امتیازنامه خوشتاریا (حق انحصار کشف و استخراج نفت و گاز طبیعی و قیر و موم طبیعی در حوزه ایالات گیلان و مازندران و استرآباد)

تاریخ تصویب: ۱۲۹۴/۱۲/۲۰
تاریخ انتشار: ۱۲۹۴/۱۲/۱۹
اطلاعات بیشتر:

میان محمدولی‌خان تنکابنی نخست وزیر و وثوق الدوله وزیر خارجه ایران با خوشتاریا (Akaky Mededievitch Khoshtaria)

مارس ۱۹۱۶ (اسفند ۱۲۹۴ – فروردین ۱۲۹۵)

پرداخت صدی دو عایدات امتیاز نفت و معادن استرآباد مازندران جهت نشر معارف

به موجب قطع‌نامه راجع به عدم اعتبار امتیاز خوشتاریا، مصوب ۱۳۰۰/۰۹/۲۳، لغو شده است.

ماده اول
دولت اعلیحضرت شاهنشاهی ایران به موجب امتیازنامه حق انحصار کشف و استخراج نفت و گاز طبیعی و قیر و موم طبیعی را در حوزه ایالات گیلان و مازندران و استرآباد در مدت هفتاد سال به صاحب امتیاز مرحمت و اعطا می‌فرمایند. (محال و نقاطی که به موجب فرمان همایونی مورخ شعبان ۱۳۱۳ به آقای محمدولی خان سپهسالار اعظم واگذار شده به کلی از این امتیاز خارج است.)
ابتداء از تاریخ امضای امتیاز تا مدت هفتاد سال این تفتیش و استخراج در ایالات مذکوره حق صاحب امتیاز خواهد بود.
ماده دوم
دولت اعلیحضرت شاهنشاهی ایران به صاحب امتیاز اجازه می‌دهد که هر وقت میخواهد شرکتی تأسیس نماید. اسامی و نظامنامه و سرمایه آن شرکت به توسط صاحب امتیاز معین می شود مشروط بر آن که در ایجاد شرکت صاحب امتیاز باید رسماً به وزارت فواید عامه دولت علّیه اطلاع داده و همین طور نظام نامه آن شرکت را با تعیین محلی که شرکت مزبور باید در آن نقاط عملیات نماید اظهار دارد و مدیران آن شرکت را باید به وزارت فواید عامه معرفی نماید. در این صورت البته آن شرکت تمام حقوق امتیاز را دارا خواهد بود، و مقرر است که آن شرکت باید تعهد و مسئولیت صاحب امتیاز را عهده کند.
ماده سوم
صاحب امتیاز حق دارد که بنای چاه‌های نفت و حوض‌ها و انبارها و محل تلمبه و مواقع جمع و تقسیم و تأسیس کارخانه و راه‌های لازمه و ابنیه و هرچه که لازمه دایر داشتن استخراج و حمل و نقل نفت است بنماید.
ماده چهارم
دولت علّیه ایران اراضی بایره (غیر از جنگل که جزو اراضی دایره محسوب می شود) خود را در محل‌هایی که مهندسین صاحب امتیاز به جهت بنا و تأسیس عملیات مذکوره در ماده سوم لازم بداند مجاناً به صاحب امتیاز واگذار خواهند فرمود، و اگر آن اراضی دایر باشد صاحب امتیاز باید اراضی لازمه را به قیمت عادله از اولیای دولت علّیه خریداری کند، و دولت علّیه به صاحب امتیاز حق می‌دهد که اراضی و املاک لازمه را به جهت اجراء این امتیاز به رضایت از صاحبان، ابتیاع یا اجاره کند مشروط بر آن که هیچ وقت قیمت اراضی و املاک از قیمت عادلانه اراضی واقعه در حول و حوش تجاوز ننماید. مسلم است که این خریداری موافق مواد شرایطی خواهد بود که مابین صاحب امتیاز و مالکین مقرر خواهد شد.
توضیح: مقرر است که اماکن مشرفه و مساجد و جمیع متعلقات به آنها به محیط دایره شعاع آن دویست زرع باشد از حوزه عملیات مجزا و مستثنا است.
ماده پنجم
صاحب امتیاز متعهد است در موقع کشف و استخراج هر چشمه نفت، وزارت فواید عامه را به موجب راپرت مخصوص مطلع ساخته و دو نسخه نقشه (که حداقل به مقیاس یک‌ ده‌هزارم باشد) از اراضی و محالی که می‌خواهد در آنها استخراج نفت نماید به راپرت خود منضم نماید. هر گاه صاحب امتیاز استخراج  نفت را مفید به حال خود دانست یکصد هزار منات نقد و یکصد هزار منات بلیط اکسیون بدون حق استرداد باید به وزارت فواید عامه بدهد و این تقدیمی به نحو مذکور یکدفعه خواهد بود.
ماده ششم
صاحب امتیاز متعهد است که هر ساله از منافع خالص صدی شانزده با یک صورت بیلان به دولت علّیه ایران تقدیم دارد.
ماده هفتم
دولت علّیه ایران حق دارد در هر موقعی که مقتضی بداند برای حفظ حقوق خود و اطمینان از این که صاحب امتیاز مواد فوق الذکر را اجرا بنماید تفتیشات لازمه در کتابچه و دفاتر تجارتی صاحب امتیاز راجع به نفت و سایر مواد مذکوره بنماید، و نیز یک نفر کمیسر برای این کار معین خواهد شد که طرف شور صاحب امتیاز بوده و محض خیر این تأسیس هرگونه اطلاعات مفیده داشته باشد به صاحب امتیاز داده همه نوع راهنمایی نماید و محض حفظ حقوق دولت، متفقاً با صاحب امتیاز هر گونه تفتیشی که مفید بداند به عمل آورد. صاحب امتیاز همه ساله از تاریخ شروع به عمل، سالی شش هزار منات به کمیسر دولتی حق خواهد داد.
ماده هشتم
کلیه عمله و اجزایی که در تأسیس و بناهای فوق مشغول عملیات میشوند و باید از اتباع ایران و رعایای اعلیحضرت شاهنشاهی دولت علّیه باشد به استثناء اعضا و اجزای علمی و فنی.
ماده نهم
تمام اسباب و ماشین آلات لازمه برای تفتیش و تأسیس و ایجاد و دایر نمودن و بسط آنها که برای صاحب امتیاز لازم گردد از حقوق گمرکی معاف خواهد بود.
ماده دهم
پس از انقضای مدت مقرره در این امتیاز کلیه اسباب و ماشین آلات و ابنیه و ساختمان متعلق به آنها از منقول و غیرمنقول و کلیه چاه‌ها و چشمه‌های نفت بالکلیه بدون استثنا متعلق به دولت علّیه ایران خواهد بود. صاحب امتیاز و شرکای ایشان به هیچ وجه حق اعتراض و خسارت نخواهند داشت.
ماده یازدهم
اگر در مدت پنج سال از تاریخ این امتیاز، شروع به عملیات نشود این امتیاز از درجه اعتبار به کلی ساقط است.
ماده دوازدهم
منازعات طرفین در خصوص اجرای مواد و شرایط امتیاز را بدین نحو قطع خواهند کرد که یک نفر  از طرف وزارت فواید عامه و یک نفر از طرف صاحب امتیاز معین خواهد شد. در صورتی که مابه‌النزاع به حکمیت دو نفری قطع نشد آن دو حاکم مصوبه طرفین به رضایت هم ثالثی را معین می‌کنند که در آن موضوع محل نزاع حکم و قطع و فصل نماید.