…بىموقع خوددارى شود.
اولاً نسبت به اطفال خردسال از هذه السنه در نظر گرفته شده که مدارس ابتدائى مختلطى در تمام مملکت به نام کودکستان تشکیل گردد که در آنجا نوباوگان کشور از پسر و دختر تابع یک دستور واحد تربیت شده و از فواید علم برادران و خواهران على السویه بهرهمند شوند. در این باب دستور مقتضى و مفصل سابقاً داده شده است و باید از همان قرار رفتار و سعى نمائید که به تدریج تمام مدارس ابتدائى به صورت مختلط تشکیل و در تحت تعلیم آموزگاران اناث اداره شوند.
ثانیاً اطفال دبستانها و دبیرستانها را به لباس ساده پوشیدن عادت داده و از زیور و زینت که باعث مضرات عظیم اجتماعى است منع نمائید و سعى کنید که بلااستثناء دختران دبستانها و دبیرستانها متحدالشکل که دستور آن داده شده مرتب بپوشند. به طورى که دختران اغنیا را بر فقرا هیچگونه مجال تفاخر و خود فروشى نماند و همه به سادگى و نظافت و پاکیزگى عادت و خو نمایند. در مدرسه و خانه و کوچه همه جا با همان لباس که از روى کمال حجب و حیا و منتهاى سلیقه انتخاب شده است شرکت نمایند و بدانند که اخلاق معنوى زنان باید محکم و استوار باشد و پرده محکم آن همان در متانت و اخلاق است. پدر عظیمالشأن و شهریار تاجدار ایران همیشه مایل هستند که دختران کشور ایران همه به لباس ساده ملبس و به زینت پاکدامنى و شرافت و عفاف نفس مزین باشند و هرگونه زینت و زیور که از مصنوعات بیگانگان یا وسیله اسراف و تبذیر است باید از پیکر خود دور سازند و مخصوصاً مأمورین معارف و آموزگاران و دبیران باید این معنى را همیشه نصب العین قرار داده دختران جوان را که با ضمیر پاک و ذهن بىآلایش مستعد براى قبول تربیت مى باشند به پاکدامنى و اقتصاد و پاکیزگى و سادگى پرورش دهند.
ثالثاً نسبت به سایر خانمها دو اقدام باید به عمل آورد. قدم اول آنکه براى تربیت این طبقه از نسوان در دبیرستان یا دبستان نسوان حوزه مأموریت خود مجالس کنفرانس مخصوص خانمها تشکیل بدهید که در آنجا خانمهاى معلمه با لباس متحدالشکل حاضر شده و از سایر بانوان اصیل بلد دعوت نمائید که با شوهرهاى خود در این مجالس حاضر شده و از مقالات و خطابه هاى علمى یا اخلاقى یا اجتماعى استفاده نمایند. براى اینگونه کنفرانسها از اشخاصى که داراى فضیلت و کمال و معرفت به حسن سابقه و دوستى و علم و اطلاع هستند یا از اهل شهر یا از مأمورین مبرز دولت یا از فضلا و دانشمندانى که از آنجا بر سبیل موقت عبور مىنمایند دعوت کنید که در این مجالس از مسائل حفظ الصحه شخصى و خانوادگى و وسایل دفاع از امراض عمومى و مسائل اقتصادى و فواید صرفه جویى در زندگانى همچنین سایر مسائل مفیده علمى بحث نمایند و دختران دبیرستانها نیز نطق بکنند یا اشعار اخلاقى بخوانند. مخصوصاً باید آداب نشست و برخاست و پوشیدن لباس و معاشرت چنانکه مابین خانوادههاى عفیف و جیب در ممالک متمدنه عالم معمول است به آنان بیاموزند. در این باب به حکومت و شهربانى دستور داده شده است که با شما توحید مساعى و کمک کامل بنمایند که اینگونه مجالس کنفرانس براى خانمها به طور آبرومندانه و مفید اداره شود.
مخصوصاً باید سعى نمائید که گوشزد شود لباسى که امروزه نسوان عالم مىپوشند همان لباسى است که از قدیم الایام در مملکت ایران معمول و تا دو قرن بعد از صدر اسلام نیز متداول بوده است و به همان ترتیبى است که در شریعت مقدس اسلام در موقع عبادت مانند صلوة و حج امر شده است و باید که صورت و کفین بازو گشاده باشد و امروز که این سیره حسنه قدیم احیاء مىشوند نه از راه تقلید سایر ممالک است بلکه به واسطه فواید و محسنات طبیعى و اجتماعى است که این طرز لباس بنفسه دارا مىباشد.
و مخصوصاً باید سعى نمایید که زنان بدنام و فاسد در مجامع خانمهاى شرافتمند راه نیابند و به لباس آنها ملبس نشوند، بلکه آنان را از این طور مجالس دور سازند و در میهمانیها و پذیراییها و غیره راه ندهند.
قدم دوم آن است که به اتفاق حکومت محترم و رئیس شهربانى و محترمین و وجوه شهر که داراى حسن نیت و فکر روشن باشند حتى الامکان مجالسى ترتیب بدهید که در آنجا همگى با خانواده هاى خود به طریق ستحسن و از روى کمال متانت معاشرت نمایند. زیرا معاشرت خانوادگى براى تربیت اخلاق متضمن فواید بسیار است. مردان در مجالس زنان به حجب وحیا و معقولیت قهراً عادت مى نمایند و از خشونت و بىادبی که لازمه طبع آنان است مىکاهد و زنان از حضور در مجالس رجال فاضل و بااخلاق کسب فضایل مىنمایند، از حجب و کمرویى آنان که غالباً منتهى به ضعف نفس مذموم است کاسته مى شود و در عوض از مذاکره و مصاحبه با رجال فهیم و مطلع کسب علم و اطلاع مى کنند.
ولى در این کار باید نهایت دقت را بنمائید که بعضى جوانان غیرمتأهل و سبکسر راه نیابند و بر اساس این گونه معاشرتهاى اجتماعى شالوده محکمى از اخلاق فاضله گذارده شود والا در عوض فایده، ایجاد مضرات خواهد نمود.
این است مجملى از مفصل پروگرام عمومى که حسب الامر در مرکز شروع شده است و در ولایات نیز باید در هر جا به اقتضاى موقع و محیط بر حسب تمیز و تشخیص مأمورین معارف که متصدیان تربیت اخلاق عمومى هستند به موقع اجرا گذارده شود، البته خودتان باید با کمال عقل و متانت و تدبیر به اتفاق سایر مأمورین دولت و مأمورین حوزه مأموریت خود اقدام و عمل لازم نمایید.
وزیر معارف و اوقاف
در پاکنویس مقام وزارت متبوعه دستخط فرمودهاند:
و مخصوصاً تاکید مى شود که در این أمر مهم از هر گَونه جلافت و تظاهر و تندى باید خوددارى شود و از مرحله متانت و تدبیر نباید خارج شوید. [امضاء: ناخوانا]
[حاشیه]: به نقاط ذیل فرستاده مىشود:
شرقى آذربایجان، غربى آذربایجان، فارس،کرمان، گیلان، مشهد، مازندران، اصفهان، کرمانشاهان، خوزستان، همدان، یزد، بروجرد، کردستان، عراق، قزوین.