب مستطاب اجل آقای سعیدالسلطنه

جناب مستطاب اجل آقای سردار منصور

جناب مستطاب اجل آقای مدیرالملک

جناب مستطاب اجل آقای محتشم الملک

جناب مستطاب اجل آقای فخرالملک وزیر تجارت.

جناب مستطاب اجل آقای مصدق السلطنه

جناب مستطاب اجل آقای ناظم الدوله

جناب مستطاب اجل آقای عمید السلطنه سردار امجد

جناب حاجی سید مرتضی آقا مرتضوی

جناب آقای حاجی سید محمد.

جناب آقای حاجی سید رضی گیلانی

جناب آقای امین التجار کردستانی

جناب آقای حاجی امین دارالضرب

جناب آقای حاجی معین التجار

جناب آقای حاجی محمد اسمعیل آقا تاجر تبریزی.

جناب حاجی محمد علی شالفروش

جناب حاجی محمد ابراهیم ملک التجار اصفهان.

جناب حاجی عبدالرزاق تاجر اسکوئی

جناب حاجی افتخار التجار.

جناب آقا میرزا محمد شفیع ملک التجار.

جناب حاجی محمدحسین کازرونی مقیم اصفهان.

جناب حاجی محمد اسمعیل آقا قزوینی

جناب حاجی فرج آقا صراف تبریزی

جناب حاجی ربیع آقا تاجر تبریزی

جناب حاجی باقر آقا صراف تبریزی

جناب حاجی میرزا عباسقلی آقا تاجر تبریزی

جناب حاجی لطفعلی آقا صراف تبریزی معروف به اتحادیه

جناب حاجی محمد تقی تاجر شاهرودی

جناب حاجی میرزا علی صراف اصفهانی

جناب حاجی علی اکبر آقا صراف تبریزی

جناب معاون التجار دهدشتی

جناب حاجی مشیر التجار محمره

جناب آقا محمد صادق دهدشتی

جناب آقای حاجی میرزا احمد تاجر لاری شیرازی

جناب حاجی سیدمحمد حسن شبانکاره و اخوان در بوشهر

جناب حاجی میرزا حسن کاشانی معروف به شالفروش

جناب حاجی میرزا یعقوب آقا تاجر امینی قزوینی

جناب آقا محمد آقا کمپانی عراق

جناب آقا محسن آقا

جناب آقا حسن آقا

عمده التجار ارباب جمشید تاجر فارسی

عمده التجار تومانیانس


معین التجار اظهار داشتند که اشخاصی که استقراض از خارجه را تصویب نمی‌کردند و ما را تحریض بر تأسیس بانک و معاونت در رفع احتیاجات دولت بوسیله استقراض داخلی می‌نمودند، و اظهار مساعدت آتیه خود را در این باب می‌کردند، حالا وقت آنست که اقوال خود را بصورت فعلیت درآورند و قوه و استعداد و تمکن خود را در پیش‌رفت این امر صرف کنند.

حاضرین همگی اظهار همراهی و هم‌قدمی در این موضوع نمودند.

مکتوب صدارت عظمی که در جواب لایحه مجلس مرقوم شده بود قرائت شد. مضمون آن تقریبا این است که:

«مکتوب مجلس محترم که در خصوص اصلاح امر خبازخانه و واگذاردن ترتیب و نظم آن بعهده کمپانی نوشته شده بود، بعرض حضور مبارک همایونی رسانده، پس از ملاحظه اظهار فرمودند: در صورتی که آسایش و صلاح ملت و مملکت و اصلاح این امر منوط به واگذاردن آن بعهده کمپانی و مداخله و نظارت ملت در آن باشد، البته لازم است که قبول و اقدام شود. و همانطور که مجلس مقرر داشته مقرر فرمودند ترتیب و نظم و تعهد این امر از روز جمعه بعهده کمپانی محول فرمودند، موسسین این شرکت حاضر شوند و ترتیب امور اساسی کمپانی و قرارنامه آن را معین نمایند.»

لایحه مبنی بر سؤالات چند از طرف عموم طلاب به مجلس نوشته شده بود. اولا استفسار کرده بودند که چرا از طرف مجلس مطالبه نظامنامه نمی‌شود.
ثانیاً چرا با اینکه از طرف مجلس ترتیب و تعهد امر نان بمداخله و بمباشرت کمپانی تصویب شد، از طرف دولت تجویز نکرده به حکومت محول داشتند.
ثالثاً مسئله تشکیل بانک ملی که تمام افراد ملت و غالب اعیان مملکت در تأسیس آن اظهار همراهی کرده و حاضر و مستعد تأسیس آن شده‌اند، چرا بعضی از وزراء دربار همراهی و اقدام نمی‌کنند و برای تشکیل آن حاضر و هم رای و همراه نمی‌شوند.

حاجی سید نصرالله اظهار کردند که غالب موضوع مشاجرات مابین وزراء دولت و روساء ملت، نزاع لفظی است، والا غالب بزرگان دولت در این موضوع اظهار همراهی کردند، چنانچه حضرت والا شعاع‌السلطنه حاضر شده‌اند که در تأسیس بانک ملی شرکت کنند و کمک فرمایند.

در باب اعلانی که در چند روز قبل از طرف معاندین و مفسدین نشر شده بود مذاکرات شد. بعضی خواستند صورت آن اعلان را قرائت کنند. سایرین بواسطه عدم لیاقت آن، منع کردند. بعضی از وکلا را عقیده این شد که باید مرتکبین را بدست آورده و قبل از اینکه این اعلان به سایر ولایات فرستاده و منتشر شود، سیاست و تنبیه کافی نمود.

بعضی اظهار داشتند که مطبعه‌ای که متصدی طبع آن شده و وزارت انطباعات، مسئول آن هستند.
بالاخره بموجب اکثریت آراء، شرحی بصدارت عظمی نوشته شد که از وزارت انطباعات استنطاق بشود که چرا این اعلان بطبع رسیده. در صورتی که وزارت انطباعات در سایر مطبوعات سختی و دقت فوق‌العاده می‌کند، چرا در این باب اطلاع حاصل نکرده، یا منع و جلوگیری ننموده است. و لازم است که مباشر و مرتکب این عمل معلوم و مورد مؤاخذه شود.

لایحه از طرف خبازها نوشته شده بود که در آن لایحه از خسارات خود در عمل خبازی اظهارات کرده بودند. پس از قرائت لایحه آنها و اختتام مجلس، چند نفر از ریش سفیدان آنها را برای تحقیقات به اطاق دیگر خواستند.
جمعی از وکلا بالاجماع، از ورود حاج عباس قلی نانواباشی وکیل صنف خبازها، اظهار انزجار نموده و اظهار داشتند بجهت اغتشاشی که در این چند روزه در عمل خبازخانه بواسطه اقدامات مشارالیه حاصل شده، برای دخول مشارالیه در مجلس حاضر نیستیم و در صورت ورود مشارالیه ماها تماما استعفا خواهیم داد.

دسته‌ها