دوره دوازدهم قانونگذاری
مذاکرات مجلس
صورت مشروح مجلس روز یکشنبه ۳۰ شهریورماه ۱۳۲۰
جلسه ۱۱۷
مجلس یک ربع ساعت پیش از ظهر بریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید.
صورت مجلس روز بیست و ششم شهریورماه را آقای (طوسی) منشی خواندند.
۱ـ تصویب صورت مجلس
رئیس ـ در صورت مجلس که خوانده شد نظری نیست؟ (اظهاری نشد) تصویب شد.
۲ـ بیانات آقای رئیس دائر به کسالت آقای نخست وزیر فروغی و معرفی هیئت وزیران از طرف آقای آهی وزیر دادگستری
رئیس ـ البته آقایان اطلاع دارند آقای نخست وزیر و آقایان وزراء در این چند روز فوق العاده مشغول کارهای مهم بودند و مخصوصا با کسالتی که آقای نخست وزیر دارند هیچ غفلت از کار نکرده‌اند و مخصوصا اطلاع دارند که از صبح زود تا شب دیر ایشان مشغول کارهای دولتی و وظایفی که عهده دار بودند و مخصوصا دیشب بنده خدمتشان بودم و با بعضی از آقایان وزراء که خیلی طول کشید و واقعا با این حالت کسالت اسباب خستگی برای ایشان فراهم شده بطوری که امروز صبح که بنده تفلون کردم معلوم شد آقایان اطباء ایشان را ممنوع داشته‌اند از اینکه حرکت کنند. با وجود این برای وظیفه محترمی که داشته و باید انجام شود و تعطیل نشود، بموجب مراسله‌ای که به مجلس نوشته‌اند آقایان وزرا را بوسیله این نامه معرفی نموده‌اند. کاغذی که ایشان نوشته‌اند این است:
چون بواسطه کسالت شدید از حضور در مجلس امروز معذورم، آقایان وزیران را بترتیبی که آقای آهی صورت آن را قرائت خواهند نمود بمجلس شورای ملی معرفی می‌کنم. مطالب راجعه به دولت را هم آقای آهی از طرف این جانب بعرض مجلس میرسانند.
(نمایندگان ـ صحیح است)
(۳ـ معرفی هیئت وزیران و قرائت برنامه دولت از طرف آقای (آهی) وزیر دادگستری)
وزیر دادگستری ـ متاسفانه بواسطه کسالت آقای نخست وزیر بطوری که باستحضار خاطر محترم نمایندگان رسید ایشان امروز ممنوع بودند از بیرون آمدن از منزل و نتوانستند شرف حضور در مجلس را داشته باشند و به بنده اختیار دادند که معرفی دولت را هم با مطالب دیگری که هست باستحضار مجلس شورای ملی برسانم. بنابر تمایلی که مجلس شورای ملی اظهار فرمودند باینکه آقای فروغی به سمت نخست وزیری انتخاب شوند و کابینه را تشکیل بدهند بر حسب اراده سینه ملوکانه ایشان مامور شدند به تشکیل کابینه و هیئت دولت خودشان را تشکیل دادند که صورت اسامی و سمت هر یک را بنده باستحضار خاطر آقایان نمایندگان محترم میرسانم.
- – آقای حکمت وزیر پیشه و هنر
- ـ آقای سهیلی وزیر امور خارجه
- ـ آقای مرآت وزیر بهداری
- ـ آقای دکتر سجادی وزیر راه
- ـ آقای گلشائیان وزیر بازرگانی و اقتصاد
- ـ آقای سرلشکر احمد نخجوان وزیر جنگ
- ـ آقای امان الله جهانبانی وزیر کشور
- ـ آقای علی اکبری حکیمی وزیر کشاورزی
- ـ آقای دکتر مشرف نفیسی وزارت دارائی
- ـ آقای حمید سیاح زیر پست و تلگراف و تلفن
- ـ آقای دکتر صدیق وزیر فرهنگ
- ـ وزارت دادگستری هم بعهده بنده محول است.
قبل از اینکه برنامه هیئت دولت را بنده باستحضار خاطر آقایان برسانم اجازه می‌خواهم یک مطالبی را که اهمیت دارد و آقایان نمایندگان محترم هم باید اطلاع حاصل نمایند و امیدوارم اسباب خوشنودی آقایان و عموم مردم هم بشود، به استحضار آقایان نمایندگان و عموم ملت برسانم.
راجع به املاک و دارائی اعلیحضرت پادشاه سابق، که آقایان نمایندگان اطلاع دارند، انتقالی واقع شده است که عین مضمون سند انتقال‌نامه را بنده می‌خوانم:
بنام خداوند متعال
چون از ابتدای تاسیس و تشکیل سلطنت خود، پیوسته در فکر عمران و آبادی کشور بوده و این مطلب را در مقدمه برنامه اصلاحات کشور خود قرار داده بودم، و همواره در نظر داشتم این رویه عمران، سرمشق کلیه صاحبان زمین و املاک گردد تا موقع خود بتوانم از ثمره این املاک، کلیه ساکنین و رعایای کشور خود را بهره‌مند نمایم، این فرصت در این موقع که فرزند ارجمند عزیزم اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی زمام امور کشور را بدست گرفته‌اند حاصل شده است، بنابراین مصالحه نمودم کلیه اموال و دارایی خود را (اعم از منقول و غیرمنقول و کارخانجات و غیره) از هر قبیل می‌باشد، به ایشان، به مال الصلح ده گرم نبات موهوب، تا به مقتضای مصالح کشور، به مصارف خیریه و فرهنگی و غیره، به هر طریقی که صلاح بدانند برسانند.
اعلیحضرت همایون شاهنشاهی هم نظر باینکه همیشه در فکر آسایش رفاه عموم ملت و ترقیات کشور و پیشرفت امور مملکت و دولت هستند و حسن نیت و حسن فطرتشان هم بر همه ملت و افراد جامعه کاملا روشن و واضح است، اراده فرموده‌اند چنین دستخطی بعهده آقای نخست وزیر صادر فرمایند که عین آن را هم بنده قرائت می‌کنم:
جناب آقای نخست وزیر
چون منظور اصلی اعلیحضرت پدر بزرگوار ما در واگذاری اموال خودشان به ما این بود که بمصارف خیریه برسد و ما هم همیشه سعی داشته و داریم که وسایل آسایش و رفاه عموم را از هر حیث فراهم آوریم، بنابراین چنین تصمیم نمودیم اموالی که از قبیل املاک و مستغلات و کارخانجات به ما واگذار شده است بمنظور ترقی کشاورزی و بهبودی حال کشاورزان – ترقی اوضاع شهرها – ترقی صنایع کشور و بهبودی حال کارگران – ترقی فرهنگ و بهداری، به دولت و ملت اعطا نمائیم تا بر حسب اقتضا و برای انجام منظورهای بالا یا املاک را بفروش برسانند و یا با حفظ و توسعه آبادی آنها در ملک دولت نگاهدارند.
و نیز مقرر می‌داریم که اگر کسانی باشند که نسبت به املاک ادعای غبنی داشته باشند، پس از رسیدگی به شکایت آنها از محل همین املاک رفع ادعا بشود.
سی‌ام شهریورماه ۱۳۲۰(عموم نمایندگان ـ صحیح است)
گذشته از اینکه اعلیحضرت همایونی این بخشش ملوکانه را فرموده‌اند، در نظر دارند که از دارائی خودشان بخشش‌های مهمی برای پیشرفت امور خیریه و بهداری و فرهنگی و امور دیگر که اسباب ترقی و آبادی کشور است بفرمایند که جزئیات آن را عنقریب آقایان نمایندگان محترم و عموم ملت مستحضر خواهد شد که البته اسباب خوشوقتی و سپاسگذاری و حق شناسی همه ماها و عموم ملت است. (صحیح است)
با اجازه آقایان محترم، برنامه هیئت دولت از این قرار است که می‌خوانم:
برنامه هیئت دولت همانست که اصول آن در ضمن نطق اعلیحضرت شاهنشاهی در مجلس شورای ملی اشعار شده است و تفصیل آن از قرار زیر می‌باشد:
۱ـ در سیاست خارجی دولت مصمم است با رعایت کامل مصالح کشور همکاری نزدیک با دولتهائی که منافع ایران با منافع آنها ارتباط دارد داشته باشد.
۲ـ اصلاح و رفع نواقص قوانین دادگستری برای تکمیل امنیت قضائی و نیز تجدید نظر در قوانین دیگری که با مقتضیات امروز وفق می‌دهد.
۳ـ تجدید نظر در سازمان قوای تامینه کشور
۴ـ اصلاحات در امور اقتصادی و مالی کشور از قبیل:
- – تعدیل مالیاتها بمنظور تخفیف تحمیل مالیاتی
- – تجدید نظر در بودجه کشور برای جلوگیری از هزینه‌های که با مقتضیات کنونی کشور و لشکری
- ـ تجدید نظر در مقررات بازرگانی ـ الغای انحصارهای غیر ضروری و اهتمام در پائین آوردن هزینه‌های زندگی عمومی
۵ـ توجه مخصوص به پیشرفت کار کشاورزی و بهبودی زندگی کشاورزان ـ توسعه امور آبیاری ـ منع تدریجی کشت و استعمال تریاک ـ تجدید نظر در قوانین عمران و اجرای برنامه کشاورزی.
۶ـ ترقی و تکمیل صنایع بقدر امکان با تمایل به اینکه کارخانه‌ها بدست افراد و شرکتهای غیر دولتی اداره شود و انجام در بهبودی زندگی کارگران
۷ـ تکمیل راه‌ها و راه آهن در حدود استطاعت کشور
۸ ـ اصلاح قانون سازمان کشور با رعایت احتیاجات و توجه باینکه اهالی در اداره امور محلی خود بیشتر شرکت داشته باشند.
۹ـ تکمیل و ترقی تاسیسات فرهنگی و اهتمام در اصلاح اخلاق عمومی
۱۰ـ توسعه سازمان بهداری و توجه مخصوص به بهداشت عمومی.
بنده از موقع، اغتنام میجویم و عرض می‌کنم با اظهار تشکر از توجهاتی که آقایان نمایندگان محترم به اهمیت موقع دارند و به معضلات امور کشور متوجه هستند اظهار امیدواری بکنم باینکه با همکاری صمیمی که دولت قصد دارد و یقین ثابت هم حاصل است که بین دولت و مجلس شورای ملی و نمایندگان محترم برقرار خواهد بود که بتواند با سعی و کوشش مخصوص و اهتمام کافی که بعمل خواهد آورد برنامه خودش را بموقع اجرا بگذارد و در انجام این مقصود بنده امیدوارم هیئت دولت با مساعدت و همکاری کامل آقایان نمایندگان محترم موفقیت تام حاصل خواهند نمود. اینکه عرض کردم بنده یعنی از اطراف آقای نخست وزیر و تمام آقایان همکاران خودم. (صحیح است)
۴ـ اعلام اسامی منتخبه از شعب جهت معاینه و تطبیق جواهرات سلطنتی
رئیس ـ اگر قبول میفرمائید مذاکرات را بگذاریم برای موقعی که برنامه طرح خواهد شد. (صحیح است) قرار بود عده ای برای معاینه جواهرات از مجلس معین شوند (از هر شعبه دو نفر) این اشخاص انتخاب شده‌اند و اسامی آنها باطلاع می‌رسد:
آقایان: سزاوار ـ دکتر ملک زاده ـ موقر ـ شاهرودی اورنگ ـ صفوی ـ طباطبائی ـ معتضدی ـ مهدوی ـ شباهنگ ـ دادور ـ جعفر اصفهانی.
و ضمنا خواهش کرده بودند که دو سه نفر مقوم هم مجلس معین بکند برای موقعی که معاینه جواهرات بعمل می‌آید که ضمیمه آنها بشوند تا بازدید بعمل آید و هر چه زودتر شروع بکار کنند. آن اشخاص را در جلسه خصوصی معین خواهند کرد تا مشغول اقداماتی که لازم است بشوند. آقای بیات
بیات ـ راجع باین قسمت که فرمودید همان کمیسیونی که معین شده است که از طرف مجلس البته یک عده اشخاص کارشناسی را که لازم بدانند خودشان دعوت می‌کنند و معین خواهند شد و کارشناسان از طرف مجلس که معین نمی‌شود البته خود آن کمیسیون در صورت لزوم بکارشناس رجوع خواهد کرد.
وزیر دادگستری ـ البته عده‌ای که از طرف مجلس معین شده‌اند باتفاق اشخاصی که از طرف وزارت دارائی و دولت معین می‌شوند اینها هر اقدامی را که لازم بدانند عمل خواهند نمود.
مصدق جهانشاهی ـ رای بگیرید به برنامه
رئیس ـ رای به برنامه هیئت دولت پس از اجرای برنامه در مجلس است و هنوز طرح نشده است. در جلسه آتیه که برنامه طرح خواهد شد رای نیز آن وقت گرفته خواهد شد.
۵ـ موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
رئیس ـ جلسه آینده را اگر تصویب میفرمائید روز سه شنبه (پس فردا) سه ساعت و نیم بعداز ظهر. دستور هم طرح برنامه هیئت دولت. (صحیح است)
(مجلس یک ربع ساعت بعدازظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ حسن اسفندیاری