از آنجا که در تشخیص اساس طرح جامع موضوع ماده ۵ قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تا کنون ابهامات و اشکالاتی وجود داشته است «دستورالعمل تشخیص اساس طرح جامع شهر» که مبتنی بر تعاریف مندرج در قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن، مصوب بیست و دوم اسفند ۱۳۵۱ می‌باشد، به شرح ذیل تصویب می‌گردد:
الف) کلیات محتوای نظری طرح جامع سرزمین که در تهیه طرحهای جامع شهرها به عنوان مبانی به کار می‌رود به قرار زیر است:
۱ ـ ضرورتها و برنامه‌های افزایش جمعیت و توسعه.
۲ ـ اولویتهای ملی و اقتصادی و زیست محیطی بهره‌وری سرزمین و محدودیتهای توسعه ناشی از آنها مثل کمبود آب به عنوان مهمترین عامل تعیین نوع بهره‌وری.
۳ ـ نقش و عملکرد اصلی شهر (در حال و آینده)، صنعتی کشاورزی، خدماتی، جهانگردی، مختلط و غیره و اهمیت آن در منطقه و کشور.
۴ ـ برنامه‌های هماهنگ عمرانی بخشهای عمومی و خصوصی
۵ ـ ضرورتها و مبانی دیگر.
ب) محتوای اصلی یا اساس طرح جامع شهر:
۱ ـ ساخت شهر و توسعه
۱ ـ ۱ ـ مشخصات ساختی و کالبدی (مثل متمرکز، شعاعی، خطی، پیوسته، ناپیوسته وغیره)
۱ ـ ۲ ـ تعیین حوزه عملکردهای اصلی (کاربریهای عمده و موثر شهر)
۱ ـ ۳ ـ خطوط کلی و نظام شبکه ارتباطی (و تسهیلات شهری عمده مثل خط آهن شهری، فرودگاه و غیره)
۱ ـ ۴ ـ نظام تقسیمات واحدهای شهری (مثل مناطق و محلات و غیره)
۱ ـ ۵ ـ تعیین عناصر و بافتهای خاص (تاریخی، صنعتی و اقلیمی) و مناطق نوسازی و بهسازی.
۲ ـ جهات و حدود کلی توسعه و ظرفیت شهر
۲ ـ ۱ ـ احتمالات جمعیتی و ظرفیت جمعیت پذیری.
۲ ـ ۲ ـ منابع و محاسبات ظرفیت زیربناهای شهری.
۲ ـ ۳ ـ حدود کلی تراکم جمعیت شهر.
۲ ـ ۴ ـ محدوده استحفاظی یا حریم شهر.
۳ ـ معیارها و ضوابط و مقررات در مورد:
۳ ـ ۱ ـ سرانه مصارف مختلف و کاربری زمین.
۳ ـ ۲ ـ استقرار عملکردهای مختلف در داخل واحدهای تقسیمات شهری مثل مناطق و محلات و غیره)
۳ ـ ۳ ـ چگونگی توزیع تراکم جمعیت.
۳ ـ ۴ ـ عناصر و بافتهای خاص و مناطق نوسازی و بهسازی.
۳ ـ ۵ ـ حفظ بنا و نماهای تاریخی و مناظر طبیعی.
۴ ـ ۶ ـ کلیات معماری سیمای شهری، بافت و ساختمان با توجه به سنن فرهنگی و ویژگیهای اقلیمی.
۳ ـ ۷ ـ حفاظت محیط زیست.
تبصره ۱ ـ علاوه بر اینکه در صورتی که نیاز به توضیحات کلی و موردی بیشتر باشد و به‌منظور راهنمایی کمیسیون ماده ۵ و رفع ابهام و اشکال و اختلاف نظر، موضوع تبصره ماده ۷ قانون تأسیس شورایعالی شهرسازی و معماری ایران در صورتی که خارج از چارچوب این دستورالعمل نباشد وزارت مسکن و شهرسازی می‌تواند راساً اقدام نماید.
تبصره ۲ ـ همانطور که نقشه‌های تفصیلی توسط مهندسین مشاور تهیه می‌شود، مطالعات لازم برای بررسی تغییرات نیز بایستی بوسیله مهندسین مشاور با وزارت مسکن و شهرسازی انجام شود.
با تصویب این دستورالعمل، دستورالعمل مربوط به تشخیص نوع مغایرتهای اساسی و طرحهای تفصیلی با طرحهای جامع که در تاریخ ۱۵/۱۲/۱۳۶۲ به تصویب رسیده و کلیه دستورالعملهای مغایر دیگر لغو می‌گردد.