هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۴۱/۱۰/۱۲ بنا بپیشنهاد شماره ۷۱۹۷ – ۴۱/۵/۳۱ وزارت راه و باستناد مواد ۶ و ۲۲ قانون هواپیمائی کشوری مصوب ۲۸ مرداد ماه ۱۳۲۸ آئین نامه پرواز هواپیماهای کشوری خارجی در ایران را که مشتمل بر پنج فصل و ۲۰ ماده و یک تبصره میباشد تصویب نمودند.
از طرف نخست وزیر
آیین نامه پرواز هواپیماهای کشوری خارجی در ایران
فصل اول – تعاریف
ماده ۱– اصطلاحات ذیل دارای معانی است که در زیر تعریف شده است:
الف – هواپیمای کشوری – هواپیمایی است که مطابق مقررات مربوط به ثبت کشوری رسیده و برای امور غیرنظامی تخصیص داده شده باشد.
ب – هواپیمای بازرگانی – هواپیمایی است که برای پروازهای به قصد انتفاع به کار برده شود.
ج – هواپیمای خصوصی – هواپیمایی است که برای پروازهای خصوصی بدون قصد انتفاع مورد استفاده قرار گیرد.
د – هواپیمای دولتی – هواپیمای متعلق به مؤسسات دولتی است.
هـ ـ- هواپیمای سیاسی – هواپیمای متعلق به نمایندگی های سیاسی است.
و – پرواز بازرگانی – پروازی است که به منظور حمل مسافر و بار و محمولات پستی یا یکی از آنها به قصد انتفاع انجام می شود.
ز – پرواز منظم – پروازی است که طبق یک برنامه منظم و سرویس های هوایی صورت گیرد.
ح – پرواز غیرمنظم یا پرواز اتفاقی – پروازی است که به طور غیرمنظم و اتفاقی در سرویس های هوایی انجام می شود.
ط – پرواز ترانزیتی- عبارت از پرواز هواپیما است بر فراز قلمرو کشور یا فرود آمدن در آن بدون قصد انتفاع.
ی – سرویس هوایی- عبارت از رفت و آمد هواپیما است که مطابق برنامه منظم به منظور حمل ونقل عمومی- مسافر و بار و محمولات پستی انجام می گیرد.
ک – قرارداد شیکاگو- قرارداد بین المللی هواپیمایی کشوری که در تاریخ هفتم دسامبر سال ۱۹۴۴ میلادی در شیکاگو به امضا رسیده است.
ل – ایکائو – سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری است.
م – قلمرو – عبارت از اراضی و آب های ساحلی متصل به آن که در تحت سلطه حاکمیت و حمایت یا قیمومیت دولتی باشد.
ن – آزادی های پرواز- آزادی اول – حق پرواز هواپیمای خارجی بر فراز قلمرو کشور بدون فرود آمدن در آن.
آزادی دوم – حق فرود آمدن هواپیمای خارجی در قلمرو کشور به منظور غیر از حمل و نقل.
آزادی سوم – حق پیاده کردن مسافر و تخلیه بار و محمولات پستی یا یکی از آنها که مبدأ حمل آن قلمرو کشوری بوده که هواپیما تابعیت آن را دارد.
آزادی چهارم – حق گرفتن مسافر و بار و محمولات پستی یا یکی از آنها به مقصد قلمرو کشوری که هواپیما تابعیت آن را دارد.
آزادی پنجم – حق گرفتن مسافر و بار و محمولات یا یکی از آنها به مقصد قلمرو کشور دیگر و حق پیاده کردن مسافر و تخلیه بار و محمولات پستی یا یکی از آنها که مبدأ حمل آن قلمرو هر یک از آن کشورهاست.
س – مبدأ حمل و نقل – عبارت از کشوری است که از آنجا مسافر و یا بار برای حمل با هواپیما گرفته شود مشروط بر این که مسافر بیش از سه روز و بار بیش از پانزده روز در آنجا مقیم یا متوقف بوده باشد.
ع– مقصد حمل و نقل – عبارت از کشوری است که از آن مسافر و یا بار از هواپیما تخلیه شده و مسافر بیش از سه روز و بار بیش از پانزده روز در آنجا مقیم یا متوقف بوده باشد.
فصل دوم – پروازهای ترانزیتی
ماده ۲– هواپیمای کشوری خارجی اعم از خصوصی یا بازرگانی ثبت شده در کشوری که قرارداد بین المللی شیکاگو را امضا نموده است. در صورتی که بخواهد در سرویس غیرمنظم به طور ترانزیت از فراز قلمرو ایران عبور نموده و یا در آن فرود آید باید قبل از ورود به منطقه اطلاعات پرواز تهران مرکز را از قصد خود آگاه سازد.
ماده ۳– هواپیمای کشوری خارجی ثبت شده در کشوری که قرارداد بین المللی شیکاگو را امضا نموده است در صورتی که بخواهد در سرویس منظم به طور ترانزیت از فراز قلمرو ایران عبور نموده و یا در آن فرود آید لااقل ۱۵ روز قبل از شروع به کار اجازه قبلی از اداره کل هواپیمایی کشوری ایران تحصیل کرده باشد.
تقاضا نامه پرواز باید شامل نکات زیر باشد:
الف – نام شخص یا مؤسسه ای که از هواپیما بهره برداری می کند.
ب – نوع هواپیما.
ج – علایم ثبت هواپیما.
د – نوع پرواز.
هـ – دالان هوایی مورد استفاده هواپیما در قلمرو ایران.
و – نام فرودگاهی که در ایران مورد استفاده قرار خواهد گرفت. در صورت احتیاج به فرود آمدن.
ز– ساعت مقرر برای ورود به منطقه اطلاعات پرواز تهران و خروج از آن.
ج– طول موج دستگاه رادیویی هواپیما و علایم مشخصه آن.
ط– نام نماینده شخص یا مؤسسه ای که در ایران امور مربوط به هواپیما را عهده دار است.
ی – نام آخرین فرودگاهی که هواپیما قبل از ورود به منطقه اطلاعات پرواز تهران از آنجا حرکت کرده و اولین فرودگاهی که هواپیما پس از خروج از منطقه اطلاعات پرواز تهران در آنجا فرود خواهد آمد.
تبصره – صدور اجازه نامه مندرج در این ماده در مورد هواپیماهای کشوری تابع کشورهایی که با ایران قرارداد هواپیمایی دو جانبه منعقد نموده اند ضرورت ندارد.
ماده ۴– هواپیمای خارجی اعم از خصوصی یا بازرگانی ثبت شده در کشوری که قرارداد بین المللی شیکاگو را امضا نکرده است و همچنین هواپیمای دولتی و هواپیمای متعلق به نمایندگی سیاسی خارجی در صورتی که بخواهد به طور ترانزیت از فراز قلمرو ایران عبور نموده و یا در آن فرود آید باید از مجرای سیاسی اجازه قبلی مقامات صلاحیت دار ایرانی را تحصیل نموده باشد.
تقاضانامه باید لااقل هفت روز قبل از تاریخ شروع پرواز مورد نظر به وزارت امور خارجه ایران تسلیم شده باشد.
در تقاضانامه باید کلیه نکاتی که در ماده سه مندرج است به اضافه منظور از پرواز و نام سمت رسمی شخصیت های مهمی که با آن هواپیما پرواز می کنند (در صورت وجود) قید شود.
فصل سوم – پرواز بازرگانی منظم
ماده ۵– برقراری سرویس های هوایی منظم بازرگانی بین ایران و هر کشور خارجی منوط بر آن است که دولت کشوری که برقراری آن سرویس هوایی را تقاضا دارد با دولت ایران موافقتنامه هواپیمایی دو جانبه یا چند جانبه منعقد نموده باشد و تقاضای برقراری سرویس های هوایی باید از مجرای سیاسی به عمل آید.
ماده ۶– مادام که موافقتنامه دو جانبه یا چند جانبه هواپیمایی کشوری بین ایران و دولت خارجی که برقراری سرویس های هوایی بازرگانی منظم بین ایران و کشور خود را تقاضا نموده منعقد نگردیده است ممکن است اجازه نامه موقت جهت برقراری سرویس های هوایی بازرگانی منظم بین ایران و دولت مزبور برای مدتی که از شش ماه تجاوز نکند به وسیله اداره کل هواپیمایی کشوری صادر شود. این اجازه نامه موقت ممکن است در پایان مدت اعتبار تمدید گردد.
ماده ۷– موافقتنامه هواپیمایی دو جانبه یا اجازه نامه موقت برای برقراری سرویس های هوایی بازرگانی منظم بین ایران و هر کشور خارجی در صورتی ممکن است منعقد و صادر شود که شورای عالی هواپیمایی کشوری برقراری سرویس های هوایی مذکور را منطبق با مصالح کشور و احتیاجات حمل ونقل هوایی مسافر و بار بین ایران و کشوری که تقاضای برقراری سرویس های هوایی مذکور را نموده است تشخیص داده و نسبت به موافقتنامه پیشنهادی اظهارنظر کرده باشد و در هر صورت حقوق و منافع مؤسسات هواپیمایی داخلی و خارجی که بین آن دو کشور قبلاً به موجب اجازه صادره از طرف دولت ایران سرویس های حمل ونقل هوایی برقرار نموده اند باید رعایت شود.
ماده ۸– حق استفاده از آزادی پنجم در صورتی ممکن است از طرف دولت ایران به هواپیماهای کشوری خارجی اعطا شود که مسافر و بار برای حمل ونقل هوایی مربوط به آزادی سوم و چهارم بین ایران و کشوری که تقاضای استفاده از آزادی پنجم را نموده است وجود داشته باشد و در این صورت حق استفاده از آزادی پنجم نباید اصولاً از میزانی که در آزادی سوم و یا چهارم مورد استفاده قرار می گیرد تجاوز کند. این محدودیت ممکن است به وسیله تعیین تعداد مسافر و یا مقدار بار و یا تعداد پروازها و یا ظرفیت هواپیما و یا درجات بلیط هواپیمایی به عمل آید و در هر حال ممکن است حق استفاده از آزادی پنجم به میزان کمتری نیز محدود شود.
ماده ۹– در اعطای حق استفاده از آزادی پنجم و تعیین حدود آن بین ایران و هر نقطه دیگر در خارج از کشور باید حقوق سرویس های هوایی موجود که از حق آزادی پنجم در آن خط استفاده می نماید و به خصوص منافع سرویس های هوایی ایران و کشورهای همسایه در نظر گرفته شود به نحوی که زیان بی مورد به سرویس های مذکور وارد نگردد.
ماده ۱۰– آزادی سوم و چهارم شامل حق گرفتن مسافر و یا بار از مبدأ کشور اعطاکننده حق مزبور به مقصد کشور دیگری غیر از کشوری که آن حق را تحصیل نموده (کشور متبوعه هواپیما) با تخلیه کردن مسافر و بار در کشور اعطا کننده حق از مبدأ کشور دیگری غیر از کشوری که آن حق را تحصیل نموده (کشور متبوعه هواپیما) نمی گردد و این نوع حمل و نوع استفاده از آزادی پنجم محسوب خواهد شد.
ماده ۱۱– اداره کل هواپیمایی کشوری همکاری در بهره برداری سرویس های مؤسسات هواپیمایی خارجی را که حق حمل و نقل بازرگانی هوایی در ایران تحصیل نموده اند با سرویس های مؤسسات حمل ونقل هوایی ایران به منظور استفاده بیشتری از وسایل و سرویس های موجوده و صرفه جویی در عملیات تشویق خواهد نمود.
فصل چهارم – پروازهای بازرگانی اتفاقی
ماده ۱۲– اجازه پرواز بازرگانی غیرمنظم یا اتفاقی به هواپیماهای خارجی فقط در موردی که ممکن است به وسیله اداره کل هواپیمایی کشوری داده شود که مؤسسات حمل و نقل هوایی ایران قادر به انجام پرواز مورد تقاضا نباشند.
ماده ۱۳– صدور اجازه پرواز بازرگانی اتفاقی مشروط به رعایت نکات زیر است:
الف – پرواز بازرگانی اتفاقی باید بر اساس اجاره حقیقی هواپیما چارتر باشد.
ب – برای این نوع پرواز هیچ گونه تبلیغ یا دعوت جهت جلب مسافر و بار یا آگهی وجود محل در هواپیما به هر نحوی از انحاء چه به وسیله شخص یا مؤسسه هواپیمایی که مالک هواپیما بوده یا از آن بهره برداری می کند یا نماینده یا هر شخص دیگر نباید انجام شود.
ج – در موقع ورود هواپیما به فرودگاه ایران و همچنین در موقع خروج آن و قبل از حرکت از فرودگاه باید کلیه اطلاعات مربوط به مسافرین و محمولات هواپیما و مبدأ و مقصد آن و نرخ پرداخت شده برای حمل به رییس فرودگاه داده شود.
ماده ۱۴– برای انجام سایر پروازهای بازرگانی هواپیماهای خارجی در ایران از قبیل پروازهای مربوط به کسب و پیشه مالک هواپیما یا پروازهای مربوط به نقشه برداری و پروازهای مربوط به سمپاشی و غیره اداره کل هواپیمایی کشوری هر مورد را جداگانه بررسی نموده و پس از استعلام نظر مؤسسات حمل و نقل هوایی ایران در صورت عدم توانایی مؤسسات حمل و نقل هوایی نامبرده به انجام پرواز مذکور در حدود مقررات مربوط می تواند اجازه پرواز صادر نماید.
ماده ۱۵– به اتباع خارجه مقیم ایران که دارای هواپیمای شخصی یا دولتی یا سیاسی هستند ممکن است اجازه داده شود که با هواپیماهای خود در قلمرو ایران فقط پروازهای غیربازرگانی انجام دهند. تقاضای اجازه پرواز باید برای هواپیماهای سیاسی و دولتی از طریق وزارت امور خارجه به اداره کل هواپیمایی کشوری ارسال شود و در مورد هواپیماهای شخصی این تقاضا باید مسقیماً به اداره مزبور تسلیم گردد.
اجازه نامه این گونه پروازها برای مدت شش ماه صادر و قابل تمدید خواهد بود.
ماده ۱۶– کلیه حقوقی که در این آیین نامه برای هواپیمای خارجی مقرر است در صورتی اعطا می شود که دولتی که هواپیمای مزبور تابعیت آن را دارد همان حقوق را بر اساس معامله متقابله برای هواپیماهای ایرانی بشناسد و در هر حال اصل تساوی حقوق بین طرفین باید رعایت شود.
فصل پنجم – مقررات مختلف
ماده ۱۷– حمل و نقل هوایی زائرین بیت الله الحرام باید به وسیله شرکت های حمل و نقل هوایی ایران باشد و به نرخی که طبق بند «ح» از ماده ۶ قانون هواپیمایی کشوری توسط شورای عالی هواپیمایی کشوری تصویب می شود انجام گردد.
ماده ۱۸– مؤسسات حمل و نقل هوایی خارجی در ایران به استثنای مواردی که خود مسقیماً به عمل فروش بلیط مبادرت می کنند باید فروش بلیط و نمایندگی خود را در ایران به شخص یا مؤسسه ایرانی که گواهینامه مربوط را از اداره کل هواپیمایی کشوری تحصیل نموده باشد واگذار نمایند. شرکت های حمل و نقل هوایی خارجی و نمایندگی هایی که در حال حاضر در ایران مشغول کار هستند مشمول مقررات این ماده می باشند.
اداره کل هواپیمایی کشوری برای مؤسساتی که طبق این آیین نامه به عنوان نماینده شرکت های حمل و نقل هوایی خارجی در ایران کار می کنند پس از احراز صلاحیت بر اساس مقرراتی که به تصویب شورای عالی هواپیمای کشوری خواهد رسید گواهینامه صادر خواهد کرد.
ماده ۱۹– نرخ حمل و نقل هوایی مسافر و بار مربوط به شرکت های حمل و نقل هوایی خارجی که به ایران رفت و آمد می کنند در صورتی قابل اجرا است که قبلاً به وسیله شورای عالی هواپیمایی کشوری تصویب شده باشد. هر گونه تغییر در نرخ های مزبور باید همچنان به تصویب شورای عالی هواپیمایی کشوری برسد.