روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
سال ششم – شماره ۱۵۶۲
۱شنبه ۱۱ تیرماه ۱۳۲۹
دوره شانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۴۱
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۴۱
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۳ شنبه ۶ تیرماه ۱۳۲۹
فهرست مطالب:
- تصویب صورت مجلس
- بیانات قبل از دستور آقایان: دکتر مصدق .آزاد . دکتر بقائی
- اعلام وصول عهد نامه مودت بین دولتین ایران و هندوستان مصوبه در مجلس سنا
- اجرای مراسم تحلیف از طرف آقای احد وهاب‌زاده
- طرح بودجه ۱۳۲۹ مجلس شورایملی از ماده ۲
- معرفی هیئت دولت و تقدیم برنامه بوسیله تیمسار سپهبد رزم‌آرا نخست‌وزیر
- بقیه شور و ختم مذاکرات در بودجه ۱۳۲۹ مجلس شورای ملی
- تعیین موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
مجلس دو ساعت و سی و پنج دقیقه قبل از ظهر بریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس- صورت غائبین جلسه گذشته قرائت میشود (بشرح زیرقرائت شد ) غائبین بااجازه – آقایان : صفوی – اورنگ- منصف – ابوالقاسم امینی – غلامرضا فولادوند – امیرنصرت اسکندری – طباطبائی –حاذقی – دکترراجی – ناصرذوالفقاری – حائری زاده – صدر میرحسینی
غائبین بی اجازه – آقایان : دکتر مصباح زاده – قهرامان – تولیت – حسن اکبر- شهاب خسروانی – دکترسید امامی – معدل – جواد مسعودی
رئیس – نسبت بصورتجلسه نظری نیست ؟ آقای گنجه
گنجه – در مذاکراتی که بنده در جلسه قبل غرض کردم اینجا ذکر شده چهارصد هزار تومان در صورتی که چهار هزار تن جنس است این تقاضا را میکنم اصلاح کنند
رئیس – اصلاح میشود دیگر نظری نیست ؟ ( گفته شد – خیر) صورت مجلس جلسه پیش تصویب شد .
عده‌ای از نمایندگان – دستور
– بیانات قبل از دستور آقایان: دکتر مصدق – آزاد – بقائی
رئیس- آقای مکی
مکی – بنده نوبتم را بجناب آقای دکتر مصدق دادم
دکتر مصدق – بند ه قبل از دستور میخواهم یک عرایضی بکنم
رئیس –بفرمایید
دکتر مصدق – قبلاً اعلامیه جبهه ملی و بیانیه آیت الله کاشانی را قرائت میکنم و بعد عرایضی میخواهم بعرض آقایان نمایندگان محترم برسانم. اعلامیه جبهه ملی جبهه ملی بملت ایران اعلام خطر میکند و لازم می‌داند علل و جهاتی را که موجب روی کارآمدن کابینه جدید شده باطلاع افکار عمومی جهان برساند. نمایندگان جبهه در مجلس و همچنین مطبوعات ما از دو سه هفته باین طرف اطلاعاتی را که در زمینه ایجاد یک حکومت (شبهه کودتا) داشته‌اند بدون پروا بازگو کرده و چیزی از ابراز این حقایق مسلم فروگذار ننموده‌اند. وضع حاضر مملکت و صحنه سازیهایی که در پس پرده صورت می‌گرفت نشان می‌داد که یک تشنج مصنوعی یک بحران ساختگی در تمام شئون بمنظور محو حقوق اساسی مردم در حال تکوین است و کشور ما یکبار دیگر پس از یک ربع قرن که طعم تلخ دیکتاتوری نظامی را چشیده دوباره باستبداد و رژیم مطلق العنانی و سلطه فردی تهدید میشود. آن روز اکنون فرا رسیده و مطامع بیگانگان برای پایمال کردن حقوق سیاسی و محو قانون اساسی و لگدکوب کردن استقلال و حق حاکمیت ملی ما دست از آستین عوامل صدیق و خدمتگزار خود بیرون آورده است و میخواهد زیر عنوان ( حکومت قوی ) خاطره‌های استبداد صغیر را تجدید کند.
دولت فعلی با انجام عملیات زیرپرده که بی شباهت بیک کودتای نظامی نیست میخواهد زمام امور را بدست بگیرد تمام پستهای حساس انتظامی را برای مرعوب کردن افکار تحت کنترل شدید نظامی قرار داده و بدون تردید حیات رژیم پارلمانی ایران را که خونبهای آزادمردان و قهرمانان مشروطیت است در مخاطره انداخته و زمینه را طوری چیده است که چندی نخواهد گذشت ملت ما را در عزای آزادی و عدالت و در مرگ قانون و حریت خواهد نشانید. دولت سابق بدون استحضار مجلسین در فاصله یکی دو ساعت از میان رفت و حکومت جدید بدون اینکه کمترین سنن پارلمانی را رعایت کند تشکیل و سازمانهای مهم مملکتی را اشغال و آماده برای اجرای بقیه مأموریتی است که انجام آنرا بعهده گرفته است. کسی نیست که نداند با مشکلات سیاسی و اقتصادی موجود ایران یک چنین حمله بقانون اساسی و سنن مشروطیت جز اینکه حق حاکمیت و استقلال مملکت و آزادی ملت را در خطر اندازد نتیجه دیگری نخواهد داد. بیگانگان که به هواداری از اینگونه اعمال غیر قانونی برمیخزند و افکار ملت ما را بچیزی نمی‌شمارند خوب می‌دانند چه میکنند کاملاً اطلاع دارند بچه منظور حیات یک جامعه را دچار وحشت و قرین تشویق و ناامنی می‌نمایند. جبهه ملی برای وفاداری بتعهداتی که در برابر مردم ایران دارد ، بمنظور ایفای سوگندی که نمایندگان ما بکتاب مقدس آسمانی یاد کرده‌اند و از نظر حفظ حقی که بافراد یک ملت تعلق می‌گیرد بجهانیان اعلام می‌دارد که بهیچوجه زیر بار تحمیل حکومتی که با تشبث به اجانب با تحمیل و اسباب چینی بیگانگان و برغم تمایلات عمومی روی کار آمده است موافقت نخواهد کرد و افتخار خواهد داشت که در راه حراست شعائر ملی و دینی و نگهداری مشروطیت و دموکراسی جان افراد خود را فدا کند. ما برای مقابله با این خطری که ایران و ایرانی اکنون بدان روبروست نیازمند به پشتیبانی تمام طبقات ملت محتاج بمصلحت اندیشی شاهنشاه جوان هستیم و نظر دقیق دنیای دموکرات و مترقی و زنده را بعظمت مبارزه شرافتمندانه‌ای که در پیش داریم جلب می‌کنیم.
ساعت ده بعد ازظهر دوشنبه پنجم تیرماه ۲۹
جبهه ملی – دکتر محمد مصدق
اعلامیه حضرت آیت الله کاشانی
بسم الله خیر الاسماء له الحمد
بنا بتجاربی که از حکومتهای مطلقه و مستبده دارم و زیان آن را برای ملک و ملت ایران برای العین مشاهده کرده‌ام چند روز قبل پیامی توسط جناب آقای دکتر مصدق پیشوای جبهه ملی بمجلس فرستادم و در آن نظر قطعی و بتی خود را که مبتنی بر افکار قاطبه مسلمین و مردم آزاده ایران است در باب مخالفت با هر قسم حکومت استبداد و دیکتاتوری بیان نمودم و بدان وسیله اولیای امور و مجلس شورای ملی را از روی کار آوردن این قبیل حکومتها بر حذر داشتم. اینک مع التأسف می‌بینم باز می‌خواهند مملکت را در چنگال دیکتاتوری بیندازند و ملت ستمدیده ایران را که سالها طعم تلخ دیکتاتوری را چشیده و از حکومت مطلقه هزارگونه مصیبت و شکنجه دیده مجدداً گرفتار این بدبختی عظیم نمایند.
بیچارگی ما مردم اینست که اولیای امور از گذشته عبرت نمی‌گیرند و امری را که سالها تجربه کرده و نتایج سوء آن را دیده‌اند باز می‌خواهند تجربه کنند. بتبعیت از افکار عامه مسلمین ناچارم مخالفت شدید و قطعی خود را با حکومتی که برخلاف افکار عمومی و بکمک بیگانگان و تحریک و تشبث آنان میخواهد زمام امور را در دست بگیرد اظهار کنم و عموم مردم را برای مقاومت در مقابل این بلای عظیم که جامعه اسلامیت و ایرانیت را بفنای عاجل رهسپار خواهد کرد دعوت نمایم. البته آنچه از وطنخواهی و ملت دوستی در آقایان نمایندگان سراغ دارم با یک چنین جریانی که مخالف استقلال مملکت و موجب اضمحلال ملت است موافقت نخواهند کرد.
و ما علی الرسول الا البلاغ
شب سه شنبه یازدهم رمضان المبارک ۱۳۲۹
سید ابوالقاسم کاشانی
در اوایل جنگ بین المللی اول روزی در رستم آباد شمیران منزل مرحوم مشیرالدوله رفتم و در آنجا دیدم چند نفر ممیز بلژیکی حاضرند و از ممیزی املاک صحبت میکنند و نتیجه حرف آنها این بود که در ورامین یک دهی را نمونه ممیزی قرار داده‌اند باین طریق که آن ده که دارای مثلاً صد خروار بذرافشان و چهارسنگ آب بود هرقدر عمل بدهد از املاک دیگر هم بهمان قرار مالیات بگیرند من در مذاکرات شرکت کردم و گفتم تنها آب و خاک ملاک ممیزی نمی‌شود بلکه زارع خوب و زمین حاصلخیز هم باید مورد توجه قرار داده شود چه بسیار از دهاتی که آب و خاک زیادی دارند ولی بواسطه اینکه این دو عامل یا یکی ازآنها را فاقدند محصولی نمی‌دهد پس تنها لازم است و چه بسیار از دهاتی که آب و زمین و رعیت دارند ولی بواسطه اینکه زمین حاصل خیز ندارند محصول زیادی بدست نمی‌دهند.
در جنگ بین المللی دوم که احساسات زیادی در این مملکت بنفع دولت آلمان ابراز می‌شد و تنها علت آن تنفر بود که مردم نسبت بسیاست انگلیسی داشتند چون که حکومت دیکتاتوری را که بجان و مال مردم ابقا نمی‌کرد دست نشانده آن دولت می‌دانستند با تمام احساساتی که هموطنانم برای ملت آلمان و آرزوهائی که برای فتح آن دولت و شکست انگلیس داشتند من می‌گفتم که آلمان حتماً مغلوب میشود زیرا برای اینکه یک دولتی فاتح شود باید دارای سه عامل باشد که بر عوامل ثلاثه طرف متخاصم مزیت و برتری داشته باشد و آن سه عامل عقل و پول و جمعیت است. و هیتلر و مستخدمینش آنها را فاقدند. عقل نداشت برای اینکه لازم نبود برای اقناع مردم صدای خود را بلند کند و آنچه که مردم را قانع میکند صدای بلند نیست بلکه منطق است. پول نداشت برای اینکه ذخیره طلای دنیا در آمریکا و انگلیس جمع شده بود و آلمان که می‌خواست با فروش ادویه و تحصیل عواید یومیه جنگ بکند. هرگز نمی‌توانست فتح کند نفوس آن کم بود برای اینکه ده یک نفوس عالم در اختیار او نبود. اکنون من بطور حتم و یقین عرض میکنم که سیاست آمریکا در این مملکت فریب سیاست انگلیس را می‌خورد و باین جهت پیشرفت نمیکند. بجای پول بما آلات فرسوده جنگی می‌دهد که در موقع جنگ حریف او از ان استفاده کند هم چنانکه در کشور چین کرد. بجای عقل ایران را مقایسه با یونان میکنند که قیاس مع الفارق است درحالی که وضعیت جغرافیایی و اجتماعی ایران بچین از یونان شبیه تر است و بجای قشون بر فرض اینکه دولت آمریکا قشونی بیش از حریف داشت چون قبل از جنگ نمی‌تواند قشونی در این مملکت بیاورد فاتح آن کسی است که با این مملکت صاحب هزارها کیلومتر مرز مشترک است. هر قدر از عمرم بیشتر میگذرد بیشتر عقیده پیدا میکنم که تاریخ تکرار میشود. یک روز سردار منصور زمامدار بود و دولت در خواب رفته او سبب شد که کودتا انجام شود. دیروز هم آقای علی منصور زمامدار بود که برای همین کار امده بود انهائی که می‌خواستند این وضعیت برپا شود مردمی را آوردند که بواسطه حب و جاه و تامین مقام، بمحض اینکه بآنها گفتند استعفا بدهید استعفا کنند و بروند در سازمان برنامه و دیوان کشور و بانک رهنی صندلی‌های خود را اشغال کنند. منصور همان زمامداری بود که ۴۸ ساعت قبل از استعفا وزیر دارائی خود را بمجلس معرفی نمود و منصور همان نخست وزیر بود که می‌خواست در این جلسه جواب استیضاح را بدهد. پس چه شد که این نخست وزیر نیامد و مشکلات خود را در مجلس نگفت و مردم را مستحضر ننمود و استعفا کرد؟ چقدر فرق است بین رجالی که پرورش یافته عهد قدیم و دارای ایمان بوده‌اند با اشخاصی که در دوره دیکتاتوری بدوران رسیده و صاحب آلاف و الوف شده‌اند. مرحوم نجفقلی خان صمصمام السلطنه بختیاری که در دوره فترت یعنی بین مجلس سوم و چهارم و بفرمان پادشاه وقت رئیس الوزرا شده بود وقتی که خواستند وثوق الدوله را بیاورند هرچه کردند برای استعفا خاضر نشد و همیشه میگفت تا مجلس چهارم افتتاح نشده و تا بمن رای عدم اعتماد ندهد رئیس الوزراء منم و وثوق الدوله این مقام را غصب کرده است. ولی دولت منصور که بمجلس معرفی شده بود و ایام فترت هم نبود و میتوانست مشکلات سیاسی خود را در مجلس حل کند و مصالح مملکت را بگوید و اگر قبول نشد ان وقت استعفا کند، یک کلام حرف نزد و استعفا کرد و اکنون دولتی تشکیل شده که بر خلاف سنن پارلمانی است و ما نمایندگان جبهه ملی نمی‌توانیم با آن مخالفت نکنیم.
قبل از ملاقات قبل از ملاقات اینجانب با سپهبد رزم آرا که بر حسب خواهش خودشان در جمعه سوم تیرماه صورت گرفت با یکی از نمایندگان راجع ببرقراری دولت دیکتاتوری که در تمام جوامع زمزمه می‌شد صحبت در میان بود. من می‌گفتم اگر از طریق آزادی و دموکراسی نتوانیم کاری بکنیم از طریق اختناق و زور و قلدری برای مردم ناراضی نمی‌توانیم کاری انجام دهیم. ما باید قانون انتخابات، مطبوعات و حکومت نظامی را که مخل آزادی و ترقی مملکت است اصلاح کنیم پس از ان قدمهای دیگری در اصلاح ادارات و امور اقتصادی و تعدیل بودجه برداریم.
او میگفت این حرفهائی که شما می‌زنید برای امشب مردم شام نمی‌شود و من می‌گفتم که حکومت زور و قلدری ممکن است یک شب و یا اینکه چند سال بمردم نانی بدهد ولی تا خود مردم نتوانند در امور اجتماعی دخالت کنند هیچوقت صاحب نان نمی‌شوند و باید همیشه سر بی شام زمین بگذارند.
اصلاح قانون انتخابات سبب میشود که نمایندگان بدانند انتخابشان در دوره بعد منوط برضایت ملت است اصلاح قانون مطبوعات سبب میشود که جرائد وزراء خائن و دزدان را معرفی کنند و قبل از محاکمه روزنامه را توقیف و مدیر آن را زندانی نکنند. اصلاح قانون حکومت نظامی سبب خواهد شد که دولت نتواند همینکه مردم زبان انتقاد گشودند حکومت نظامی را اعلان و بر مخالفین خود غلبه کند تا در جامعه انتقاد نشود تا بد و خوب گفته نشود کجا مردم در صدد اصلاح خود بر می آیند و بچه طریق دیگر جامعه از اصلاحات برخوردار می‌شوند؟
ما می‌خواهیم مملکت صاحب رجالی بشود و اشخاصی در رأس امور قرار بگیرند که شاهنشاه ما بتواند در این مملکت مشروطه سلطنت کند. من یقین دارم که اعلیحضرت همایون شاهنشاهی می‌دانند که خطر حکومت دیکتاتوری در درجه اول متوجه مقام سلطنت است. اکنون عرض میکنم که ما با حکومت دیکتاتوری و هر حکومتی که بر خلاف افکار عمومی و آزادی تشکیل شود مخالفیم و هرگز راضی نمی‌شویم که در رأس این دولت کسی واقع شود که قسمت بزرگی از بدبختی‌های مملکت نتیجه دخالت او در سیاست است. دخالت بعضی از دول بیگانه در امور این مملکت سبب خواهد شد که دول دیگر هم همین رویه را تعقیب کنند و آنها هم از کسانی تقویت کنند که دیکتاتوری سیاه به دیکتاتوری سرخ تبدیل شود. همچنانکه سوء سیاست بعضی از دول کشور چین را بهمین درد گرفتار کرده است. آنهایی که می گویند اصلاحات بسته بروی کار آمدن این قبیل دولتها است سخت در اشتباهند. مردم از کسی که چند نفر سرباز تحت امر دارد ملاحظه ندارد و فقط احترام به اشخاصی می‌گذارند که مورد توجه جامعه هستند و تنها دولتی می‌تواند اقتدار پیدا کند که به افکار عمومی و قانون تکیه نماید. دولتی که از بدو ورود بر خلاف سنن پارلمانی تشکیل شود دولتی که از ابتدا با اشخاص نادرست و بدسابقه همکاری کند یکچنین دولتی چه طور می‌تواند صدر اصلاحات واقع شود؟
ذات نایافته از هستی بخش – کی تواند که شود هستی بخش
بعد از کودتا مثل اغلب از ممالک در این مملکت هم در بسیاری در شئون ظاهری ترقیات محسوسی دیده شد. مثلاً آهنگری نتوانست آهن را خوب بسازد و بنا خانه را بهتر بسازد ولی چون یکی از خصایص دولت دیکتاتوری این بود که رجال مملکت از بین برود در این یکی از شئون اجتماعی کشور ما آنقدر تنزل کرده و به قدری قحط الرجال شده که برای اصلاحات مملکت باید به کسی متوسل شوند که غیر از اداره کردن یک عده‌ای سرباز و آن هم به طور سطحی و ناقص کار دیگری نکرده است. ملت ایران باید از مزایای دموکراسی کاملاً برخوردار شود و همان رویه ای که دول بزرگ دموکرات برای خود قبول کرده و از آن نتیجه گرفته‌اند قبول و پیروی کند. و من نمی‌دانم چطور است دول بزرگ دموکرات تعالی و ترقی و بقای مملکت خود را در آزادی و دموکراسی تشخیص داده‌اند ولی در ممالکی شبیه به ایران سعی میکنند که مردم را از این مزایا محروم کنند؟ پس این نیست مگر اینکه می‌خواهند بوسیله اعمال خود و بوسیله کسانی که از حمایت آنها استفادات نامشروع میکنند در این ممالک به طور نامشروع اعمال نفوذ کنند. ملت ایران با هر حکومت فردی و قلدری مخالفت و مبارزه خواهد نمود من و تمام رفقایم بیکدیگر قول شرف داده‌ایم در این جلسه به ملت ایران قول می‌دهیم که تا جان در بدن داریم و تاوداج وسبات ما را قطع نکرده‌اند با هر حکومت انفرادی که می‌دانیم پس از آن با حکومت انفرادی زنگ زده دیگری برقرار شود و یا سیاست آمریکا که به کلی از بین رفت دو دولت مجاور ما با هم بسازند قویاً مخالفت می‌کنیم.
رئیس – آقای آزاد
آزاد- بنده عرایضی که میخواهم بسمع آقایان برسانم در نتیجه وضعیتی است که امروز در کشور ایران به وجود آمده است. بعد از کابینه‌ای که دیروز تشکیل شده برای بار دوم باز یک جریان تازه‌ای در تاریخ ایران باز شده است ما اگر چنانچه یک عملی را که آن دفعه کرده بودند ندیده بودیم چندان برای ما اشکال نداشت که ببینیم و بگوییم این کابینه چه میکند ولی متاسفانه ما یکبار دیگر گرفتار چنین حکومتی شده‌ایم و آثار او را هم تا امروز دیده و می بینیم. معروف است که اگر یک شخصی یک عملی را ندیده باشد یا نشنیده باشد و آن کار را بکند و بعد اشتباهاتی در نتیجه آن عمل بکند ایرادی به او نیست ولی وقتی یک مرتبه یک عملی را دید یا شنید یا خودش ناظر بود و دید که نتیجه این کار پیداست باز دو مرتبه آن کار را بکند میشود گفت او مرد عاقلی نیست احمق و دیوانه است. ما امروز گرفتار شده‌ایم با یک وضعیتی که بیست سال شبیه این وضعیت را ما دیده‌ایم. این وضعیتی که در این بیست سال بود و ضرر برای ملت ایران داشت یک ضررهای شخصی و یک ضررهای مملکتی. بنده مختصری راجع باین مجلس که آقایان تشریف دارید عرض میکنم. در دوره گذشته مرا گرفتند حبس کردند من هیچ تقصیری نداشتم فقط یک کسی گزارش داده بود که آزاد یک حزبی تشکیل داده است یک حزب انقلابی. بنده چند نفر رفیق داشتم که از آن رفیقهای من الان یکی دونفرشان در این مجلس هستند یک از آنها آقای عبدالرحمن فرامرزی است یک هم آقای فرهودی ، راجع بگرفتاری که من داشتم در گذشته که مرا گرفته بودند گفته بودند که آزاد یک حزب انقلابی تشکیل داده (فرامرزی –دومرتبه بفرمایید آقا ) عرض کردم دو تا رفیق من در آن موقع داشتم که یکی آقای فرامرزی بودند و یکی هم آقای فرهودی که اینها البته آنوقت بودند عرض کنم حضورتان که مارا گرفتند و بردند ، بعد از مدتی از ما تحقیق کردند و استنطاق کردند. مستنطق نوشته بود که آزاد هیچ تقصیری نداشته است. این عین گزارشی است که در پرونده هست و در روزنامه‌ها این جریان منعکس شده بود ، ولی چون یک روزنامه نویسی است و افکار انقلابی در روزنامه اش نوشته و حزب تشکیل داده است یا بایستی اعدام شود و یا باید از ایران تبعید بشود و یا باید حبس ابد بشود. (فقیه زاده – او گناه نداشته تقصیر آن راپرت دهنده بوده است)
همین آقای قبادیانی که اینجا ملاحظه می‌فرمایید ایشان را با برادرشان آوردند حبس کردند . جرم ایشان و برادرشان از بنده یکقدری کمتر بود. جرم من این بود که یک حزب درست کرده بودم و یک مطالبی در روزنامه نوشته بودم ولی ایشان هیچ این کار را هم نکرده بودند فقط گزارش داده بودند که خسرو برادر ایشان طرفدار انقلاب است. هر دو برادر را به ده سال حبس محکوم کردند. گزارش دادند حبس خسرو تمام شده دستور داد تبعیدش کردند. بعد از چند روز دیگر گزارش دادند قبادیان حبسش تمام شده است شاه برئیس شهربانی گفت مگر زندان مهمانخانه است که هر روز گزارش می‌دهید فلان کس ده سال حبسش تمام شده است؟ بعد هم یک کاغذی آمد که آقای قبادیان تا ابد در حبس بماند. ایشان ماند و هر روز در زندان کنفرانس می‌دادند که زندانیان را باید از بین ببرید. اگر این جریان یک مدتی طول می‌کشید هر چه بختیاری و امثال آنها در آنجا بودند همه از بین می‌رفتند. این یک حکومتی بود که بدون تقصیر و بدون حق یک عده مردم بیگناه را برمی‌داشتند می‌بردند و تا ابد آنها را حبس می‌کردند. این حکومتی که در ان دوره تشکیل شده بود این بود. رضاشاه نسبت بمن هیچ سابقه بدی نداشت و من هم با او نظر بدی نداشتم ولی بیشتر این عملیات روی سیاست خارجی بود. برای اینکه خارجیها در ایران یک منافعی داشتند که این منافع را فقط و فقط حکومت دیکتاتوری تأمین می‌کرد و بس. برای اینکه اگر چنانچه یک مجلس ملی بود و مردم آزادی داشتند آن منافع تأمین نمی‌شد. الان هم عیناً این وضعیت پیش آمده است الان هم خارجیها یک منافعی دارند که این منافع را این مجلس شورای ملی و این مردم تأمین نمی‌کنند و زیر بار نمیروند و برای اینکه این منافع تأمین بشود باز یک حکومت دیکتاتوری بگیرد ، ببندد ، انواع و اقسام شکنجه و عذاب را بوجود بیاورد که آن منافع را حفظ کند در نتیجه این حکومت بوجود می‌آید که منافع بیگانگان را حفظ کند. آزادی تمام آقایانی که اینجا هستند و آزادی تمام مردم از بین می‌رود زیرا لازم و ملزوم بودن این حکومت از بین رفتن بنده و امثال بنده است برای اینکه آن سیاست منافعش تأمین بشود ماها هم باید از بین برویم.
من میخواهم بپرسم از آقایان آیا عقل و منطق حکم میکند که یک نفر آدمی که در گفتارش آزاد باشد در رفتارش آزاد باشد بیاید یک ریسمانی بگیرد و به گردن خود ببندد و سر ریسمان را بدست یک نفر بدهد و بعد زاری و تضرع کند بگوید: گر عقوبت می‌کنی مستوجبم – ور ببخشی عفو بهتر ز انتقام، این را شما تصدیق می‌کنید؟
من میخواهم ببینم آقا این از حکومتی که قبل از حکومت امروزی بوجود امده بود چه ضرری شما دیدید جریان دنیا ثابت میکند که هر دولتی که ترقی کرده است در اثر آزادی ترقی کرده است نه در اثر زور و قلدری. تاریخ حکومت آمریکا را بیاورید، تاریخ حکومت سویس را بیاورید، تاریخ انگلستان و فرانسه را بیاورید ببینید در کدام یک از این کشورها که امروز ضرب المثل هستند همه اینها که امروز ترقی کرده‌اند غیر از حکومت دموکراسی و از نقطه نظر عدالت اجتماعی و از نقطه نظر آزادی بوده، دو حکومت دیکتاتوری در دنیا تشکیل شد که یکی از انها حکومت هیتلر بود و یکی هم حکومت موسولینی. شما ببینید بهترین دیکتاتوری‌های دنیا در درجه اول هیتلر بود که دلش می‌خواست ملت آلمان مافوق تمام دنیا باشد با این حال دیدید که این دو دیکتاتور نسبت بملت ایتالیا و نسبت بملت آلمان چه مصیبتی را وارد اوردند. پس بنابراین مطمئن باشید که مملکت در اثر حکومت زور و استبداد ترقی نمیکند بلکه ساعت به ساعت عقب می‌رود. ما امروز در سر یک دوراهی قرار گرفته‌ایم یا بایستی آزادی ملت ایران و حقوق ملت ایران را در اثر آزادی مجلس شورای ملی و در اثر رعایت و احترام به قانون اساسی حفظ بکنیم و یا اینکه زیر بار حکومت دیکتاتوری برویم و پنجاه سال دیگر ملت ایران را به عقب برگردانیم.
رئیس – آقای دکتر بقائی
دکتر بقائی – آقایان همکاران محترم ما در پشت این تریبون در برابر ملت ایران بکلام الله مجید سوگند یاد کردیم که بقانون اساسی که ضامن آزادی سیاسی و مظهر رژیم حکومت ملی ماست باوفا باشیم و بدان خیانت نکنیم. شما و ملت ایران بخوبی تشخیص داده‌اید که مبارزه من از روز نخست براساس همین اصل مقدس و بر پایه جهاد خستگی ناپذیر در راه آزادی و راستی قرار گرفته است. یک سال و چند ماه پیش استیضاح من از دولت ساعد بر همین اساس بود. مبارزه ما در انتخابات دوره ۱۶ بر همین پایه قرار گرفت. متشکل شدن آزادی خواهان و ایجاد جبهه ملی هم محور دیگری جز جهاد در راه آزادی سیاسی و استخلاص و رهائی ملت از زنجیرهای اسارت و بندگی نداشت. در این میدان راهنمای ما جز مشعل آزادی چیز دیگری نبود و غایت آمال ما جز استقرار و استحکام مبانی رژیم حکومت سلطنت ملی چیز دیگری نبوده است. اکنون مشاهده می‌کنیم که درست برخلاف آنچه مورد انتظار و آرزوی ملت ایران بود و برخلاف اصول محققی که در منشور آتلانتیک و اعلامیه اخیر حقوق بشر از طرف زمامداران ملل آزادیخواه و دموکرات طرح و تصویب و تضمین گردیده بود امروز ملت ایران را با کمال خونسردی در برابر یک عمل انجام شده و یک حکومت صد درصد مخالف با قانون اساسی و اصول مسلمه آزادی سیاسی قرار میدهند. راجع بشخصیت کسی که با عنوان نخست وزیری باین مجلس خواهد آمد گفتنی‌های بسیاری گفته شده و لازم بتوضیح مفصل نیست که ایشان عملاً اثبات کرده‌اند که مزاج و فطرتشان با موازین قانون اساسی و احترام بافکار عمومی به هیچوجه سازگاری ندارد.
ما انچه در مبارزه خودمان پیشگاه ملت ایران از روز استیضاح بیان کرده‌ایم امروز برای العین مشاهده میشود و جامه عمل می‌پوشد . آقایان بخاطر دارند که در ۱۵ ماه قبل در پشت همین تریبون بنده راجع بحکومت دیکتاتوری صحبت کردم و در پشت تریبون گفتم که عمال سیاست نفت می‌خواهند دیکتاتوری نظامی را بر ما تحمیل کنند. جواب آن همه حرفهای من و آن استیضاح من فقط یک کلمه تکذیب بود که از طرف ساعد بیچاره در پشت این تریبون ادا شد. حرفهای مرا تکذیب کردند. ولی الان می‌بینید که پس از ۱۵ ماه آن پیشگوئی جامه عمل بخود پوشیده است . برای اینکه اگر در آن موقع فقط سیاست انگلیس را خورد و با این فریب آن ملتی که ادعای پیشوائی آزادی و دموکراسی را در دنیا میکند همانسان که بعد از جنگ بین الملل اول آن دیکتاتور سیاه پوست را بر هائیتی تحمیل کردند، همانطور که اکنون از بائودائی در هند و چین تقویت میکنند یک حکومت آزادی کش قلدری بر ملت بیچاره ایران که تنها گناهش ، تنها گناهش تحمل تمام صدمات و محرومیت‌ها برای پیروزی آنان بود تحمیل میکنند.
آن عرایض آن روز بنده را بخاطر بیاورید . امروز هم اعلام میکنم که برخلاف تصور بعضی سیاستهای بیگانه‌ای که پشتیبان این حکومت جدید هستند نخست وزیر فعلی بواسطه عدم اتکای افکار عمومی و اعتماد قاطبه مردم برای حصول نتیجه مثبت و آنچه بعنوان اجرای نقشه‌های اصلاحی پیش کشیده میشود ناگزیر خواهد بود باعمال خلاف قانون و خلاف آزادی و خلاف بشریت دست بزند و ناچار این سیر تاریخ است ناچار از سراشیب تند حکومت مطلقه پرتگاه خطرناک حکومت دیکتاتوری فرو خواهد رفت. اینست پیش بینی ما لکن ما از جهت خودمان از این پیش آمد بهیچوجه مکدر و مأیوس نیستم بلکه بیشتر ما را مؤمن و معتقد بکمال مطلوب راستی و آزادگی می‌نماید. روش ما با کمال متانت و صداقت و منطق و استدلال همانست که بود یعنی مبارزه اصولی با آنچه برخلاف مصلحت ملک و ملت و آنچه برخلاف اصول قانون اساسی که ما بدان ایمان داریم و بآن قسم خورده‌ایم و برای دفاع از آن جامه جهاد پوشیده‌ایم صورت می‌گیرد خواهد بود . این سرمایه جانی ما ، سرمایه وجود ما که یگانه سرمایه خداداده است دراین صورت بدون ذره تقصیر و ذره اهمال و ذره ترس و احتیاط مصرف خواهد شد و بسرمشق و پیروی مردمان آزاده جهان و آنانکه در راه مصالح و شرف ابنای نوع بشر جان خود را فدا کرده اند تا آخرین رمق و تا نفس بازپسین بدین نهج و با همین حس گذشت و فداکاری ایستادگی خواهیم نمود. (صحیح است ) اینها را یادداشت بکنید ، الان بما ناسزا‌ها خواهند گفت … (ابتهاج – آنچه که شما با دیگران کردید، آنها هم با شما میکنند) و در روزنامه‌ها خواهند نوشت ولی روزی می‌رسد که حقیقت عرایض ما در پیشگاه ملت ایران در جهان مکشوف خواهد شد.
رئیس- حالا وارد دستور می‌شویم . بودجه مجلس مطرح است (شوشتری – آقا آن طرح ) باید بیست و چهار ساعت بعد از طبع و توزیع مطرح بشود . شوشتری – آن طرح دیروز طبع و نشر شده است .
فقیه زاده – بنده اخطار دارم
رئیس – بفرمایید بر طبق چه ماده‌ای؟
فقیه زاده – برطبق ماده ۱۲ چون آقای وهاب زاده آمده‌اند بمجلس استدعا میکنم ایشان قسم بخورند و بعد بودجه مجلس مطرح شود .
رئیس – صحیح است گفت هشد مقدمات آنرا حاضر کنند بعد.
شوشتری – طرح را بفرمایید مطرح بشود
– اعلام وصول عهد نامه مودت بین دولتین ایران و هندوستان مصوبه در مجلس سنا
رئیس- طرح اول امروز توزیع نشده ثانیاً باید وزیر مربوطه حاضر باشد هم وزیر دارائی و هم وزیر راه باید باشند. فعلاً یک نامه‌ای است که از مجلس سنا رسیده و برای اطلاع آقایان قرائت میشود بکمیسیون مربوطه ارجاع میشود (نامه مجلس سنا بشرح زیر قرائت شد )
ریاست محترم مجلس شورایملی
قانون عهدنامه مؤدت بین دولتین ایران و هندوستان که مشتمل بر یک مقدمه و ۵ ماده می‌باشد در جلسه روزشنبه ۲۷ خرداد ۱۳۲۹ بتصویب مجلس سنا رسیده است. اینک رونوشت آن ارسال می‌گردد .
رئیس مجلس سنا – تقی زاده
رئیس – بکمیسیون مربوطه رجوع میشود.
شوشتری – رونوشت آن برای چه ارسال شده ؟ باید توضیح بدهند ، این ناقص است ، بد پایه ایست این باید نوشته بشود که ما اینجا اظهار نظر بکنیم
رئیس- بکمیسیون می‌رود و بعد می‌آید بمجلس و این عبارت نباشد هم ما همین کار را خواهیم کرد.
– اجرای مراسم تحلیف از طرف آقای احد وهاب زاده
(در این هنگام کلام الله مجید را با احترامات لازم بتالار جلسه آوردند و آقای وهاب زاده قسم نامه را به شرح زیر قرائت و امضاء کردند )
من که در ذیل امضاء میکنم خداوند را بشهادت می‌طلبم و بقرآن مجید قسم یاد میکنم مادام که حقوق مجلس و مجلسیان مطابق قانون اساسی محفوظ و مجری است تکالیفی را که بمن رجوع شده است مهما امکن با کمال درستی و جد و جهد انجام داده و نسبت به اعلیحضرت متبوع عادل مفخم خود صدیق و راستگو باشم و به اساس سلطنت و حقوق ملت خیانت ننمایم و هیچ منظوری نداشته باشم جز فوائد و مصالح دولت و ملت ایران.
– طرح بودجه ۱۳۲۹ مجلس شورای ملی از ماده ۲
رئیس – ماده دوم بودجه مجلس مطرح است ماده دوم بودجه بشرح زیر قرائت شد
ماده دوم – برای حقوق وهزینه دوازده ماهه سال ۱۳۲۹ اداره چاپخانه مجلس ده میلیون و هفتصد و پنجاه هزار و هشتصد و نود و هفت ریال ( ۱۰۷۵۰۸۹۷ ) مطابق فقرات ۱و۲ ضمیمه اعتبار بکارپردازی مجلس داده میشود
تبصره – بکار پردازی مجلس اجازه داده میشود کمک هزینه کارگران فنی چاپخانه مجلس را تا آخر سال ۱۳۲۹ از محل درآمد چاپخانه مجلس بپردازد
رئیس – کسی اجازه نطق نخواسته است بنابراین پیشنهاد‌هایی که رسیده است قرائت میشود . ( پیشنهاد آقای ملک مدنی بشرح زیر قرائت شد ) بماده ۲ پیشنهاد میشود :
تبصره – سوابق خدمت کارمندان فعلی مجلس شورایملی درقسمت فنی چاپخانه مجلس جزو سنین خدمت رسمی آنان محسوب ومشمول کلیه مقررات وقوانین استخدامی میباشند احکام انان بااحتساب سوابق مذکور اصلاح وابلاغ خواهدشد .کسور بازنشستگی ایام خدمت بالا در ۳۶ قسط سه ساله کسر بصندوق بازنشستگی ارسال می‌گردد .
رئیس – آقای ملک مدنی – (مخبر – پیشنهاد خرج است
صدرزاده – درهمین زمینه هم آقای حسین مکی و آقای محمد علی مسعودی پیشنهاد کردند
ملک مدنی – در ماده اول من راجع به این پیشنهادی که کردم توضیح دادم وجلب نظر جناب آقای مخبر و جناب آقای پالیزی کردم نمی‌دانم مطالعه کردند یانه نظر بنده چون من عادت ندارم قضیه خیلی روشن است یک عده کارمندانی بوده‌اند که سابقاً در قسمت چاپخانه مجلس کارمیکردند بعد بکادر مجلس منتقل شده‌اند دراینجا آن سوابق خدمتشان را باید محفوط کرد زیرا آنها روز تقاعدشان که می‌رسد بادی حقوق آنها کافی باشد برای اینکه بتوانند زندگی کنند عمرشان اگر درآنجا گذشته قسمت فنی چاپخانه مجلس و قسمت اداری مجلس هردو ازمؤسساتی است که جزء مجلس است وبنظر بنده مورد دارد که آقا این توجه بفرمایند وحقوق حقه آنها را تأمین که با آسایش خیال مشغول انجام وظیفه باشند
رئیس – آقای مخبر
اردلان – بنده خواستم عرض کنم این پیشنهادی که نماینده محترم فرمودند پیشنهاد خرج است آقای رئیس پیشنهاد خرج است که نمی‌شود و درش رأی گرفت برای اینکه آقای ملک پیشنهادی که جناب عالی فرمودید یک هزینه اضافی بوجود خواهد آورد و اصولاً قابل رأی نیست معهذا بنده یک توضیحاتی عرض میکنم جنابعالی هم توجه بفرمایید فرض بفرمایید که در کارخانه حریربافی چالوس یک عده کارگر هستند و همه هم حقوق می‌گیرند ده سال پانزده سال می‌آیند بعد می‌روند در یک وزارتخانه‌ای سمتی پیدا میکنند اگربخواهیم آن سوابق را حساب کنیم این فرد میشود رتبه ۸ و ۹ (شوشتری – مثل اینکه شدند ) این بودجه مملکت را بقدری بالا می‌برد که قابل تحمل نیست بعلاوه برای یک نفر دو نفر محسوس شاید نباشد ولی وقتی مایک سابقه‌ای را قائل شدیم هرکارگر فنی درهرچاپخانه‌ای کارکرد بعد از ۱۵ سال ۱۶ سال آمد دریک وزارتخانه‌ای یک منشی رسمی شد آن سوابق را اگر ما بخواهیم حساب کنیم میشود رتبه ۹ این اصلاً قابل قبول نیست بودجه مملکت بهیچ صورتی نمی‌تواند قبول کند بنده بآقایان عرض کردم که کارگران چاپخانه مجلس شورایملی یک قانون بسیارخوبی دارند باسم قانون کار که می‌توانند استفاده کنند اما اینها را نمی‌شود مشمول قانون استخدام کشوری کرد این را استدعا میکنم حضرتعالی هم موافقت بفرمایید پیشنهاد تان را پس بگیرید و ما اگر بخواهیم رأی بیک همچو ماده‌ای بدهیم یک بودجه فوق العاده سنگینی تحمیل باین مملکت خواهیم کرد
رئیس – آقای ملک مدنی
ملک مدنی – اولاً جناب آقای اردلان مجلس شواریملی باید طرفدار حق وعدالت باشد ( صحیح است ) مجلس شورایملی اگر در داخله خودش ونسبت باعضا وکارکنان خودش حق آنها را حفظ نکند نمی‌تواند درقسمتهای دیگر جلو گیری ازبی عدالتی‌ها بکند (صحیح است ) اینها عده زیادی هستند صورتشان هست بند ه اینرا خدمتتان نخواستم توضیح بیشتری بدهم اینها چند نفر بیشتر نیستند و در بودجه مجلس تأثیری ندارد بعلاوه چاپخانه مجلس جزء مجلس است مستخدمین گاهی ازاین جابه انجا منتقل می‌شوند مجلس ، رئیس اداره حسابداری را مأمور کردید چاپخانه مجلس را اداره کرد چاپخانه مجلس بایک چاپخانه خارج ومؤسسه خارجی خیلی فرق دارد جنابعالی یک مرد باوجدانی هستید من خودم همیشه درپشت این تریبون بعقاید شما احترام گذاشته‌ام شما یک وکیلی هستید که طرفدار حق وعدالت هستید انصاف نیست که یکمردمی که درانجا کارکرده‌اند سابقه خدمت دارند درانجا که حالا بکادراداری منتقل شد ه‌اند سنواتی را که درآنجا خدمت کرده‌اند جزءسنین خدمتشان محسوب نشود اینهاچند نفر بیشترنیستند اسامی آنه ارامیدهم خدمتتان واستدعا میکنم آقایان عنایت بفرمایند عرض کنم شایسته مقام نمایندگی اینست ک هاگر جائی حرف حقی دید ولو برخلاف نظریه خودش باشد انراقبول کند (صحیح است ) بنده اعتقادم این است که اساساً رویه مابایستی اینطورباشد ک هرلایحه‌ای در این مجلس آوردند که مخالف منافع شخص من بود .ول موافق منافع مملکت وعامه بود ما باید اورا قبول کنیم منافع شخصی و نظریات شخص نباید حکومت کند بنده می‌دانم که آقایان هیچکدام نظریات خصوصی ندارند و کمیسیون محاسبات وکارپردازی مجلس تصمیماتی گرفته ومجلس می‌تواند پیشنهادات اصلاحی بدهد پیشنهاد خرج هم نیست ما میگوئیم سوابق اینها را در پرسنل اضافه کنید
رئیس- آقای اردلان
اردلان – بنده خواستم بجناب آقای ملک عرض کنم که بنده مخالفتی که کردم یک مخالفت اصولی بود والا شخص بنده اگرمی بایستی ازحقوق خودم کسربکنم وچیزی بدهم حاضر بودم ولی شماباشید اگرکسی سابقه در چاپخانه مجلس داشته باشد می‌توانید آن سوابق را جزء خدمت او حساب کنید ؟ این تحمیل به بودجه مملکت است ، اینکار اصولاً صحیح نیست حالا بسته بنظر مجلس شورایملی است
رئیس – رأی گرفته میشود به پیشنهاد آقای ملک مدنی آقایان موافقند قیام کنند ( اغلب برخاستند ) تصویب شد . پیشنهاد دیگری ازآقای مسعودی و یکی دیگر از آقایان رسیده که مشابه این است که تصویب شده و چون پیشنهاد دیگری نیست به ماده دوم با این اصلاح رأی گرفته میشود آقایانی که موافقند قیام کنند ( اغلب برخاستند ) تصویب شد
ماده سوم قرائت میشود ( بشرح زیر قرائت شد )
ماده سوم – برای حقوق و هزینه دوازده ماهه سال ۱۳۲۹ اداره روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران مبلغ سه میلیون وسیصد وبیست ویکهزار و نهصد وشصت ریال ( ۹۶۰ / ۳۲۱/ ۳ ) مطابق فقرات ۱و ۲ ضمیمه اعتبار بکارپردازی مجلس داده میشود
تبصره – بکارپردازی مجلس داده میشود صورت مشروخ مذاکرات مجلس را تا دوره ششم طبع ومنتشر نماید و هزینه آنرا ازحیث دستمزد و استنساخ و بهای کاغذ و طبع از محل صرفه جوئیهای بودجه سال ۱۳۲۹ مجلس بپردازد
رئیس – دراین ماده کسی اجازه نگرفته است ( شوشتری – بنده مخالفم ) بفرمایید
شوشتری – بسم الله الرحمن الرحیم . بنده اصولاً اگر مخالفت بااین ماده میکنم ازنظر مخالفت با چاپخانه مجلس و روزنامه رسمی کشور نیست . مخالفت من از نظر مطالبی است که در خارج شنیدم و اثر روزنامه رسمی کشور را در نفع و ضرر جامعه تشخیص کرده‌ام از این جهت باید مخالفت کنم روزنامه رسمی کشور که علی الاصول باید اعلان مناقصات و مزایدات عموماً در او درج بشود و مردم مملکت بهره مند بشوند این در یک بوته معوق و محصور، محدود چند نسخه‌ای بیشتر منتشر نشده در مناقصاتی که در مملکت داده میشود عموم مناقصه‌ها
– معرفی هیئت دولت و تقدیم برنامه بوسیله تیمسار سپهبد رزم آرا نخست وزیر
( در این موقع هیئت دولت وارد تالار جلسه شدند )
نمایندگان فراکسیون وطن – برای چه آمده‌اید؟ ملت ایران با دیکتاتوری مخالف است و زیر بار دیکتاتوری نمی‌رود.
(زنگ ممتد رئیس –دعوت به سکوت)
دکتر بقائی – ما دیکتاتور نمی‌خواهیم (همهمه نمایندگان )
دکتر شایگان – ما تسلیم دیکتاتوری نمی‌شویم
دکتر بقائی – ملت ایران تسلیم دیکتاتوری نمی‌شود
(زنگ رئیس)
پیراسته – ساکت شو آقای دکتر بقائی
(زنگ رئیس)
نورالدین امامی – دیکتاتور شما هستید. شما خودتان می‌خواهید دیکتاتوری ایجاد کنید.
(زنگ ممتد رئیس)
(در این موقع نظم در میان تماشاچیها بهم خورد)
رئیس – ساکت شوید. تماشاچیها را که اخلال میکنند و نظم را بهم می‌زنند بیرون کنید.
دکتر بقائی – ما تسلیم دیکتاتوری نمی‌شویم
رئیس- بنشینید والا من بشما اخطار میکنم
مکی – ما دیکتاتور نمی خواهیم (زنگ ممتد رئیس )
رئیس- این که نمی‌شود. مجلس مظهر اراده ملت است (صحیح است )
پیراسته – آقای رئیس ساکت کنید اینها را.
نمایندگان فراکسیون وطن – ما دیکتاتور نمی‌خواهیم (زنگ ممتد رئیس )
رئیس – تا فردا صبح هم این حرف را بزنید نمی‌شود.
دکتر بقائی – نمی‌شود مجلس را اینطور مرعوب کنید (زنگ ممتد رئیس )
رئیس- شما تا فردا صبح هم بفرمایید فایده ندارد. من بشما اخطار کردم دفعه دوم هم اخطار میکنم
دکتر بقائی – این کسی است که آیت الله کاشانی را تبعید کرد
دکتر شایگان – محال است، محال است که ما تسلیم دیکتاتوری شویم
مکی – ما دیکتاتور نمی‌خواهیم
دکتر بقائی- این شخص آزادی ملت ایران را از بین برده. این حکومتی است که آیت الله کاشانی را تبعید کرد. ما تسلیم نمی‌شویم. شما رئیس مجلس بودید که عمل به تبعید انجام شد. (زنگ ممتد رئیس)
فقیه زاده – همیشه این ده نفر نمی‌گذارند مجلس کار بکند. مگر حکومت مشروطه نیست؟
نمایندگان فراکسیون وطن – ماتسلیم دیکتاتوری نمی‌شویم (زنگ ممتد رئیس )
رئیس – مگر مملکت مشروطه نیست؟ بنشینید آقایان.
پیراسته – اینها عوام فریبی است .
دکتر بقائی – ما در اینجا تنها هستیم ولی ملت ایران تسلیم نخواهد شد. (همهمه نمایندگان )
نصرتیان – مجلس که مطیع شش نفر نمی‌شود
شوشتری – حکومت پارلمانی است (زنگ ممتد رئیس )
پیراسته – اینها هیچکدام حق ندارند در مقررات این مملکت دخالت کنند. ( زنگ ممتد رئیس )
دکتر بقائی – ما نمایندگان تهران هستیم و بنام ملت ایران زیر بار دیکتاتوری نمی‌رویم. (زنگ ممتد رئیس )
شوشتری- اجازه بدهید آقایان حکومت پارلمانی ، حکومت …
(در این موقع به علت بهم خوردگی حال دکتر مصدق، چند لحظه سکوت مجلس را فرا گرفت.)
تیمورتاش – آقایان وکلا از مجلس بیرون نروید بنشینید
پیراسته – آقای شوشتری بصحبت خود ادامه بدهید
رئیس- اجازه با من است. آقای شوشتری بفرمایید
شوشتری – عرض کردم مخالفت اصولی از نظر آنست که روزنامه رسمی در طبع اعلان مناقصه‌ها و مزایده‌ها باید از نظر عموم بگذرد و تمام مردم از نظر ضرر و نفع مملکت شرکت جویند نه اینکه روزنامه در بوته اختفا و اجمال آنهم بطور ناقص طبع و نشر شود که این معنی سوءتفاهم ایجاد کرده در عده زیادی از روزنامه‌های کثیرالانتشار مملکت. توجه فرمودید روزی از روزها…
رئیس – آقای شوشتری باختصار بفرمایید
شوشتری – چشم. روزی از روزها در منزل جناب آقای رفیع نشسته بودم و جناب آقای عباس خلیلی و دوسه نفر از مدیدان محترم روزنامه‌های کثیرالانتشار روزنامه رسمی بر ضرر هم مجلس شورایملی و هم مملکت و هم روزنامه‌ها شده گفتم چرا چونکه من زیاد وارد نیستم گفتند که مجلس شورای ملی سیصد و چند هزار تومان بابت این روزنامه در سال خرج میکند و شاید هم از همین پول اعلانات است که مبالغی از اعلانات می‌گیرد در صورتی که این روزنامه را اگر از این وضعیت خارج کنید و بدهید بدست روزنامه‌ها و اعلانهای مناقصه و مزایده را در آن بگذارید، جناب آقای رفیع شاهدند گفتند ما حاضریم ماهی سیصد هزار تومان به بمجلس شورای ملی تقدیم کنیم که از این صورت بیرون بیاید. جناب آقای قائم مقام آنجا تشریف داشتند البته موضوع، موضوع مهمی بود آمدم با جناب آقای گنجه‌ای صحبت کردم ایشان تردید کردند گفتند من نمی‌دانم. عرض من در اینجا نسبت باین ماده این است که روزنامه رسمی با وضعی که فعلاً انتشار پیدا میکند از نظر مردم ، نوع کار مردم که می‌خواهند در مناقصه‌ها ، مزایده‌ها شرکت کنند این نفع نمی‌رساند. بناء علیهذا بعقیده من باید نمایندگان محترم و ریاست محترم مجلس شورای ملی و هیئت رئیسه فکری در این کار بفرمایند ما که واقعاً که غرضی نداریم اگر این انتشارش بدست روزنامه‌ها ارجح است برگردانند و این قلم را از بودجه حذف کنند آزادش بگذارند وگرنه من را قانع کنند که از این جهت با این کیفیت و با این وضعیت بهتر است.
رئیس- بنده لازم است توضیحات مختصری راجع به تظاهراتی که آقایان میکنند عرض کنم. در مملکت ما و همه جای دنیا که مشروطه دارند (دکتر شایگان – مشروطه نیست) هیچ تردیدی نیست که مرکز حل و عقد امور، مجلس شورایملی است ( صحیح است ) بنده کار ندارم که مجلس شورای ملی چه نظری اتخاذ میکند صحیح یا سقیم ولی وقتی یک نفر هر کسی که میخواهد باشد طرف اعتماد اکثریت مجلس شورایملی واقع شد می‌ماند اگر نشد می‌رود (صحیح است ) این اجازه با مجلس است. اما اگر حالا فرض می‌کنیم …(جمال امامی – حسنعلی ) نخیر امام زین العابدین علیه السلام ما میتوانیم بگوییم بیاید (که از محالات است. در مثل مناقشه نیست) ۱۰ نفر ۲۰ نفر ۳۰ نفر در مجلس شورایملی می‌توانند اظهار عقیده بکند عقیده شان هم محترم اما نمی‌توانند مجلس شورای ملی را از کار بیاندازد (صحیح است )
دکتر شایگان- اصول رعایت نشده
دکتر بقائی – در همین مجلس آیت الله کاشانی را تبعید کردند شما هیچ اقدامی نکردید. بر خلاف مشروطیت بود
رئیس- من خودم اقدام کردم
نورالدین امامی – (اشاره به اقلیت ) شما حق ندارید افکار اکثریت را ترور کنید. حرفی دارید بروید پشت تریبون بزنید
رئیس – آقای نخست وزیر (در این موقع چند نفر از تماشاچیان تظاهر کرده و دست زدند )
دکتر بقائی- برای ناجیهای عظیم الشأن اینطور میکنند. میبینیم آن روزی که این گردنکلفت‌ها را بالای دار بکشند
رئیس – تمام تماشاچیها آنهائی که دست زدند بیرون کنید
دکتر بقائی – اینطور مجلس را مرعوب میکند. مجلس مرعوب است ، ملت مرعوب است
رئیس- ماده ۲۰۶ آئین نامه داخلی قرائت میشود (بشرح زیر قرائت شد )
ماده ۲۰۶ – هر یک از تماشاچیان …
دکتر بقائی – دودش توی چشم خود شماها خواهد رفت. چوب بستهای دیکتاتوری بالاخره نابود خواهد شد ، چوب بست را بدور می‌ریزند
(رنگ ممتد رئیس)
رئیس- خود شما که نمی‌گذارید نظم حفظ شود
بخوانید آقا ماده ۲۰۶ آئین نامه را
ماده ۲۰۶ – هریک از تماشاچیان و نمایندگان که باعث اغتشاش …
دکتر شایگان – چرا میخوانی؟
رئیس- می‌خوانند برای کسانی که مخل نظم هستند ، بخوانید آقای صدرزاده
ماده ۲۰۶ – هر یک از تماشاچیان و نمایندگان جراید که باعث اغتشاش یا اختلال نظم مجلس شود و یا نسبت …
( همهمه نمایند گان اقلیت )
دکتر بقائی – ما زیر بار دیکتاتوری نمی‌رویم
فقیه زاده – بفرمایید آقای رئیس الوزراء
نخست وزیر (سپهبد رزم آراء) – بنده بسیار مفتخرم (مکی – البته افتخار هم دارد پشتیبانی آمریکا و انگلیس ) با کمال افتخار و با اتکاء به اکثریت مجلس شورای ملی (صحیح است ) امروز مطالبی را که لازم است بعرض می‌رسانم.
روز گذشته حسب الامر اعلیحضرت همایونی این جانب مأمور تشکیل دولت شدم (دکتر مصدق- اعلیحضرت را مجبور کردند) در اجرای امر شاهانه هیئت دولت تشکیل شد و به این شرح به اطلاع می‌رسد:
(دکتر مصدق- آمریکا و انگلیس شما را آورده)
وزیر دارایی آقای دکتر تقی نصر و تا ورود ایشان به تهران، آقای عبدالباقی شعاعی معاون آن وزارتخانه عهده دار امور مربوطه خواهند بود.
امور خارجه – آقای محمود صلاحی
وزیر دادگستری – آقای محمدعلی بوذری (جمعی از نمایندگان – انشاءالله مبارک است )
وزیر جنگ – تیمسار سرلشکر عبدالله هدایت
وزیر اقتصاد ملی – آقای دکترمرتضی آزموده ،
وزیر فرهنگ – آقای دکتر شمس الدین جزایری (جمعی از نمایندگان – مبارک است )
وزیر کشاورزی – آقای مهندس ابراهیم مهدوی (جمعی از نمایندگان – بسیار مبارک است)
وزیر بهداری – آقای دکتر جهانشاه صالح (بسیار مبارک است )
وزیر کار – دکتر محمد نخعی و تا ورود ایشان به تهران آقای پرویز خوانساری معاون آن وزارتخانه عهده دار امور مربوطه خواهند بود .
وزارت راه تا تعیین وزیر – آقای مهندس جعفر شریف امامی معاون آن وزارتخانه عهده دار امور میباشند .
وزارت پست و تلگراف تا تعیین وزیر – آقای مهندس اشراقی معاون آن وزارت خانه عهده دار امور میباشند .
وزارت کشور را خود اینجانب عهده دار خواهم بود و آقای دکتر محسن نصر به معاونت آن وزارتخانه معرفی می‌شوند
(دکتر مصدق – این کابینه برای خود شما خوب خواهد بود. )
اجازه میخواهم پس از اینکه هیئت دولت خود را به این شرح به پیشگاه مجلس شورای ملی و نمایندگان محترم معرفی کردم منظره‌ای را که امروزه تمام با آن روبرو هستیم به عرض برسانم (دکتر بقائی – تمام این جنایات را شما ایجاد کردید)
ما امروز در موقعی هیئت دولت را معرفی می‌کنیم که اوضاع کشور آشفته است ( صحیح است ) بی نظمی است. ما بی نظمی و بی ترتیبی را ناظر هستیم و میبینیم گو اینکه آقایان نمایندگان محترم جزئیات امر را مستحضر هستند ولی اجازه میخواهم تا حدی که وقت اکتفا میکند و اجازه می‌دهد جزئیاتی بعرض برسانم (فقیه زاده – بفرمایید )
امروز مردم این کشور دچار فقر و فاقه هستند و انچه که نگاه می‌کنیم جز یک مشت بیچاره ، مستأصل ، فقیر چیزی نمی‌بینیم (صحیح است ) یک روزی در کوچه‌های شهر شما فقط به افراد فقیر برمی‌خورید اما امروز در کوچه‌ها فامیلهای فقیر نشسته‌اند زن و بچه‌ها هستند که در گرد هم نشسته‌اند امروز فقر و فاقه در این مملکت بجائی رسیده که در تمام شهرها ، استانها و نواحی مملکت تمام مردم از بیچارگی و استیصال می‌نالند ( صحیح است ) اشخاص ثروتمند و آنهائی که دارای سرمایه و مکنتی هستند بواسطه عدم وجود امنیت سرمایه‌های خودشان را بسرعت از این مملکت خارج میکنند (مکی – شما کردید) ولی وقتی توجه بکنیم میبینیم سایر مردم هم و حتی دارابودن بدین صورت است فقیر هم باین صورتی است که میبینیم و باین وضع است که ملاحظه می‌کنید (دکتر شایگان – پشت سر شما بیگانگان هستند ) وضع اداری در این مدت بطوری است که مردم در تمام شهرستانها از زندگانی خود ناراضی هستند میبینیم و ملاحظه می‌کنیم که اصول اداری طوری است که اشخاص فهمیده ، محصلین یا اشخاصی که دارای مشاغل مختلف میباشند از اوضاع ناراضی هستند (دکتر شایگان- از شما ناراضی هستند ) و کمال عدم رضایت را از اوضاع و جریان دارند.
ما وقتی توجه کنیم میبینیم وضعیت عمران شهرستانها و نقاط مختلف کشور پس از سالیان دراز که ما ادعای تمدن داریم میبینیم در کشور ما بیش از صد موتور بیشتر وجود ندارد (صحیح است ) و ان هم صد موتوری که بیش از دوثلث کار نمیکند. امروز میبینیم در این کشور که شهر‌های مهم داریم میبینیم بیش از دو شهر نیست که لوله کشی شده. یکی بیرجند و یکی اهواز ( همهمه نمایندگان اقلیت )
این وضع بدبختی ما و این چیزی است که ما با آن دست بگریبان هستیم امروز این هیئت دولت ( دکتر بقائی – کدام دولت ) در پیشگاه مجلس خود را معرفی میکند. این هیئت دولت برای اینکه این بدبختیها را از بین ببرد حاضر است و همکاری صمیمانه وکلاء را هم میخواهد و بعرض می‌رساند که این عده مثل یک عده سرباز فداکار برای نثار جان خودشان در راه خدمت بمملکت و خدمت بملت از هیچگونه فداکاری برای میهن خود فروگذار نخواهد کرد. ما با تمام اظهارات ، تمام تحریکات با کمال دقت و با کمال متانت بطرف هدف خودمان که نجات مملکت از این بدبختی است پیش می‌رویم ( احسنت ) ما باید دست بدست هم بدهیم وکلاء در مجلس و ما در خارج و باتکاء ملت ایران برای نجات از این بدبختی پیش می‌رویم (صحیح است ) (دکتر بقائی – حقیقتاً که صحیح است )
افرادی که در این کابینه هستند از مهمترین و برجسته‌ترین و مبرزترین اشخاصی هستند که شما می‌توانید در این مملکت پیدا کنید (دکتر مصدق – ما آنها را می‌شناسیم ) این اشخاص حاضر شده‌اند که در مقابل ناملایمات ایستادگی کرده و مبارزه کنند و مملکت را در این موقع نجات بدهند.
و ضمناً باستحضار آقایان نمایندگان محترم می‌رسانم که برنامه دولت این جانب حرف و نوشته و خطابه نیست بلکه کار و عمل است. رئوس کارهائی که دولت انجام خواهد داد ( دکتر بقائی – قتلها ، تهدیدها شکنجه‌ها برنامه دولت شما است ) و امیدوار است بفضل خداوند متعال و توجه مخصوص اعلیحضرت همایون شاهنشاهی و هدایت نمایندگان محترم توفیق انجام آن را حاصل نماید عبارت است:
۱- تغییر در طرز کارهای اداری کشور و واگذاری کارهای عمومی (دکتر مصدق – محال است ما زیر بار دیکتاتوری برویم. مردم شما را سرنگون خواهند کرد. ممکن نیست.) محلی بدست مردم از طریق تشکیل انجمنهای محلی در ده، بخش، شهرستان، استان و تغییر وضع زندگانی مردم ده نشین و ایلات به زندگانی مترقی
۲ – بهبود وضع اقتصادی کشور ( صحیح است ) (فراکسیون وطن – دروغ است ) و اجرای برنامه هفت ساله با کمک سازمانهای محلی و تهیه کار برای بیکاران و عمران و آبادی بتناسب موقعیت هر محل وسعی در تعدیل بودجه کشور و تقلیل هزینه عمومی
۳ – تهیه و تقدیم لوایح قانونی بمنظور تجدیدنظر (مکی – منظور حبس و تبعید ) در مقررات و قوانین که با مقتضیات کنونی کشور و احتیاجات مردم وفق نمی‌دهند و تامین استقلال قضایی
۴ – پائین آوردن هزینه زندگی و بالا بردن سطح زندگی عمومی و ایجاد عدالت اجتماعی
۵- توجه کامل بوضع فرهنگ و بهداشت و جلب همکاری مردم برای تعمیم آن از طریق انجمنهای محلی.
در سیاست خارجی، رویه دولت این جانب حفظ مناسبات حسنه با کلیه کشورها براساس احترام متقابل و رعایت منشور ملل متفق می‌باشد.
( مکی – مخصوصاً آمریکا و انگلیس )
دکتر بقائی- خطاب به آقایان نمایندگان پانزده ماه پیش من پشت تریبون پیش بینی کردم بنشینید و هیچ نگوئید ولی مطمئن باشید که دودش بچشم همه تان خواهد رفت. به جهنم که رفت.
نخست وزیر- آقایان وکلا ما در اینجا حاضر شدیم برای اینکه خودمان را در اختیار شما بگذاریم و با کمک شما و با مساعدت شما بتوانیم برای مملکت مان خدمت بکنیم. دیگر عرضی ندارم (آفرین، احسنت)
دکتر بقائی – دیکتاتوری با این حرفهای فریبنده بوجود می‌آید.
رئیس- برنامه برای طبع و توزیع فرستاده میشود و بعد در مجلس طرح میشود. ماده سوم بودجه مطرح است آقای اردلان بفرمایید
اردلان – (مخبر کمیسیون محاسبات )- آقای شوشتری نماینده محترم راجع بماده سوم بیاناتی کردند و راجع به روزنامه رسمی در جلسه گذشته هم بنده عرض کردم این روزنامه رسمی …
(در این موقع، هیئت دولت جلسه را ترک کردند )
دکتر مصدق – بروید گم شوید. در را ببندید که دیگر نیایند.
دکتر بقائی – ولی ننگ و لعن ابدی بر شما آقای سردار فاخر خواهد ماند
رئیس – ملت ایران من را تقدیس خواهند کرد، بعد از مرگم ملت ایران مجسمه من را خواهد ساخت. من حفظ اصول مشروطه را میکنم، من میخواهم مجلس مظهر اراده ملت باشد نه اشخاص. (صحیح است ) من مجلس شورای ملی و آزادی که خونبهای مشروطیت است حفظ میکنم. من مجلس شورایملی را تقویت میکنم. من نمی‌گذارم هرج و مرج و آشفتگی در مجلس شورایملی و کشور پیدا شود. من را همه می‌شناسند. ۵۷ سال از عمرم میگذرد از ۱۷ سالگی که متأهل شدم داخل سیاست شدم من را همه می‌شناسند. من میلیونها ثروت خود را در این راه از دست داده‌ام و بقدر پر کاهی مال دنیا نزد من ارزش ندارد و اهمیت نمی‌دهم. من در راه مشروطیت جان عزیزم را می‌دهم و حفظ این اصول را میکنم و هیچ مقامی هم نمی‌تواند اظهار عقیده خود را بمجلس تحمیل کند. ( صحیح است )
آزاد – ولی دیکتاتوری را درست کردید. انگلیسیها را تقویت کردید
رئیس – من بشما تذکر می‌دهم
آزاد – ( بتعرض ) شما سیاست انگلیس را تقویت کردید
رئیس- بشما اخطار میکنم رأی می‌گیرم شما از مجلس بیرون بروید
فقیه زاده – تنفس بدهید ، تنفس بدهید
رئیس – تنفس هم نمی‌دهیم رأی می‌گیریم ایشان را بیرون می‌کنیم
دکتر بقائی – آقای سردار فاخر ایشان از بیرون کردن نمی‌ترسند
– بقیه شور و ختم مذاکرات در بودجه ۱۳۲۹ مجلس شورای ملی
رئیس – بفرمایید آقای اردلان
اردلان – این روزنامه رسمی بموجب یک قانونی بوجود آمده مادام که این قانون بقوه خود باقی است کمیسیون محاسبات مجلس چاره‌ای ندارد یک آگهی هائی هم دارد عایداتی هم دارد که بموجب قانون انحصار به روزنامه رسمی دارد و آقای شوشتری اگر نظری دارند اظهار بفرمایند و پیشنهاد بفرمایند هر طور مجلس رأی داد عمل میشود
رئیس – پیشنهادی آقای دکتر معظمی برای تنفس کرده‌اند. بنده با هر قدرتی در مقابل مجلس شورای ملی و اکثریت آن بخواهد عرض اندام بکند مبارزه میکنم. (صحیح است )
( در این موقع یک ساعت و ده دقیقه قبل ازظهر جلسه بعنوان تنفس تعطیل و ۳ ربع ساعت قبل از ظهر مجدداً تشکیل گردید )
رئیس – در ماده سوم پیشنهادی هم نیست باید رأی گرفته شود ( نورالدین امامی – اوامر آقایان را نمی‌شنوم بلندگو را بفرمایید بگذارند نزدیک تا فرمایشات سرکار را بشنویم ) بسیار خوب ماده سوم قرائت میشود و رأی می‌گیریم (بشرح زیر قرائت شد )
ماده سوم – برای حقوق و هزینه دوازده ماهه سال ۱۳۲۹ اداره روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران مبلغ سه میلیون سیصد و بیست و یکهزار و نهصد و شصت ریال ( ۳۳۲۱۹۶۰) مطابق فقرات ۱ و۲ ضمیمه اعتبار بکارپردازی مجلس داده میشود
تبصره – بکارپردازی مجلس اجازه داده میشود صورت مشروح مذاکرات مجلس را تا دوره ششم طبع ومنتشر نماید و هزینه آنرا ازحیث دستمزد استنساخ و بهای کاغذ و طبع از محل صرفه جوئیهای بودجه سال ۱۳۲۹ مجلس بپردازد
رئیس – رأی گرفته میشود بماده سوم آقایانی که موافقند قیام فرمایند ( اکثر نمایندگان قیام نمودند ) تصویب شد. ماده چهارم قرائت میشود )( ماده چهارم بشرح زیر قرائت شد )
ماده چهارم – بوزارت دارائی اجازه داده میشود مبلغ یک میلیون و چهارصد هزارریال ازمحل درآمد عمومی کشور برای هزینه چاپ یکساله ۱۳۲۹ فرهنگ دهخدا بکارپردازی مجلس بپردازد واین اعتبار با تصویب هیئت رئیسه مجلس ازحیث حقوق متصدیان عمل و بهای کاغذ و چاپ و غیره بمصرف خواهد رسید
رئیس – کسی اجازه نخواسته ( نمایندگان – مخالفی نیست ) رأی گرفته میشود بماده چهارم. آقایانی که موافقند قیام نمایند (اکثر نمایندگان قیام نمودند ) ماده چهارم تصویب شد. ماده پنجم قرائت میشود (ماده پنجم بشرح زیر قرائت شد )
ماده پنجم – بکارپردازی مجلس اجازه داده میشود مبلغ یک میلیون وچهارصد هزار ریال درآمد پیش بینی شده اداره چاپخانه مجلس و باغ بهارستان و مبلغ سه میلیون وپانصد و هزار ریال درآمد پیش بینی شده اداره روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی را د رسال ۱۳۲۹ وصول و بخزانه داری کل ایصال دارد .
رئیس- مخالفی نیست ؟ پیشنهادی هم نرسیده
صدرزاده – فقط یک پیشنهاد رسیده ( پیشنهاد بشرح زیر قرائت شد)
تبصره زیر را بماده پنجم پیشنهاد می‌نمایم :
تبصره مجلس شورایملی شورایملی اجازه می‌دهد چون آقای احمد علی فنی کارمند فنی تلفن مجلس درواقعه ۱۷ آذر ۱۳۲۲ درحین انجام وظیفه بمنظور حفاظت آقایان نمایندگان ازطرف مهاجمین صدماتی بسر مشارالیه وارد آمده که ضمن معاینه طبی ازاشتغال کارفنی سابق ممنوع گردید واین ۶ سال طبق تصمیم هیئت رئیسه سابق مجلس بقسمت کارمندی منتقل وابراز شایستگی نموده آخرین حقوق ثابت فعلی وی مأخذ پایه رسمی اداری بوده طبق قانون استخدام کارمندان مجلس پایه ۵ درباره او منظور شود
محمدعلی مسعودی .
رئیس – چون در هیئت رئیسه خودمان اینکار را خواهیم کرد ازآقا هم تقاضا میکنم پس بگیرند ( محمدعلی مسعودی – بنده پس می‌گیرم ) رأی گرفته میشود بماده پنجم آقایانی که موافقند قیام فرمایند ( اکثر نمایندگان قیام نمودند ) ماده پنجم تصویب شد. ماده ششم قرائت میشود . ( ماده ششم بشرح زیر قرائت شد )
ماده ششم – بکارپردازی مجلس اجازه داده میشود ماهی یکهزار و دویست ریال برسم وظیفه دروجه مادر مرحوم رضا وثوقی سرایدار متوفای مجلس که درحین انجام وظیفه فوت نموده است مادام العمر بپردازد و همچنین ماهی دوهزار ریال در وجه وراث مرحوم مهدی ساعی ( شوشتری – برای ساعی کم است ) تا زمانی که مطابق مقررات است استخدامی ذیحق میباشند پرداخته شود .
رئیس – آقای دکتر معظمی بفرمایند
دکتر معظمی – عرض کنم مخالفتی که بنده بااین ماده کردم نه برای این بود که با اصلش مخالفم می‌خواستم بگویم این مبلغی که برای این دو نفر تصویب شده فوق العاده کم است یکی از آنها آقای وثوقی است که یکنفر از اهالی گلپایگان بود وجوانی بود بسیار فعال که همیشه هیئت رئیسه هم از آن رضایت داشت بنده یک یادداشتی فرستاده بودیم بکار پردازی مجلس شورایملی که بااین ۱۲۰ تومان که برای مادر این تعیین کرده‌اند امرش نمی‌گذرد و بطوریکه بنده تحقیق کردم ۶۰ تومان کرایه خانه می‌دهد وبا۶۰ تومان دیگر که امرش نمی‌گذرد وهمینطور راجع بمرحوم ساعی ( صحیح است ) ساعی چهل سال در مطبوعات خدمت کرده این را بنده می‌خواستم عرض کنم که برای مادر مرحوم وثوقی ۳۰ تومان وپنجاه تومان هم برای خانواده ساعی ( نورالدین امامی – صد تومان برای ساعی ) زیادتر کنند که بتوانند خانوادشان زندگی بکنند ( شوشتری – صد تومان برای ساعی و ۶۰ تومان برای وثوقی )
رئیس – این پیشنهاد آقایان چون پیشنهاد خرج است نمی‌شود قبول کرد مگر این که مخبر و کارپرداز خودشان بکنند آقای پالیزی بفرمایید
پالیزی- عرض کنم راجع بقسمت ورثه مرحوم ساعی همانطوری که آقای دکتر معظمی فرمودند کارپردازی با ماهی ۶۰ تومان پیشنهاد میکند یعنی پیشنهاد میکند اضافه شود و راجع بورثه مرحوم وثوق آنهم کارپردازی با۳۰ تومان پیشنهاد میکند تمنی میکنم آقای مخبر هم قبول فرمایند (صدرزاده – بفرمایید چقدر اضافه میشود ) (چندنفر از نمایندگان – برای ساعی ۶۰ تومان کم است صد تومان ،صد تومان ) (صاحبجمع پنج دختر دارد ) (پیراسته – یک عمر خدمت کرده خیلی بیچاره بود ) بسیار خوب آنهم یکهزار ریال پیشنهاد میشود و برای وثوقی هم ۵۰ تومان یک مطلب دیگر عرض کنم در سنوات گذشته مقداری ذغال خریده شده و از آن بابت در حدود ۲۲ هزار ریال کارپردازی بدهکار است ما فراموش کردیم اینرا در هزینه منظور کنیم اینست که بنده پیشنهاد میکنم که این ۲۲ هزار هم درقسمت هزینه منظور شود وتقاضا میکنم جناب آقای مخبر هم قبول کنند (اردلان – بنده با هر سه قسمت که پیشنهاد فرمودید موافقم که بجمع بودجه اضافه شود )
رئیس – با این اصلاحی که از طرف مخبر و اداره کارپردازی میشود رأی گرفته میشود بماده ششم آقایان موافقین قیام فرمایند ( اکثر نمایندگان قیام نمودند ) ماده ششم تصویب شد. ماده هفتم قرائت میشود .( ماده هفتم بشرح زیر قرائت شد )
ماده هفتم – ترتیب بازنشستگی کارمندان وخدمتگزاران مجلس شورایملی مانند کارمندان و خدمتگزاران دولت برطبق تبصره ۳۹ ماده دوم قانون بودجه سال ۱۳۲۸ کل کشور مصوب ۲۳ تیر ۱۳۲۸ خواهدبود .
اردلان – بنده یک اصلاحی دراینخصوص پیشنهاد میکنم اصلاحی که بنده پیشنهاد میکنم اینست که نوشته شود ترتیب بازنشستگی کارمندان و خدمتگزاران مجلس شورایملی مانند کارمندان وخدمتگزاران دولت برطبق تبصره ۳۹ ماده ۲ قانون بودجه سال ۱۳۲۸ کل کشور مصوب ۲۳ تیرماه ۱۳۲۸ پس از تصویب بریاست محترم مجلس شورای ملی خواهدبود برای اینکه باید مرکزی این را تشخیص بدهد ( صحیح است )
رئیس – پیشنهادی نرسیده دراین ماده ؟
صدرزاده – خیر
مخبر – راجع بماده ۷ بنده یک عرضی داشتم در ماده ۷ استخدام چهار نفر تندنویس اجازه داده شد
صدرزاده – آن قسمت در ماده ۸ است .
مخبر- خوب پس از تصویب ماده ۷ عرض خواهم کرد .
رئیس- رأی گرفته میشود بماده ۷ آقایانی که موافقند بااصلاحی که شده قیام فرمایند ( اکثر نمایندگان قیان نمودند ) ماده ۷ تصویب شد ماده ۸ قرائت میشود . ( ماده هشتم بشرح زیر قرائت شد )
ماده هشتم – استخدام کارمند جدید وانتقال ازوزارتخانه‌ها وبنگاه‌های دولتی بمجلس شورای ملی ( باستثنای استخدام چهار نفر تندنویس جدید) ممنوع است .
رئیس – آقای شوشتری بفرمایید
شوشتری – باز هم بسم الله الرحمن الرحیم. این ماده استخدام جدید و انتقال اعضاء ادارات ووزارتخانه‌ها را بمجلس شورایملی ممنوع میکند اصولاً ولی از نظر فنی استخدام چهار نفر تندنویس را محرز میکند آیا این چهار نفر ( مخالفت من واقعاً مخالفت نیست تذکر است موضوع صورت جلسات و تندنویسی که بهر کیفیت مورد تقدیر آقایان نمایندگان محترم است ازاعضا تندنویسی وکارمندان مجلس شورایملی ولی متأسفانه طوری پیش آمده است ) آقایان یا رفته‌اند بنظام وظیفه یامشاغل دیگری را شاغل شده‌اند امروز وضعیت صورت جلسات مجلس شورای وطبع و نشرش راجع به تندنویسی نقایصی تولید کرده اگر این نقایص با این چهارنفر رفع میشود وبکلی رفع این محظور میشود ماتمام رأی می‌دهیم ولی به عقیده من باید دست مجلس و کارپردازی مجلس را برای استخدام عده بیشتری بازگذاشت ازاینجهت بعقیده من اگر ده نفر را پیش بینی بکنید بهتراست چهار نفر محتاج شدید چهار نفر ۵ نفر لازم شد آن پنج نفررا استخدام کنید که رفع مشکل کارتندنویسی بشود وگرنه اگر تکافو نکرد و خدای نخواسته یکنفر مریض و بیمار شد یا یک کسی رفت بمنظوری برنخورند تذکر من برای این بود که ۱۰ نفر را درنظر بگیرند پیشنهاد هم میکنم .
رئیس – آقای ملک مدنی بفرمایید .
ملک مدنی – بنده یک تذکری بود می‌خواستم عرض بکنم وآن اینست که کارمندان مجلس فعلاً یک قسمتشان در مجلس سنا دارند کار میکنند این ماده مربوط بمجلس سنا نیست اگر کارمندی درآنجا کارکرده وبعد خواست باینجا منتقل شود این منع نقل وانتقال مشمول حال او نیست حالا اگر روزی کارمند ویک روزی مقام ریاست خواست اورا منتقل کنند باید متوجه باشند که بعداً درعمل اشکالی پیدا نشود ( صحیح است ) این بود که خواستم تذکر بدهم که آقای مخبر و کارپرداز هم در نظر داشته باشند که بعد در عمل اشکالی پیدا نکند .
رئیس – آقای پالیزی بفرمایید
پالیزی – عرض کنم چند نفری ازآقایان تندنویسان که بنظام وظیفه رفته‌اند ما مجبور شدیم که تقاضای مخصوصی بکنیم که چند نفر را استخدام بکنیم با چهار نفر رفع این محظور میشود بعلاوه تقاضا می‌کنیم که یکنفر خوش نویس استخدام شود .
رئیس- از آن چهار نفر باشد یا اضافه بر آن
پالیزی – چهار نفر تندنویس و یک نفر خوشنویس استخدام شود .
فقیه زاده – بنده یک تذکری دارم می‌خواستم استدعا کنم که ان چهار نفری که بنظام وظیفه رفته‌اند وقتی خدمتتشان تمام شد آنها را مجدداً وارد خدمت کنند.
رئیس – اینکه مسلم است محلشان محفوظ است مدت خدمت نظام وظیفه هم جزء مدت خدمتشان محسوب میشود رأی گرفته میشود و بماده هشتم با این اصلاحی که شده آقایان که موافقند قیام فرمایند (اکثر نمایندگان قیام نمودند ) ماده هشتم تصویب شد. کلیات بودجه مطرح است. آقای غلامرضا فولادوند بفرمایید
غلامرضا فولادوند – بنده عرض زیادی ندارم ولی برای استحضار خاطر نمایندگان محترم لازم دانستم عرض کنم بعضی ازآقایان که دربدو امرصحبت کردند یک موضوعاتی را راجع به خرجهائی که شده وراجع ببودجه مجلس فرمودند که ممکن است ذهن بعضی از آقایان که مستحضر نیست مشوب بشود به اینکه عرض میکنم راجع ببودجه مجلس کمیسیون حسابداری و مخصوصاً آقای اردلان بقدری دراینجا زحمت کشیدند و واقعاً آنچه مقدور بود ( نمایندگان – همه متشکریم ) ازاضافات زدند بنده که درکمیسیون حضورداشتم کراراً ازخدمتگزاری ایشان وازرحمت ایشان تشکر کردم وبطوریکه ملاحظه فرمودید قریب صدو چند هزار تومان بودجه امسال مجلس کسر ازسالهای پیش است وهمچنین سایر آقایان کارپردازان مخصوصاً جناب آقای پالیزی زحمات زیادی کشیده‌اند (صحیح است ) (شوشتری – همه آقایان ) ( پیراسته – آقا ابتهاج هم زحمت کشیدند ) و همچنین آقایان اعضاء اداری مجلس وواقعاً مایک اعضاء شریف وخدمتگذار ودرستکار داریم مثلاً بنده برا استحضارآقایان خواستم عرض کنم این آقای ارباب مهربان رئیس حسابداری درزمان فترت بااینکه کارخودشان متشکل وزیاد است اداره چاپخانه را بااجازه مقام ریاست بایشان واگذارکردیم و قریب صدو چند هزار تومان درسال گدشته بیش از سال ماقبل بنفع مجلس درخریدهای چاپخانه صرفه جوئی کردند (احسنت ) وهمچنین آقای نقیب رئیس اداره قوانین که ملاحظه می‌کنید اینجا ایستاده‌اند (صحیح است ) آقای حمیدی رئیس دفتر مقام ریاست (صحیح است ) آقای تاج وسایر اعضاء (صحیح است ) اگراسامی دیگران را بگویم بیشترند آقایان اعضاء مجلس همه خدمت میکنند. اما نکته دیگری که برای استحضار جناب آقای امامی خوئی خواستم عرض کنم راجع به مجسمه آزادی بود. این مجسمه آزادی را که آقای آزادی هم در مجلس رئیس ملزومات مجلس و این کار را عهده دار است ۱۵۰۰۰ تومان خرج رنگ و روغن این نکرده ۷۰۰ تومان خرج پایه‌های مجسمه و رنگ و روغن و تمام آن محوطه دور حوض مجلس شده است البته باید از این مستخدمین قدردانی کرد این آقای آزادی در مدتی که تصدی اینکار را داشته‌اند دروضعیت مجلس صرفه جوئیهای لازم باکمال صحت و خوبی انجام وظیفه کرده مثلاً ما اینجا یک مستخدمینی ازقبیل باغبان و عمله وغیره داریم که آنها هم آمده بودند مثل مستخدمین اداری می‌گفتند ما ۸ ساعت کار بکنیم دو ساعت هم صبح غیبت بکینم نیم ساعت هم بعدازظهر دیر بیاییم اینرا واقعاً بین خود و خدا همین آقای آزادی سرو صورت داد ، معهذا خواستم عرض کنم که هم اداره کارپردازی و هم کمیسیون محاسبات ازخرجهای اضافی صرفه جوئی کرده وهم از اعضای اداری مجلس دراین مجلس بااین عرض وطولی سالس ۱۲۰۰۰ تومان خرج آبدارخانه منظور شده منظور مثلاً اینجا سفیر می‌آید نمی‌دانم وزیر مختار می‌آید پادشاهان خارجی می‌آیند اگراین اعتبار نباشد باید برویم پیش قهوه چی باشی و بگوئیم پنج ریال را بگیر برای پادشاه ماوراء اردن چای بیار اینکه منطق ندارد از همین سالی ۱۲ هزار تومان برای پذیرائی این اشخاص در مجلس خرج میشود خلاصه این آقایان همه خدمت کرده‌اند ( احسنت ) ( شوشتری – شئون مجلس است )
رئیس – آقای پالیزی بفرمایید
پالیزی – بنده می‌خواستم ازطرف خودم وآقای اردلان راجع بقسمت چاپخانه یک عرایضی بعرض آقایان برسانم عرض کنم که چاپخانه مجلس از اول سال ۱۳۰۰ تاآخر ۱۳۲۷ – ۳۷۰۴۲۳۹۰/۹۵ ریال سود ویژه داشته که درحدود ۳ میلیون ریال هزینه خود چاپخانه بوده
نورالدین امامی – بنده یک کلمه عرض میکنم. آن روز بنده اینجا عرض کردم که از آزادی غیر از هرج و مرج و یک مجسمه آزادی برای ما باقی نمانده که آن هم سالی چند هزار تومان برای ما خرج دارد. و منظورم این بود که بود که رقم قطعی را تعیین کنم. این آقای آزادی از وقتی که آمده اینجا خیلی کار کرده و همه آقایان هم از ایشان متشکرند. بنده رقم قطعی و آمار خرج آن را نگاه نکرده بودم (احسنت )
رئیس – دیگر مذاکره در مواد بودجه تمام شد ولی قبل از اینکه رأی نهائی گرفته شود برای نظر مشورتی بمجلس سنا فرستاده میشود
– تعیین موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
رئیس- دیگر چیزی در دستور نداریم. جلسه آتیه روز پنج شنبه. دستور طرحی است که آقایان داده‌اند (پیراسته – برنامه دولت )
(مجلس ۲۵ دقیقه قبل ازظهر ختم شد )
رئیس مجلس شورایملی – رضا حکمت