اعلامیه حذف خشونت علیه زنان
اعلام شده در قطعنامه ۴٨/١۰۴
مورخ ٢۰ دسامبر ١٩٩٣ مجمع عمومی
مجمع عمومی،
با شناسایی نیاز فوری برای اجرای جهانی حقوق و اصول مربوط به برابری، امنیت، آزادی، شرافت و حیثیت تمامی انسانها در مـورد زنان،
با توجه به این که این حقوق و اصول در اسناد بین‌المللی، از جمله اعلامیه جهـانی حقـوق بشـر، میثـاق بـین‌المللـی حقـوق مـدنی و سیاسی، میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، کنوانسیون حذف کلیه اشکال تبعیض علیه زنان و کنوانسیون علیه شکنجه و سایر رفتار یا مجازات بی‌رحمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز، گرامی داشته شده،
با شناسایی اینکه اجرای موثر کنوانسیون حذف کلیه اشکال تبعیض علیه زنان به حذف خشونت علیه زنان کمک خواهد کرد و اینکه اعلامیه حذف خشونت علیه زنان، که در قطعنامه حاضر اعلام و ارائه شده، آن فرآیند را تقویت و تکمیل خواهد کرد،
با ابراز نگرانی از این که خشونت علیه زنان مانع تحقق برابری، توسعه و صلح، آن گونه که در برنامـه‌هـای آینـده نگرانـه نـایروبی بـرای پیشبرد زنان به رسمیت شناخته شده، که در آن مجموعه‌ای از تدابیر برای مبارزه با خشونت علیـه زنـان توصـیه شـد، و بـرای اجـرای کامل کنوانسیون حذف کلیه اشکال تبعیض علیه زنان،
با تایید این که خشونت علیه زنان نقض حقوق و آزادیهای بنیادی زنان را تشکیل میدهد و به برخورداری آنان از آن حقـوق و آزادیهـا لطمه میزند یا آنها را خنثی میکند،
و با نگرانی درباره ناکامی دیرینه برای محافظت و ترویج آن حقوق و آزادیهـا در مـورد پیشـگیری از خشونت علیه زنان،
با شناسایی این که خشونت علیه زنان نشانه رابطه قدرت تاریخی نابرابر بین مردان و زنـان اسـت، که بـه سـلطه و خشـونت مـردان بر زنان و به پیشگیری از پیشرفت کامل زنان منجر شده، و این که خشونت علیه زنان یکی از ساز و کارهای حیاتی اجتماعی است که بر اثر آن زنان در مقایسه با مردان مجبور به قرار گرفتن در موقعیت زیردست میشوند،
با ابراز نگرانی از این که بعضی از گروههای زنان، زنان متعلق به گروه‌هـای اقلیـت، زنـان بـومی، زنـان آواره، زنـان مهـاجر، زنـان سـاکن جوامع روستایی یا دور دست، زنان تهیدست، زنان ساکن آسایشگاهها و خانه‌های سالمندان یا تحت بازداشـت، کودکان مؤنث، زنـان معلول، زنان کهنسال، و زنان گرفتار در موقعیتهای مناقشه مسلحانه، به ویژه در برابر خشونت آسیب‌پذیر هستند،
با یادآوری نتیجه‌گیری پاراگراف ٢٣ ضمیمه قطعنامه ١٩٩۰/١۵ مورخ ٢۴ مه ١٩٩۰ شورای اقتصادی و اجتماعی دایر بـر شناسـایی ایـن امر که خشونت علیه زنان در خانواده و اجتماع رایج است و ربطی به میزان درآمد، طبقه و فرهنگ نـدارد و بایـد اقـدامات فـوری و مـوثر برای حذف وقوع آن انجام شود،
همچنین با یادآوری قطعنامه ١٩٩١/١٨ مورخ ٣۰ مه ١٩٩١ شورای اقتصادی و اجتماعی، که شورا در آن ایجاد سـاختاری بـرای سـندی بین‌المللی را پیشنهاد کرد که با صراحت به مساله خشونت علیه زنان بپردازد،
با استقبال از نقشی که جنبشهـای زنـان بـرای جلـب توجـه بیشـتر بـه ماهیـت، شـدت و اهمیـت مسـاله خشـونت علیـه زنـان ایفـا میکنند،
با نگرانی از این که فرصتها برای رسیدن زنان به برابری حقـوقی، اجتمـاعی، سیاسـی و اقتصـادی در جامعـه، از جملـه بـا خشـونت مداوم و رایج محدود میشود،
با ایمان به این که با توجه به مطالب فوق نیاز به تعریفی روشن و فراگیر درباره خشونت علیه زنان، اعلامیه‌ای روشـن و آشـکار دربـاره حقوقی که باید اعمال شوند تا حذف خشونت علیه زنـان در تمـامی اشـکال آن تضـمین شـود، تعهـدی بـه وسـیله کشـورها در زمینـه پذیرش مسئولیتهای خود، و تعهدی به وسیله کل جامعه بین‌المللی برای حذف خشونت علیه زنان وجود دارد،
به صورتی جدی اعلامیه حذف خشونت علیه زنان را اعلام میدارد و تاکید میکند تلاشهای لازم به عمل آیـد تـا همگـان از آن اطـلاع یابند و به آن احترام بگذارند:
ماده ١
برای مقاصد این اعلامیه، عبارت «خشونت علیه زنان» یعنی هر اقدام خشن متکی بر جنسیت اسـت که منجـر بـه آسیب یا رنج جسمی، جنسی یا روانی نسبت به زنان، از جمله تهدید انجام چنین اعمالی، محرومیت اجباری یا خودسرانه از آزادی، چه در زندگی عمومی یا خصوصی شود یا احتمال دارد منجر شود.
ماده ٢
باید بدانیم خشونت علیه زنان شامل اعمال زیر است اما محدود به آنها نیست:
(الف) خشونت جسمی، جنسی و روانی که در خانواده انجـام شـود، از جلمـه کتک زدن، سوءاسـتفاده جنسی از کودکان مونـث در خانواده، خشونت مربوط به جهیزیه، برقراری رابطه جنسی اجباری در زندگی زناشویی، ختنه زنان و سایر روشهای سنتی زیانبار برای زنان، خشونت در خارج از چارچوب ازدواج و خشونت ناشی از بهره‌کشی؛
(ب) خشونت جسمی، جنسی و روانی که در جامعه رخ میدهد، از جمله تجاوز، سوءاستفاده جنسی، آزار و ارعاب جنسی در محل کار، در موسسات آموزشی و هر جای دیگر، قاچاق زنان و فحشای اجباری؛
(ج) خشونت جسمی، جنسی و روانی به وسیله دولت یا ناشی از اغماض دولت، و در هر جا که رخ دهد.
ماده ٣
زنان استحقاق برخورداری برابر از کلیه حقوق بشر و آزادیهای بنیادی در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگـی، مـدنی یا هر زمینه دیگری و قرار گرفتن تحت حمایت این حقوق را دارند. این حقوق عبارت از، از جمله، موارد زیر است.
(الف) حق زیستن؛
(ب) حق برابری؛
(ج) حق آزادی و امنیت انسان؛
(د) حق برخورداری برابر از حمایت قانون؛
(هـ) حق آزاد بودن از کلیه اشکال تبعیض؛ (حق قرار نداشتن در معرض هیچ نوع تبعیض)
(و) حق برخوردار بودن از عالی‌ترین معیارهای قابل حصول سلامت و بهداشت جسمی و روانی؛
(ز) حق برخورداری از شرایط عادلانه و مساعد کار؛
(ح) حق قرار نگرفتن در معرض شکنجه، یا سایر رفتار یا مجازات بی‌رحمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز.
ماده ۴
کشورها باید خشونت علیه زنان را محکوم کنند و نباید به هیچ دستاویز مربوط به رسم، سنت یا دین بـرای اجتناب از تعهدات خود در زمینه حذف خشونت متوسل شوند. کشورها باید با استفاده از کلیه امکانات مقتضی و بدون تاخیر سیاست حذف خشونت علیه زنان را دنبال کنند و به این منظور باید:
(الف) تایید و تصدیق یا پیوستن به کنوانسیون حذف کلیه اشکال تبعیض علیه زنان یا حذف هر قید و شرطی برای ایـن کنوانسـیون را، هر جا که چنین نکرده‌اند، مورد بررسی قرار دهند؛
(ب) از شرکت در خشونت علیه زنان خودداری کنند؛
(ج) برای جلوگیری از ارتکاب به اعمال خشونت آمیز علیه زنان، تحقیق دربـاره آن، و مجـازات عـاملان آن، اعـم از دولـتهـا یـا اشـخاص عادی، براساس قوانین ملی تلاش لازم به عمل آورند؛
(ج) برای مجازات و جبران و اصلاح بی‌عدالتی‌های تحمیل شـده بـه زنـانی که در معـرض خشـونت قـرار دارنـد، مجـازاتهـای کیفـری، مدنی، کاری و اداری در قوانین ملی در نظر بگیرند؛ برای زنانی که در معرض خشونت قـرار دارنـد بایـد سـازوکارهای اجـرای عـدالت و، همان گونه که در قوانین ملی پیش‌بینی شده، امکان دادخواهی عادلانه و موثر برای آسیب و رنجی که برده‌اند، فراهم کنند؛ کشورها به علاوه باید حقوق زنان را برای تقاضای خسارت از طریق چنین سازوکارهایی به آنان اطلاع دهند؛
(هـ) امکان تهیه و تدوین برنامه‌های اقدام ملی برای افزایش حمایت از زنان در برابر هر شکل از خشونت، یا گنجاندن مفادی برای ایـن منظور را در برنامه‌های اقدام موجود، و هر جا مناسب باشد، با در نظر گـرفتن همکـاری هـایی که سـازمانهـای غیردولتـی مـیتواننـد انجام دهند، به‌ویژه سازمانهایی که با موضوع خشونت علیه زنان ارتباط دارند، مورد بررسی قرار دهند؛
(و) شیوه‌های پیشگیرانه و کلیه تدابیر با ماهیت حقـوقی، سیاسـی، اداری و فرهنگـی را که حمایـت از زنـان را در برابـر هـر شـکل از خشونت افزایش میدهد بـه روشـی فراگیـر ایجـاد، و اطمینـان حاصـل کننـد بـه علـت عـدم حساسـیت قـوانین نسـبت بـه ملاحظـات جنسیتی، و روشهای اجرا یا مداخلات دیگر، قربانی شدن زنان تکرار نشود؛
(ز) برای تضمین اینکه زنانی که در معرض خشونت قرار دارند و، هـر جا مناسـب باشـد، فرزندان آنان از کمکهـای تخصصـی ماننـد توانبخشی و بازپروری، یاری در زمینه مراقبـت و نگهداری از کودکان، مـداوا، مشـاوره، و خـدمات بهداشـتی و اجتمـاعی، تسـهیلات و برنامه‌ها، و همچنین ساختار حمایتی، تا حداکثر میزان ممکن با توجه به منابع موجود خود، و هـر جا لازم باشـد، براسـاس معیارهـای همکـاری بـین‌المللـی، برخـوردار شـوند فعالیـت کننـد، و کلیه اقدامات مناسب دیگر را برای حمایت و افـزایش ایمنـی و بـازپروری و توانبخشی جسمی و روانی آنان انجام دهند؛
(ح) در بودجه دولت منابع کافی را برای انجام فعالیتها در زمینه حذف خشونت علیه زنان بگنجانند؛
(ت) اقداماتی برای تضمین ایـن امـر انجـام دهنـد که مـاموران اجـرای قـانون و مقامـات دولتـی مسـئول اجـرای سیاسـتهـا در زمینـه پیشگیری، تحقیق و مجازات عاملان خشونت علیه زنان تحت آموزشهایی قرار گیرند که آنان را نسبت به نیازهای زنان حساس کند؛
(س) کلیه تدابیر لازم را، به ویژه در زمینه آموزش، به عمل آورند تا الگوهای اجتماعی و آموزشی رفتار مـردان و زنـان را تغییـر دهنـد و اصلاح کنند تا پیش‌داوری‌ها، رویه‌ها و عادات عرفی و کلیه رویـه‌هـا و عـادات دیگـر مبتنـی بـر اندیشـه بـدتر یـا بهتـر بـودن هـر یـک از دو جنسیت و مبتنی بر نقشهای کلیشه‌ای و قالبی برای مردان و زنان حذف شود؛
(ک) از انجام تحقیقات حمایت کنند، اطلاعات و آمار، به ویژه در ارتباط با خشـونت داخلـی و خـانوادگی، مربـوط بـه رواج اشـکال متفـاوت خشونت علیه زنان جمع‌آوری و تدوین کنند و تحقیق درباره دلایل، ماهیت، اهمیت و حساسیت و عواقب خشونت علیـه زنـان و دربـاره تاثیر تدابیر اجرا شده در پیشگیری و جبران خسارت خشونت علیه زنان را تشویق کنند؛ این آمار و یافته‌های تحقیق برای اطلاع همگان منتشر خواهد شد؛
(ل) تدابیری در جهت حذف خشونت علیه زنانی که در مقابل خشونت آسیب‌پذیرتر هستند، به عمل آورند؛
(م) در ارائه گزارشهایی که براساس اسناد و مصوبه‌های مربوط به حقوق بشر سـازمان ملـل ملـزم بـه ارائـه آنهـا هسـتند، اطلاعـات مربوط به خشونت علیه زنان و تدابیر به عمل آمده برای اجرای اعلامیه حاضر را بگنجانند؛
(ن) ایجاد و تدوین رهنمودهای مناسب برای یاری به اجرای اصول تعیین شده در اعلامیه حاضر را تشویق کنند؛
(س) نقش مهم جنبشهای زنان و سازمانهای غیردولتی سراسر جهان را در افزایش آگاهی نسبت به مشکل خشونت علیه زنـان و کاهش این مشکل به رسمیت بشناسند؛
(ع) کار جنبشهای زنان و سازمانهای غیردولتی را تسهیل و تقویت کرده و با آنها در سطوح محلی، ملی و منطقهای همکاری کنند؛
(ف) سازمانهای بین دولتی منطقهای را که عضو آن هستند تشویق کنند تا مساله حذف خشونت علیه زنـان را تـا آنجـا که مناسـب است در برنامه‌های خود بگنجانند.
ماده ۵
ارگانها و کارگزاریهای تخصصی نظام ملل متحد، در محدوه حوزه‌های صلاحیت مربوط به خود، باید بـه شناسـایی و تحقـق حقـوق و اصول تعیین شده در اعلامیه حاضر مساعدت کنند و به این منظور باید از جمله اقدامات زیر را انجام دهند:
(الف) همکاری منطقهای و بین‌المللی را باتوجه به تعریف برنامه‌های منطقهای به منظور مبارزه بـا خشـونت، تبـادل تجربـه‌هـا و تـامین مالی برنامه‌ریزان مربوط به حذف خشونت علیه زنان تقویت کنند؛
(ب) نشستها و گردهمایی‌ها برای ایجاد و افزایش آگاهی بین همه اشخاص نسبت به موضوع حذف خشونت علیـه زنـان را تـرویج و از آنها حمایت کنند؛
(ج) همآهنگی و مبادله در داخل نظام ملل متحد بین نهادهای معاهده حقوق بشر را برای رسیدگی مـوثر بـه مسـاله خشـونت علیـه زنان تقویت کنند؛
(د) در تجزیه و تحلیلهایی که به وسیله سازمانها و نهادهای نظام ملل متحد درباره روندها و مشکلات اجتماعی تهیـه شـده، ماننـد گزارشهای ادواری درباره اوضاع اجتماعی جهان، بررسی گزارشها در زمینه خشونت علیه زنان را بگنجانند؛
(هـ) همآهنگی بین سازمانها و نهادهای نظام ملل متحد را به منظور گنجاندن موضوع خشـونت علیـه زنـان در برنامـه‌هـای جـاری، بـه ویژه با اشاره به گروههای زنان که به خصوص در برابر خشونت آسیب‌پذیر هستند، تشویق کنند؛
(و) تنظیم و تدوین رهنمودها یا دستورالعملهایی در ارتباط با خشونت علیه زنان را، با توجه به تدابیری که در اعلامیـه حاضـر بـه آنهـا اشاره شده، ترویج و از آنها حمایت کنند؛
(ز) در اجرای ماموریتهای خود در زمینه تحقق اسناد و مصوبه‌های مربوط به حقوق بشر، هر جا مناسب بـود مسـاله حـذف خشـونت علیه زنان را مورد توجه قرار دهند؛
(ح) در رسیدگی به موضوع خشونت علیه زنان، با سازمانهای غیردولتی همکاری کنند.
ماده ۶
هیچ چیز در اعلامیه حاضر نباید بر هیچ مقررات مناسبتری اثر بگذارد که در زمینه حذف خشونت علیه زنان ممکـن اسـت در مجموعـه قوانین کشور مربوطه یا در هر کنوانسیون، معاهده بین‌المللی یا هر سند و مصوبه دیگری در کشوری در حال اجرا است.