شورای امنیت نتوانست قطعنامهای را تصویب کند که به ادامه معافیتهای تحریمی ایران منجر شود
شورای امنیت امروز نتوانست پیشنویس قطعنامهای را تصویب کند که هدف آن ادامه معافیتهای تحریمی سازمان ملل طبق برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) بود، پس از آن که فرانسه، آلمان و بریتانیا فرآیند بازگشت تحریمها (که اغلب «اسنپبک» نامیده میشود) را فعال کردند و عدم اجرای قابل توجه تعهدات ایران را بهانه قرار دادند.
نماینده فدراسیون روسیه پیش از رأیگیری با اشاره به نکتهای رویهای، گفت که «هیچ دلیل قانونی، سیاسی یا رویهای» برای فعال کردن مکانیزم اسنپبک تحت قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) وجود ندارد. او با بیان این که بریتانیا، فرانسه و آلمان «نقضکننده مزمن» هم قطعنامه و هم برنامه هستند، این فرآیند را «اجرایی ناشیانه برای ایجاد واقعیتی جعلی موازی» خواند و تأکید کرد که این کشورها دیپلماسی را نادیده گرفته و زبان «باجگیری و تهدید» را ترجیح میدهند.
نماینده چین نیز هشدار داد که «شتابزدگی برای رأیگیری روی پیشنویس قطعنامه ممکن است تقابلها را تشدید کند» و به «اختلافات عمده درباره اعمال مکانیزم اسنپبک میان همه اعضای شورا» اشاره کرد.
نماینده بریتانیا این نگرانیها را رد کرد و تأکید کرد که تصمیم فرانسه، آلمان و کشورش برای فعال کردن مکانیزم اسنپبک «کاملاً قانونی، موجه و مطابق با الزامات قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵)» است. او گفت: «اطلاعرسانی یک کشور شرکتکننده در برنامه جامع اقدام مشترک درباره مسئلهای که شرکتکننده معتقد است نشاندهنده عدم اجرای قابل توجه تعهدات است، برای فعال شدن این فرآیند کافی است».
نماینده فرانسه نیز گفت که از سال ۲۰۱۹ ایران اجرای تعهدات خود تحت JCPOA را متوقف کرده و برنامه هستهای خود را توسعه داده است. همانطور که در گزارشهای متوالی آژانس بینالمللی انرژی اتمی مستند شده، تهران تمامی محدودیتهای مقرر در برنامه را نقض کرده و محدودیتهایی بر سازوکارهای نظارتی آژانس اعمال کرده که منجر به از دست رفتن تداوم دانش درباره بخشهای گستردهای از برنامه هستهای آن شده است.
او تأکید کرد: «توسعه برنامه هستهای ادامه دارد» و این امر «ثبات منطقهای، صلح و امنیت بینالمللی و تمامیت نظام بینالمللی عدم اشاعه را تهدید میکند». وی افزود: اگر شورا مسئله هستهای ایران را از دستورکار خود حذف کند، «مسئولیت خود را ایفا نکرده است» و بنابراین «باید فرآیند اسنپبک ادامه یابد». با این حال، فرانسه اعلام کرد که «دست خود را برای یافتن راهحل مذاکرهای همچنان دراز نگه داشته است».
با رأی ۴ موافق (الجزایر، چین، پاکستان، فدراسیون روسیه) در برابر ۹ مخالف و ۲ ممتنع (گویان، جمهوری کره)، پیشنویس تصویب نشد و نتوانست رأی لازم را کسب کند. در صورت تصویب، متن باعث میشد که شورای امنیت تصمیم بگیرد برخی تحریمهای مربوط در قطعنامههای مرتبط همچنان لغو شده باقی بمانند.
بازگشت تحریمها بدون اقدام بیشتر شورا
نماینده ایالات متحده گفت: «اثرات عملی این رأی این است که — بدون اقدام بیشتر شورا — تحریمهای پیش از ۲۰۱۵ سازمان ملل علیه ایران پس از پایان دوره ۳۰ روزه اسنپبک در ۲۷ سپتامبر بازگشت خواهند کرد». با این حال، او افزود: «رأی ما به این قطعنامه مانع دیپلماسی واقعی نمیشود، علیرغم هرگونه اظهارنظر مخالف». او تأکید کرد که تحریمهای بازگشتی «اختیاری نیستند» بلکه «به طور محدود برای مقابله با تهدید برنامه هستهای، موشکی و تسلیحاتی ایران» طراحی شدهاند و بازگشت آنها «مانع حذف بعدی از طریق دیپلماسی نیست».
نماینده بریتانیا نیز بر تعهد کشورش به یافتن راهحل دیپلماتیک تأکید کرد و گفت: «ما آماده تعاملات دیپلماتیک بیشتر در هفتههای آینده هستیم تا اختلافات را حل کنیم». وی افزود که کشورش به ایران فرصتی برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ داد، اگر ایران همکاری با آژانس را از سر میگرفت، نگرانیها درباره ذخایر اورانیوم خود را برطرف میکرد و بهطور جدی در مذاکرات شرکت میکرد، اما تاکنون ایران این اقدامات را انجام نداده است. وی هشدار داد که تصویب پیشنویس «شش قطعنامه مهم درباره برنامه هستهای ایران را بهطور دائمی لغو میکرد و این موضوع مهم را از دستورکار شورا حذف میکرد».
نماینده دانمارک گفت که هدف اصلی، «تضمین این است که ایران هرگز به سلاح هستهای دست نیابد». او افزود که هیئت دانمارک به متن رأی مخالف داده، در حالی که از فرآیند اسنپبک به دلیل عدم رعایت ایران حمایت میکند و همچنان «متعهد به راهحل دیپلماتیک» است و از تهران خواست به مذاکرات بازگردد.
نماینده اسلوونی نیز ایران را به بازگشت به میز مذاکره، ازسرگیری کامل همکاری با آژانس و پایبندی به استفاده صلحآمیز از برنامه هستهای خود فراخواند. او گفت که JCPOA «بهدرستی بهعنوان یک دستاورد مهم چندجانبهگرایانه دیده میشود»، اما از سال ۲۰۱۸ اعتبار خود را از دست داده و با جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در ژوئن ۲۰۲۵، چشمانداز آن بیش از پیش کاهش یافته است. به همین دلیل، هیئت او به متن رأی مخالف داد تا «پیامی واضح و هدفمند — نیاز فوری به بازنشانی» ارسال شود.
برخی اعضا ایالات متحده را مقصر دانستند، بسیاری دیپلماسی را توصیه کردند
نماینده چین گفت که «وضعیت دشوار کنونی» مربوط به مسئله هستهای ایران «نتیجه خروج یکجانبه ایالات متحده و تضعیف اجرای صحیح JCPOA» است. او افزود که سیاست فشار حداکثری آمریکا ایران را از منافع اقتصادی تحت برنامه محروم کرده و «چارهای جز کاهش رعایت توافق برای ایران باقی نگذاشته است». او یادآور شد که هیئت چین به قطعنامه رأی موافق داده، زیرا پکن از پایان تحریمهای شورای امنیت علیه ایران حمایت میکند و هشدار داد که تلاش برای فعال کردن تحریمهای اسنپبک «ممکن است پیامدهای فاجعهباری داشته باشد و سالها تلاش دیپلماتیک را یکباره هدر دهد».
نماینده روسیه نیز به اقدامات آمریکا بهعنوان محرک این بحران اشاره کرد و گفت که هیئت او تلاشهای کشورهای اروپایی برای فعال کردن اسنپبک را رد کرده است. او تأکید کرد که هیئت او تنها از بند اجرایی قطعنامه که رفع تحریمها را حفظ میکند، حمایت میکند و از همه اعضای معقول شورا خواست پیشنویس مشترک روسیه و چین برای تمدید ششماهه قطعنامه ۲۲۳۱ را در رأیگیری حمایت کنند.
نماینده پاکستان با حمایت از تمدید فنی قطعنامه ۲۲۳۱ گفت: «منطقه تحمل تنش بیشتر را ندارد» و تأکید کرد که همه مسائل مربوط به برنامه هستهای ایران باید از طریق صلحآمیز حل شوند.
نماینده الجزایر نیز توافق اخیر ایران و آژانس را گامی مثبت برای ازسرگیری همکاری و پایبندی به تعهدات دانست و تأکید کرد که «راه حل نظامی وجود ندارد» و اعمال محدودیتهای بیشتر «اثربخش نخواهد بود و خطر تشدید تنش را به همراه دارد».
نمایندگان گویان، پاناما و سومالی نیز بر نیاز به یافتن راهحل دیپلماتیک تأکید کردند و نماینده سیرالئون گفت: «اولویت اکنون استفاده از فرصت موجود برای بازگرداندن رعایت تعهدات و کاهش خطر است». نماینده یونان نیز با استقبال از اقدامات اخیر ایران گفت که این اقدامات باید با تعهدات ملموس همراه شود و تأکید کرد: «این رأی پایان راه نیست» و خواستار تلاش دوباره برای حل دیپلماتیک مسئله شد.
نماینده جمهوری کره، رئیس شورا در سپتامبر، گفت که رأی امروز مطابق با قطعنامه ۲۲۳۱ انجام شد و افزود: «نتیجه امروز بهترین آینده مورد انتظار قطعنامه نیست، اما هنوز همه چیز تمام نشده است». او تأکید کرد که اکنون «زمان دقیق برای دیپلماسی فشرده جهت حل صلحآمیز مسئله هستهای ایران» است و خاطرنشان کرد که هیئت او در رأیگیری ممتنع بوده تا دیپلماسی بیشتر تشویق شود.
ایران: «درِ دیپلماسی بسته نشده است»
نماینده ایران از الجزایر، چین، پاکستان و روسیه به خاطر رأیهای مثبت تشکر کرد و گفت که آنها «سیاست اجبار را رد کرده و اصول دیپلماسی، عدالت و قانون را حفظ کردند». او همچنین از گویان به خاطر «شجاعت در مقاومت در برابر فشار» تقدیر کرد. وی افزود: این آرا پیامی روشن میفرستد: «درگیری باید از طریق گفتوگو حل شود، نه ابزارهای خام فشار و تهدید». نماینده ایران تأکید کرد: «موضع ایران روشن و ثابت است: قطعنامه ۲۲۳۱ باید دقیقاً همانگونه اجرا شود که توافق شده؛ جدول زمانی آن پیشنهاد نیست بلکه تعهدات الزامآور و با دقت مذاکرهشده و با رأی کامل شورا تأیید شده است».
او افزود: «هر تلاش E3 [فرانسه، آلمان، بریتانیا] برای بازگرداندن تحریمهای لغو شده نه تنها بیپایه است، بلکه حمله مستقیم به حقوق بینالملل و اعتبار شورای امنیت است». وی همچنین ادعاها درباره تهدید برنامه هستهای ایران به صلح و امنیت را «ساختگی» خواند و تأکید کرد: «ایران هیچیک از تعهدات برنامه، معاهده عدم اشاعه یا الزامات حفاظتی خود را نقض نکرده است». او افزود: «برنامه هستهای ما کاملاً صلحآمیز است» و نتیجه گرفت: «درِ دیپلماسی بسته نشده، اما ایران — نه دشمنان — تصمیم خواهد گرفت با چه کسی و بر اساس چه اصولی وارد تعامل شود».