هیئت وزیران در جلسه مورخ ۲۵/۱۲/۴۴ موافقتنامه تحویل گاز طبیعی از ایران باتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و ماشین آلات و تجهیزات از اتحاد جماهیر شوروی ایران از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۵ را در هشت ماده و دو ضمیمه بشرح پیوست که در تاریخ ۲۳ دیماه ۱۳۴۴ وسیله جناب آقای دکتر علینقی عالیخانی.وزیر اقتصاد.در مسکو بامضاء رسیده را تائید و تصویب نمودند .
وزیر مشاور
دکتر محمود کشفیان
دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی نظر بتمایلی که به توسعه آتی مناسبات بازرگانی و همکاری اقتصادی فیمابین دارند درباره مراتب زیر توافق نمودند:
ماده ۱– دولت شاهنشاهی ایران تحویل گاز طبیعی را از ایران به اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۵ فرانکو مرز ایران و شوروی طبق مشخصات و بمقدار و در مواعد و بقیمت معینه در ضمیمه (۱) این موافقتنامه تامین مینماید.
در مقابل قیمت گازی که از ایران به اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تحویل داده میشود دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی علاوه بر موارد مذکور در موافقتنامه های بازرگانی معتبر بین دو کشور تحویل ماشین آلات و تجهیزات ضروری برای ایران را بطور عمده و همچنین سایر کالاها و کمکهای مقتضی را طبق ضمیمه (۲) این موافقتنامه تامین خواهد نمود.
ماده ۲– شرکت ملی نفت ایران و موسسه ” سایوزنفته اکسپورت ” کل شوروی برای تحویل گاز طبیعی ازایران به اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بین خود پیمانی طبق این موافقتنامه منعقد خواهند نمود در پیمان مذکور شرایط مشروح تحویل گاز طبیعی و شرایط تعیین قیمت آن بر اساس مقررات مذکور در ضمیمه (۱) این موافقتنامه پیش بینی خواهد شد
سازمانهای دولتی و موسسات خصوصی مجاز ایرانی از یکطرف و سازمانهای مربوطه بازرگانی خارجی شوروی از طرف دیگر برای تحویل ماشین آلات و تجهیزات و کالاهای دیگر از اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به ایران و کمکهای مذکور بر طبق این موافقتنامه پیمانهائی منعقد خواهند نمود. پیمانهای مذکور بر اساس فهرستهای ماشین آلات و تجهیزات ضروری برای ایران برای دوره های سه ساله منعقد و فهرستهای مزبور از طرف ایران بطرف شوروی تسلیم خواهد شد
اولین فهرست در سال ۱۹۶۸ بطرف شوروی تسلیم میشود . منظور این است که پیمانهائی که برای ماشین آلات و تجهیزاتی که بطور ردیف ساخته نمیشود منعقد میگردد باید اقلا دو سال قبل از آغاز تحویل بسته شود. ضمنا طرف ایرانی با توجه به محاسبه بازپرداخت اعتباری که از طرف دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بر طبق موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی درباره همکاری در ساختمان تاسیسات صنعتی و تاسیسات دیگر و واگذار نمودن اعتبار برای این مقاصد مورخه ۲۳ دی ماه سال ۱۳۴۴ (۱۳ ژانویه سال ۱۹۶۶) بدولت شاهنشاهی ایران داده شده است و پرداخت بهره این اعتبار – خرید ماشین آلات و تجهیزات فوق الذکر را به مبلغی تامین خواهد کرد که در حدود مبلغ پرداختهائی باشد که از بابت گاز طبیعی که در دوره مربوطه سه ساله باید مطابق این موافقتنامه تحویل داده شود بطرف ایرانی تعلق میگیرد
ماده ۳– محاسبه ارزش گاز طبیعی که طبق این موافقتنامه تحویل داده میشود هر سه ماه یکبار بوسیله حساب مخصوص بدون بهره که بانک دولتی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و یا بدستور بانک مذکور از طرف بانک بازرگانی خارجی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به روبل بنام بانک مرکزی ایران افتتاح مینماید عملی خواهد گردید.
پرداخت قیمت گاز طبیعی از اعتبارهای غیر قابل برگشتی که موسسه ” سایوزنفته اکسپورت ” کل شوروی بنام شرکت ملی نفت ایران در بانک بازرگانی خارجی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی افتتاح مینماید تامین خواهد شد. وجوه حاصله از فروش گاز طبیعی از اعتبارات مذکور بحساب مخصوص و بدون بهره مذکور واریز خواهد گردید بانکهای مذکور طرفین ترتیبات فنی محاسبه را با توجه به موافقتنامه معتبر پرداخت ایران و شوروی تعیین خواهند نمود
ماده ۴– مبالغی که بر طبق ماده ۳ این موافقتنامه واریز میشود از طرف سازمانهای مجاز دولتی و خصوصی بشرح زیر مورد استفاده واقع خواهد شد:
1- برای پرداخت قیمت ماشینها و تجهیزات و کالاهای دیگری که طبق این موافقتنامه تحویل داده میشود از طریق افتتاح اعتبارات غیر قابل برگشت بنام سازمانهای مربوطه بازرگانی خارجی شوروی.
2- برای بازپرداخت اعتباری که طبق موافقتنامه مذکور در ماده ۲ بایران واگذار شده است و پرداخت بهره آن.
3- برای پرداخت هزینه خدمات مربوط به تحویل ماشین آلات و تجهیزات بر طبق این موافقتنامه.
ماده ۵– در صورت تغییر محتوی طلای روبل که در حال حاضر معادل ۹۸۷۴۱۲/۰ گرم طلای خالص است قیمتها و پرداخت و همچنین باقیمانده حساب مخصوص در روز تغییر محتوی طلا به تناسب این تغییر تعدیل و احتساب خواهد شد.
ماده ۶– اگر بعلت هر نوع حادثه ای که جلوگیری از آن خارج از حدود امکانات هریک از طرفین باشد اجراء این موافقتنامه مختل گردد نمایندگان دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی باید مشورت کنند و درباره اقدامات ضروری بعدی توافق نمایند . لکن در هر صورت حقوق و تعهدات طرفین که بر طبق این موافقتنامه ناشی میشود تا موقع بروز حادثه ایجاد شده بقوه خود باقی میماند.
ماده ۷– بمنظور حسن اجرای این موافقتنامه نمایندگان طرفین هر سال یا برحسب پیشنهاد یکی از طرفین زودتر به تناوب در تهران و مسکو برای مشورت با یکدیگر درباره مسائل مربوط به اجراء آن ملاقات خواهند نمود.
ماده ۸– این موافقتنامه شامل هشت ماده و دو ضمیمه است و طبق قوانین هر یک از طرفین بتصویب میرسد. موافقتنامه از تاریخ امضاء دارای اعتبار موقت بوده و از روز مبادله یادداشتهای مربوط بتصویب آن دارای اعتبار قطعی میشود. موافقتنامه تا سال ۱۹۸۵ دارای اعتبار خواهد بود.
پنج سال قبل از انقضای مدت مذکور طرفین بقصد تمدید موافقتنامه برای ده سال دیگر و تعیین شرایط تمدید وارد مذاکره خواهند شد و بعدا نیز بهمین ترتیب عمل خواهند نمود.
در شهر مسکو در تاریخ بیست و سوم دی ماه سال ۱۳۴۴ مطابق سیزدهم ژانویه سال ۱۹۶۶ در دو نسخه هر یک بزبانهای فارسی و روسی تنظیم گردیده و هر دو متن دارای اعتبار یکسان است.
از طرف دولت شاهنشاهی ایران از طرف دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
ضمیمه شماره ۱
موافقتنامه درباره تحویل گاز طبیعی از ایران به اتحاد شوروی سوسیالیستی و ماشین آلات و تجهیزات از اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بایران از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۵ مورخ ۱۳ ژانویه ۱۹۶۶
مشخصات و مقادیر و مواعد تحویل و اصول تعیین قیمت گاز طبیعی که از ایران به اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تحویل داده خواهد شد.
1- مشخصات
مشخصات گازی که تحویل داده میشود بشرح زیر خواهد بود:
– گاز متان ۸۵ درصد از حیث حجم + ۳ درصد
….؟….. ۹ درصد از حیث حجم + ۱ درصد
گازهای پرویان و گازهای سنگینتر باقیمانده ۱۰۰ درصد از حیث حجم
– موارد دیگر
گاز گوگردی H2S بیش از ۱۰ میلی گرم در متر مکعب نخواهد بود
گاز انیدرید کربنیک CO2 بیش از یک درصد از حیث حجم نخواهد بود
خواص فیزیکی
نقطه شبنم از حیث هیدروکاربورها:
الف ) منهای یک درجه سانتیگراد در دو سال اول بهره برداری از شاه لوله گاز ایران.
ب) منهای ده درجه سانتیگراد بعلاوه یا منهای پنج درجه سانتیگراد که پس از تجربه دوساله بهره برداری از شاه لوله گاز ایران رقم قطعی آن تعیین خواهد شد
نقطه شبنم از حیث آب:
منهای ده درجه سانتیگراد از اول بکار انداختن شاه لوله گاز ایران در تمام دوره اعتبار این موافقتنامه.
– ارزش حرارتی
حداقل ۹۵۰۰ کیلو کالری خالص درمتر مکعب در حرارت ۲۰ درجه سانتیگراد در صورتیکه ارزش حرارتی گازی که از ایران تحویل میشود از ۹۵۰۰ کیلو کالری در متر مکعب کمتر و یا از ۹۷۵۰ کیلو کالری در متر مکعب بیشتر باشد قیمت گاز مذکور در بند ۳ این ضمیمه به نسبت درصد کاهش و یا افزایش ارزش حرارتی گاز کاهش و یا افزایش خواهد یافت.
گاز نباید عملا حاوی مواد زائد مانند خرده آهن گل و یا گرد دارای ذرات ریز و امثال آن باشد. گاز نباید حاوی مواد بودار باشد.
– فشار گاز در نقطه تحویل
از مناسبترین فشار ورودی به کمپرسورهای طول خط گاز کمتر نخواهد بود
2- مقادیر و مواعد تحویل
در سال اول پس از آغاز بهره برداری از شاه لوله گاز ایران ۶ میلیارد متر مکعب + پنج درصد
در سال دوم پس از آغاز بهره برداری از شاه لوله گاز ایران ۷ میلیارد متر مکعب + پنج درصد
در سال سوم پس از آغاز بهره برداری از شاه لوله گاز ایران ۸ میلیارد متر مکعب + پنج درصد
در سال چهارم پس از آغاز بهره برداری از شاه لوله گاز ایران ۹ میلیارد متر مکعب + پنج درصد
در سال پنجم پس از آغاز بهره برداری از شاه لوله گاز ایران ۱۰ میلیارد متر مکعب + پنج درصد
برای بقیه اعتبار موافقتنامه مقدار گازی که در سال تحویل داده میشود همچنین کمتر از ده میلیارد مترمکعب + پنج درصد نخواهد بود
مقادیر مذکور در فوق بر این اساس تعیین گردید ه است که تحویل گاز همه روزه به میزان ثابت مقرربدون توجه به نوسانات فصلی وشبانه روزی مصرف کننده عملی خواهد شد
3- قیمت
قیمت گاز طبیعی به روبل شوروی بمیزان شش روبل شوروی ( که مطابق است با ۶/۶ دلار کشورهای متحده آمریکا باتکاء محتوی طلای یک دولار کشورهای متحده آمریکا (۸۸۸۶۷۱/۰ گرم طلای خالص ) فرانکو مرز ایران و شوروی برای هر هزار متر مکعب در فشار ۷۶۰ میلی متر ستون جیوه و حرارت ۶/۱۵ درجه سانتیگراد تعیین میشود.
قیمت فوق الذکر برای گاز از دو قسمت تشکیل شده است.
الف – قسمت ثابت که عبارتست از چهار روبل که مطابق است با ۴/۴ دولار کشورهای متحده آمریکا برای هر هزار متر مکعب.
ب- قیمت متغیر که عبارتست از دو روبل که مطابق است با ۲/۲ دولار کشورهای متحده آمریکا برای هر هزار متر مکعب و به نسبت تغییر قیمت متوسط اعلان شده برای نفت کوره بانکر ” ” که شرکتهای نفتی بریتیش پترولیوم اسو موبیل شل در ” پلتس اریلگرام ” ذر قسمت کاریبیان مبدل ایست اندفاراپست ریفایند پروداکتر پرایمز درآبادان اعلان مینمایند و درتاریخ امضای این موافقتنامه به ۵۵/۱ دلار کشورهای متحده آمریکا هر بشکه بالغ میگردد ( که از این ببعد بعنوان قیمت مبنا خوانده خواهد شد ) کاهش و یا افزایش خواهد یافت
هرگاه در آتیه انتشار قیمت اعلان شده برای نفت کوره بانکر “…..” ایران در آبادان ادامه نیابد و قیمت جدید اعلان شده برای نفت کوره بانکر “…..” ایران توسط شرکتهای نفتی بین المللی در بندر معشور انتشار یابد در آنصورت:
الف – چنانچه در قیمت اعلان شده در نفت کوره بانکر “…..” ایران در آبادان تا آن تاریخ تغییری حاصل نشده باشد – قیمت اعلان شده جدید در بندر معشور بعنوان قیمت مبنا تلقی خواهد شد
ب – چنانچه در قیمت اعلان شده نفت کوره بانکر “C” ایران در آبادان تا تاریخ انتشار قیمت جدید اعلان شده نفت کوره مذکور در بندر معشور تغییراتی اعم از افزایش یا کاهش نسبت به قیمت مبنا (۵۵/۱ دلار کشورهای متحده آمریکا در هر بشکه ) حاصل شده باشد – قیمت جدید مبنا در بندر معشور نیز متناسبا تغییر خواهد یافت ( یعنی بمیزان درصد تغییرات نسبت بقیمت مبنا در آبادان) و از آن ببعد کلیه محاسبات روز قیمت متغیر قیمت گاز بر اساس قیمت مبنای جدید در بندر معشور بعمل خواهد آمد
اگر در قیمت اعلان شده برای نفت کوره بانکر “C” ایران تغییراتی بیش از ده درصد اعم از افزایش و یا کاهش حاصل نشود در قیمت گاز تغییری داده نخواهد شد.
هرگاه در قیمت اعلان شده برای نفت کوره بانکر “C” ایران تغییراتی بین ده تا سی درصد اعم از افزایش و یا کاهش حاصل شود – قسمت متغیر قیمت گاز از تاریخ تغییرات مزبور متناسبا افزایش و یا کاهش خواهد یافت.
چنانچه در قیمت اعلان شده برای نفت کوره بانکر “C” ایران بیش از سی درصد افزایش و یا کاهش حاصل شود – طرفین جهت تعیین قیمت جدید گاز ایران وارد مذاکره خواهند شد
محل امضاء محل امضاء
ضمیمه ۲
موافقتنامه مورخه ۱۳ ژانویه سال ۱۹۶۶
صورت کالاهای اساسی که برای صادر نمودن از اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به ایران ممکن است پیشنهاد بشود.
1- تجهیزات آهنگری و پرس ها و دستگاههای فلزبری
2- ماشین آلات و تجهیزات برای صنایع سنگین و سبک
3- ماشینها و تجهیزات برای صناعت استخراج معادن از آنجمله: تجهیزات تغلیظ و استخراج معادن
4- تجهیزات حفاری چاه ها و تصفیه نفت
5- تجهیزات تولید نیروی برق و ماشینهای برقی از آنجمله: مولدهای دیزلی ثابت برق و دستگاههای دیزلی مولد برق
6- تراکتورها و ماشین آلات کشاورزی و ماشین آلات و تجهیزات برای آبیاری
7- تجهیزات راهسازی و ساختمانی و زمین کنی
8- تجهیزات راه آهن
9- وسائل حمل و نقل از آنجمله: هواپیماها و هلیکوپترها و کشتی ها و اتومبیلهای مخصوص و غیره
10- ماشین آلات و تجهیزات دیگر
11- قطعات یدکی برای ماشین آلات و تجهیزات مذکور
12- کالاهای دیگر.
محل امضاء محل امضاء