فصل اول
ماده ۱ـ تعاریف
ـ پرتوهای یونساز
پروتوهای یونساز پرتوهای الکترو مغناطیسی یا ذره‌ای هستند که بتوانند هنگام عبور از ماده یونهائی تولید نمایند در این مقررات اصطلاح مزبور شامل پرتوهای حاصل از مولدهای اشعه ایکس و شتاب دهنده‌های ذرات و همچنین تابشهای حاصل از مواد رادیو اکتیو و راکتورهای اتمی خواهدبود.
-ماده رادیواکتیو
-ماده رادیواکتیو بمادهای اطلاق میشود که حداقل از یک عنصر شیمیائی رادیواکتیو طبیعی یا مصنوعی تشکیل شده یاآنکه محتوی چنین عنصری باشد.
چشمه بسته
چشمه بسته عبارت است از ماده رادیواکتیویکه بطور جدانشدنی با فلزی آمیخته شده یا آنکه درکپسول یاظرفی مشابه آن جا گرفته باشد و برای جلوگیری آلودگی ناشی از سایش ماده رادیواکتیو (در محل نگهداری یا محل کار) دارای مقاومت کافی باشد.
چشمه باز
چشمه باز عبارتست از ماده رادیواکتیویکه هنگام استفاده از آن در شرایط عادی امکان جلوگیری از پخش آن نباشد.
ترکیب نورزا
ترکیب نورزا (لومینسانت) ترکیبی است که حاوی ماده رادیواکتیو باشد.
خطر پرتو زدگی
خطر پرتو زدگی خطری است که از تشعشعات یونساز ناشی شده و برای سلامتی بدن زیان آور باشد. این خطر ممکن است از یک منبع خارجی و یا از مواد رادیو اکتیو موجود در بدن حاصل شود.
پرتوگیری خارجی
پرتوگیری بدن از منابع خارج از خود پرتوگیری خارجی نامیده میشود.
– پرتوگیری داخلی
پرتوگیری بدن از منابع‌واقع در درون خود پرتوگیری داخلی نامیده میشود.
– حفاظت کافی
عبارتست از حفاظت در برابر پرتوهای یونساز بطوری که میزان اشعه واصل (ناشی از منابع درونی یا بیرونی) بهر شخصی از حداکثر دزهای مندرج در موارد ۴ و ۵ تجاوز ننماید.
– منطقه خطر
منطقه خطر منطقه ایست که در آن خطر پرتو زدگی موجود باشد.
– منطقه تحت مراقبت
منطقه تحت مراقبت منطقه ایست که بعلت وجود پرتوها بوسیله شخص واجد صلاحیتی نظارت میشود.
– نوار پرتو قابل استفاده
نوار پرتو قابل استفاده قسمتی از تابش است که از هر گونه کلیماتور (دیافراگم ساده یا مخروطی که بمنظور باریک نمودن پرتوها بکار میبرد) بگذرد.
– تابش هرز
تابش هرز عبارتست از هر گونه تابشی از درون یک پوشش محافظ که خارج از نوار پرتو قابل استفاده باشد.
پوشش محافظ
غلاف لوله اشعه ایکس و یا غلاف چشمه بسته است که بمنظور کاهش تابش هرز بکار برده میشود.
– پرتوهای زمینه
پرتوهای زمینه پرتوهای یونسازی هستند که‌در اندازه‌گیری منظور نمیشود.
– پرتوگیری طبیعی
پرتوهای یونساز که بدن از منابع طبیعی (مانند پتاسیم رادیواکتیو موجود در بدن رادیواکتیویته محیط و تابشهای کیهانی) دریافت میدارد پرتوگیری طبیعی نامیده میشود.
لایه نیم جذبی
لایه ای از ماده معینی است که در سرراه یک نوار یونساز قرار میگیرد و شدت نوار پرتو را به نصف تقلیل میدهد.
– نوکلوئید
هسته اتمی است که دارای عدد جرمی و عدد اتمی معینی بوده ووضع انرژی خاصی داشته باشد.
– کوری
کمیتی از نوکلوئید رادیو اکتیو است که در آن تعداد دزنتگراسیون در هر ثانیه ۱۰×۷/۳ باشد.
– دز اشعه
عبارتست از شدت تابش در هر نقطه براساس خواص یونسازی آن تابش
– رنتگن
عبارتست از واحد دز اشعه که انتشار ذره ای حاصل ازآن اشعه در یک سانتی متر مکعب هوای خشک در شرایط متعارف یونهائی ایجاد کند که ناقل یک واحد الکتروستائیک الکتریسته مثبت یا منفی باشد.
دز جذب شده
عبارت از مقدار انرژی است که واحد جرم جسم پرتو گیر در نقطه مورد نظر از پرتوهای یونساز (صرفنظر از نوع تابش) دریافت میدارد.
راد (Rad)
واحد دز جذب شده است که معادل۱۰۰ ارگ برای هر گرم ماده میباشد.
– تاثیر نسبی بیولوژیکی
ضریبی است که برای مقایسه اثر بخشی دز جذب شده ناشی از انواع مختلف پرتوها بکار میرود وبهR.B.E نمایش داده میشود.
– دز R.B.E
عبارتست از حاصل ضرب دز هر پرتو بر حسب راد در ضریبی که بموجب قرارداد برای تأثیر نسبی بیولوژیکی آن پرتو تعیین شده است
– رم (rem)
عبارتست از حاصل ضرب دز جذب شده هر پرتو در R.B.E مربوط بآن پرتو
حداکثر دز مجاز
مجموع دزهای ناشی از پرتوگیریهای شغلی (همزمان یا متناوب) حاصل از هر نوع اشعه یونسازست که از منابع خارجی یا داخلی منتشر میگردد و نباید از حدود مقرر در فصل دوم این آئیننامه تجاوز نماید.
فعالیت ویژه
فعالیت ویژه عبارتست از مجموع فعالیت ایزوتوپ معین در هر گرم از ماده
شخص صلاحیتدار
شخص صلاحیتدار شخصی است که صلاحیت فنی او مورد تأیید وزارت کار وامور اجتماعی باشد.
پزشک مسئول
پزشک مسئول پزشکی است که صلاحیت فنی او از لحاظ اجرای مقررات مربوط در این آئیننامه مورد تأیید وزارت بهداری باشد.
فصل دوم : مقررات عمومی
قسمت اول ـ کلیات
ماده ۲ـ مقررات این آئیننامه در مورد مؤسسات صنعتی که در آنها مواد رادیواکتیو باز یا بسته بکار برده یا نگهداری میشود. و یا در مؤسساتیکه در آنها دستگاههای قادر بتولید پرتوهای یونساز بکار برده خواهد شد بمورد اجرا گذارده میشود.
تبصره ـ مؤسسات و منابع زیر مشمول مقررات این آئیننامه نخواهند بود.
الف ـ کارخانجات شیمیائی یا متالوژی که مواد رادیواکتیو طبیعی یا سوختهای هسته ای را مورد عملیات مخصوصی قرار میدهند. و مؤسساتیکه مقادیر زیاد مواد رادیواکتیو انبار میکنند. و همچنین رآکتورهای هسته ای و شتاب دهنده‌های با انرژی زیاد که هسته‌های رادیواکتیو تهیه میکنند.
(اینگونه مؤسسات تابع مقررات خاص خود خواهند بود).
ب ـ چشمه‌هائی که اکتیویته ویژه آنها کمتر از دوهزارم میکرو کوری عنصر شیمیائی رادیواکتیو اصلی در هر گرم از ماده باشد.
ج ـ چشمه‌های بسته ای که دز R.B.E حاصل ازآن از دو میلی رم در ساعت تجاوز نکند.
ماده ۳ـ حداکثر دز مجاز در مناطق تحت مراقبت بشرح زیر است :
الف ـ دز متوسط پرتوگیری سالیانه برای تمام بدن نباید از ۵ رم تجاوز کند.
ب ـ دز جذب شده در غدد تناسلی تا سن ۳۰ سالگی نباید از ۵۰ رم تجاوز کند.
ج ـ دز جذب شده در تمام بدن در هر هفته نباید از ۳۰۰ میلی رم تجاوز کند.
دـ در حالتهای استثنائی اگر شخصی در یک هفته بیش از ۳۰۰ میلی رم اشعه دریافت نماید باید ترتیبی داده شود که در ۱۳ هفته متوالی بیش از ۳ رم و در هر حال در سال بیش از ۵ رم اشعه دریافت ننماید.
ماده ۴ـ در پرتوگیری خارجی بوسیله اشعه ایکه قدرت نفوذ آنها بسیار کم است (لایه نیم جذبی کمتر از یک میلیمتر آب باشد) حداکثر پرتوگیری مجاز در هفته برای تمام بدن (بجز چشمها) ۵/۱رم و حداکثر دز مجاز در ۱۳ هفته متوالی ۱۵ رم میباشد.
ماده ۵ـ در پرتوگیری موضعی ناشی از هر نوع تابش که مربوط بدستها تا آرنج و پاها تا قوزک باشد حداکثر دز مجاز در هفته ۵/۱ رم است و در همین شرایط حداکثر دز مجاز در ۱۳هفته متوالی ۱۵ رم میباشد.
ماده ۶ـ بمنظور تأمین حفاظت کافی برای کارکنان یک مؤسسه، طرح ریزی و محاسبات ساختمانی آن مؤسسه باید طوری انجام پذیرد که بدن کارکنان (تمام بدن) در هفته بیش از ۱۰۰ میلی رم پرتوگیری نکند.
ماده ۷ـ موقعی که خطر پرتوگیری داخلی وجود دارد. حداکثر مقدار مجاز در بدن و حداکثر غلظتهای مجاز در هوا و درآب نباید از حدودیکه توسط وزارت کار وامور اجتماعی تعیین واعلام خواهد شد تجاوز نماید.
ماده ۸ـ درخارج از مناطق تحت مراقبت در تأسیسات صنعتی. دزها وتراکم‌ها نباید از ده درصد مقادیر مندرج در مواد ۳و۷ تجاوز کند.
ماده ۹ـ محاسبات و طرح ریزیهای مربوط بتأسیسات باید بر این اساس باشد که دز جذب شده در تمام بدن اشخاص خارج از مناطق تحت مراقبت کمتر از ۵/۰ رم در سال باشد.
ماده ۱۰ـ کارفرما باید حداقل یکماه قبل از اقدام در موارد زیر وزارت کار وامور اجتماعی را کتبا مطلع سازد.
الف ـ کاری که برای اولین بار انجام گیرد ودر آن نوعی خطر پرتوزدگی وجود داشته باشد.
ب ـ توسعه تأسیسات یاتغییرات اساسی در وسائلی که اشعه یونساز منتشر میکنند.
ج ـ تأمین شرایط ایمنی در برابر پرتوهای یونساز در تأسیسات مربوطه.
ماده ۱۱ـ در انتخاب روشهای حفاظت در تأسیسات روش ایجاد حفاظت کلی و دائمی باید بر روش تأمین حفاظت فردی رجحان داده شود.
قسمت دوم ـ وسائل حفاظتی
ماده ۱۲ـ در تهیه و تأمین وسائل و کاربرد دستگاههای حفاظتی باید نکات زیر رعایت شود:
الف ـ وسائل متناسب با نوع کار مورد نظر انتخاب شود.
ب ـ کارکردن باوسائل مذکور آسان باشد.
ج ـ وسائل حفاظتی توسط شخص صلاحیتدار قبل از بکار انداختن دستگاه و همچنین بعداز هر نوع تغییر آزمایش شود تا از صحت کارآنها اطمینان حاصل گردد دستگاههای حفاظتی باید حداقل هر سه ماه یکبار بازرسی شده و نتایج در دفتر مخصوص ثبت گردد.
دـ هرگونه نقصی که هنگام بازرسی مشاهده میشود فوراً برطرف گردد.
قسمت سوم ـ مراقبت و اندازه گیری
ماده ۱۳ـ در مناطقی که امکان خطر پرتو زدگی وجوددارد میزان پرتوگیری باید بوسیله شخص صلاحیتدار مشخص و ثبت گردد.
ماده ۱۴ـ در مواردیکه میزان پرتو زدگی کارکنان مناطق خطر بیش از ده درصد ماگزیمم مجاز (مذکور در ماده ۳) باشد افراد باید تحت آزمایشهای مذکور در مواد (۱۹و۲۰) این آئیننامه قرار گیرند.
ماده ۱۵ـ اگر خطر تنها محدود به پرتوگیری خارجی باشد کنترل فردی باید بطور مداوم (با استفاده از فیلم بج و اتاقک یونیزاسیون جیبی یا دوزیمترهای مخصوص دیگری که کارکنان همراه دارند) انجام گیرد.
ماده ۱۶ـ اگر خطر شامل قرار گرفتن فرد در معرض منبع باز رادیواکتیو باشد کنترل فردی نیز باید شامل سنجش آلودگی اشخاص بمواد رادیواکتیو و در صورت امکان تعیین مقدار مواد رادیواکتیو موجود در بدن باشد.
تبصره ـ روشهای کنترل فردی باید با مشورت متخصص طرح ریزی شود و هر موقع که تغییراتی لازم باشد باید با مشورت متخصص مذکور انجام گیرد.
ماده ۱۷ـ تعیین میزان پرتوگیری باید بوسیله یک مؤسسه صلاحیتدار و یا یک متخصص انجام گیرد.
ماده ۱۸ـ به اشخاصی که قصد دارند در محلیکه خطر پرتوهای یونساز وجود دارد کارکنند نباید قبل از انجام آزمایشهای پزشکی مندرج در ماده ۲۱ اجازه کار داده شود و این آزمایشها نباید زودتر از دو ماه قبل از شروع کار انجام شده باشد
ماده ۱۹ـ افرادی که در حین کار مواجه با خطر پرتوهای یونساز هستند باید حداقل یکمرتبه در سال و در صورت امکان هر شش ماه یکبار تحت آزمایشهای پزشکی مندرج در ماده ۲۱ قرار گیرند.
ماده ۲۰ـ در موارد پرتوگیری بیش از حد مجاز و یا آلوده شدن بمواد رادیواکتیو باید آزمایشهای پزشکی مجدد بعمل آید.
ماده ۲۱ـ آزمایشهای پزشکی باید شامل اقدامات زیر باشد:
الف ـ تشکیل پرونده پزشکی شامل تاریخچه پزشکی فرد و خانواده ومشخصات حرفه ای گذشته او و همچنین اطلاعات لازم در مورد آزمایشهای تناوبی در حین کار.
ب- آزمایش کلینیکی کامل.
ج- آزمایشهای مخصوص روی اعضاء و بافتهایی که نسبت به پرتوها بیشتر حساسند و همچنین اعضاء و بافتهائی که بیشتر در معرض خطر تابش قرار گرفته اند مانند:
۱ـ آزمایش خون در حالت پرتوگیری عمومی بدن از منابع داخلی یا خارجی.
۲ـ آزمایش پوست در حالت پرتوگیری یا آلودگی قسمتی از سطح بدن بمواد رادیواکتیو
۳ـ آزمایش چشم مخصوصا در صورت پرتوگیری از نوترون و یا پرتوگیری از ذره‌های سنگین یونساز
۴ـ تشخیص آلودگی درونی بدن بمواد رادیواکتیو در صورت وجودآلودگی در محیط کار.
۵ ـ آزمایش ریوی در صورت استنشاق هوای آلوده بگازها و یا مواد رادیواکتیو
تبصره ۱ـ آزمایشهای خون باید شامل موارد زیر باشد:
الف ـ شمارش گلبولهای سفید و قرمز و پلاکتها.
ب ـ تعیین فرمول لوکوسیت‌ها.
ج ـ جستجو و ثبت سلولهای غیر عادی خون.
دـ تعیین مقدار هموگلوبین.
هـ ـ تعیین زمان انعقاد خون.
تبصره ۲ـ آزمایشهای پوستی باید علاوه بر تعیین بافتهای سرطانی. شامل تشخیص تغییرات جزئی مانند تغییر خطوط اثر انگشت نیز باشد.
تبصره ۳ـ آزمایشهای چشم مخصوصاً باید شامل تعیین تغییرات شفافیت عدسی چشم باشد.
تبصره ۴ـ تشخیص آلودگی بدن بمواد رادیواکتیو باید براساس مطالعه در نوع و مقدار واهمیت ماده رادیواکتیو بوده که این تشخیص مجموعه اثرهای مکانیکی و شیمیائی و رادیواکتیو ذرات و گازهای استنشاق شده میباشد.
ماده ۲۲ـ کارفرما باید شخص واجد صلاحیتی را بعنوان مسئول ایمنی انتخاب نماید تا در امر حفاظت کارکنانیکه با خطر پرتوگیری مواجه میباشند نظارت نموده و با توجه بروشهای مطمئن کار و اندازه‌گیری مقادیر پرتوگیری مقررات حفاظتی را بمورد اجرا بگذارد.
ماده ۲۳ـ نام مسئول ایمنی باید از طریق آگهی در تابلوی اعلانات یا بروشهای دیگر باطلاع اشخاصیکه احتمالا با خطر پرتوگیری مواجه هستند برسد.
ماده ۲۴ـ برای کارکنانی که باخطر پرتوگیری روبرو هستند باید پرونده پرتوگیریکه مورد تأیید شخص صلاحیتدار باشد تشکیل گردد.
تبصره ـ نتایج پرونده‌های پرتوگیری که شامل اطلاعات زیر باشد باید بسرویس پزشکی مؤسسه ارسال گردد تا تحت نظر پزشک مسئول در پرونده پزشکی مربوط منعکس و نگاهداری شود:
الف ـ تعیین نوع کار با توجه بخطر و نوع پرتوها.
ب ـ نتایج حاصل از اندازه گیری پرتوگیریها.
ماده ۲۵ـ مدت نگاهداری و نحوه تنظیم پرونده‌های پزشکی بوسیله وزارت کار و امور اجتماعی تعیین و به کارفرما ابلاغ میشود.
قسمت چهارم ـ تغییر شغل یا ممانعت از ادامه کار
ماده ۲۶ـ پزشک مسئول آزمایشهای پزشکی در مورد کارکنانیکه با خطر پرتوگیری مواجه شده اند موظف است نسبت به جلوگیری از ادامه کار آنها بطور موقت و یا تغییر شغل آنها بکار فرما دستور لازم را بدهد و کارفرما موظف است دستور پزشک را به موقع اجرا گذارد.
ماده ۲۷ـ افرادی که بدلائل مندرج در ماده ۲۶ از ادامه کارآنها جلوگیری شده یا تغییر شغل یافته اند نباید بدون اجازه کتبی پزشک مسئول بکاریکه درآن خطر پرتوگیری وجود دارد گمارده شوند.
آموزش افراد
ماده ۲۸ـ کارفرما مکلف است نکات زیر را بتمام کارکنانی که با خطر پرتوگیری روبرو هستند بوسیله شخص صلاحیتداری بامناسبترین روش آموزش دهد:
الف ـ خطرات حرفه ای که سلامت کارکنان را تهدید میکند.
ب ـ روشهایی که سلامت کارکنان را تأمین میکند.
ج ـ رعایت احتیاط ها و دلائل لزوم بکار بستن آنها.
دـ اهمیت و لزوم بکار بردن دستورات پزشکی.
قسمت پنجم ـ پرتوگیری بیش از حد مجاز
ماده ۲۹ـ درمورد کارکنانیکه بیش از مقادیر مندرج در ماده ۳ پرتو دریافت کرده باشند رعایت نکات زیر ضروری است:
الف ـ معاینات پزشکی مربوط به دریافت پرتوهای بیش از حد مجاز.
ب ـ اطلاع وقوع حادثه بمقام صلاحیتدار بوسیله کارفرما.
ج ـ بررسی وآزمایش شرایط ونحوه پرتوگیری بیش از حد مجاز توسط پزشک مسئول و مقام صلاحیتدار و گزارش آن بکارفرما
دـ اظهار نظر پزشک مسئول با توجه به اثرات بجا مانده روی کارگر مورد معاینه و اقدام لازم طبق تبصره یک ماده ۲۱
هـ ـ اقدامات لازم از طرف کارفرما برای جبران ضایعات و جلوگیری از تکرار حادثه بنا بتوصیه مقام صلاحیتدار.
فصل سوم : مقررات اختصاصی
قسمت اول ـ چشمه‌های بسته و مولدهای پرتوهای یونساز
ماده ۳۰ـ مقررات پیش بینی شده در این قسمت تنها در مورد چشمه‌های بسته و دستگاههائی که ممکن است ایجاد خطر پرتوگیری خارجی بنمایند (نظیر مولدهای اشعه ایکس و شتاب‌دهنده‌های ذرات و دستگاههایی که ممکن است بعللی پرتوهای یونساز ایجاد نمایند) قابل اجرا است.
ماده ۳۱ـ محلهایی که ممکن است چشمه‌ها و دستگاههای مشمول این آئیننامه ایجاد خظر پرتوگیری خارجی نماید، باید با علائم خطر مناسبی که بآسانی قابل تشخیص باشد مشخص شوند.
ماده ۳۲ـ در داخل و خارج محل استفاده از دستگاه مولد اشعه و همچنین در نزدیکی آن باید علائم خطر مانند چراغ یا آژیر و یا هر دو نصب شود تا هنگام پرتو افکنی و یا قبل از آن خطر را آگاهی دهد.
ماده ۳۳ـ وسایل و تدابیر مؤثری باید بکار برده شود که هنگام پرتو افکنی از ورود اشخاص بداخل اتاقی که دستگاه در آن قرار دارد جلوگیری شود.
ماده ۳۴ـ درهای ورودی و خروجی باید طوری تعبیه شود که امکان خروج اشخاص از اتاقیکه دستگاه در آن قرار دارد همواره به آسانی میسر باشد.
ماده ۳۵ـ برای جلوگیری از پرتوگیری یاقطع فوری اشعه در داخل محفظه باید وسایل مؤثری تعبیه شود که وصل مجدد آن از خارج اتاق میسر نباشد.
ماده ۳۶ـ محلهائی که دستگاههای پرتوزای بدون حفاظ و همچنین اجسام مورد پرتوگیری در آن قرار دارند باید بعنوان منطقه خطر مشخص شود و بطریق زیر محافظت شوند:
الف ـ فقط افراد مجاز بآن دسترسی داشته و تنها تحت شرایط ذکر شده در ماده ۳۸ بتوانند هنگام استفاده از دستگاه در داخل آن محوطه باقی بمانند.
ب ـ در خارج از محوطه مذکور در کلیه شرایط کار برای همه افراد حفاظت کافی وجود داشته باشد.
ماده ۳۷ـ دستگاههای مولد اشعه مذکور در این قسمت باید از محوطه‌های مورد استفاده دیگر مجزا باشد.
ماده ۳۸ـ در جاهایی که از چشمه بسته استفاده میشود باید منحصرا بافراد معینی از کارمندان مربوط که مجهز بوسایل حفاظتی مناسب باشند اجازه داده شود که بمنظور تنظیم دستگاه برای کمترین مدت لازم بمنطقه پرتو افکنی وارد شده و یا در آن باقی بمانند.
تبصره ـ قبل از اقدام به تنظیم دستگاه باید میزان پرتوگیری حاصل از این کار برآورد و در صورت لزوم از طریق آزمایش اندازه گیری شود.
ماده ۳۹ـ چشمه بسته باید طوری ساخته شده باشد که از فاصله دور امکان بکاربردن یااستفاده از ان با وسائل مخصوص فرمان دور میسر باشد.
هیچ چشمه بسته ای نباید با وسائلی غیر از وسائل فرمان دور مورد استفاده قرار گیرد.
ماده ۴۰ـ روی هر چشمه بسته باید یک شماره نوشته شده و یا علامت مخصوص نصب گردد تا آن چشمه از چشمه‌های بسته دیگر موجود در مؤسسه مشخص شود.
ماده ۴۱ـ ضخامت جدار کپسول چشمه‌های بسته ایکه برای تولید اشعه گاما یا نوترون مورداستفاده قرار میگیرد باید باندازهای باشد که تقریباً همه پرتوهای بتای حاصل را جذب کند.
ماده ۴۲ـ در هر مؤسسه صنعتی باید مشخصات چشمه‌های بسته بشرح زیر در دفتر مخصوص ثبت گردد:
الف ـ شماره ردیف یا علامت مشخص کننده چشمه بسته.
ب ـ نوع چشمه و تاریخ وصول و میزان اکتیویته آن در موقع تحویل بمؤسسه
ج ـ تاریخ واگذاری ونحوه خروج از مؤسسه هنگامیکه چشمه از کنترل مؤسسه صنعتی خارج شود.
ماده ۴۳ـ مسئول ایمنی باید در فواصل زمانی که از طرف مقام صلاحیتدار تعیین میشود کلیه چشمه‌های بسته را بازرسی نموده و مراتب را در دفتر مخصوص ثبت نماید.
ماده ۴۴ـ هر چشمه بسته باید در فواصل تعیین شده از طرف مقام صلاحیتدار از نظر نشت مواد رادیواکتیو بخارج با در نظر گرفتن جنس و نوع شرایط کاربرد آن بوسیله مؤسسه ایکه صلاحیت آن از طرف وزارت کاروامور اجتماعی تأیید شده باشد و یا شخص واجد شرایط کنترل بشود.
تبصره ـ فاصله بین دو کنترل متوالی نباید از یکسال تجاوز نمایدو نیز جزئیات معاینه مندرج دراین ماده باید در دفتر مخصوصی که در ماده ۴۳ ذکر شده قید گردد.
ماده ۴۵ـ اگر کسی مطلع شود که چشمه بسته ای مفقود شده و یا درجای خود نیست باید مراتب را فورا باطلاع مسئول ایمنی برساند. اگر گم شدن چشمه تائید شود باید مراتب فوراً بمقام صلاحیتدار اطلاع داده شود.
ماده ۴۶ـ هرگاه چشمه بسته ای دچار خوردگی و یاآسیب دیدگی باشد و یا هنگامیکه یقین حاصل شود که خطر آلودگی بمواد رادیواکتیو ایجاد میکند باید آنرا در محفظه بدون منفذی قرار داد و تا زمانیکه ازآن بطور کامل رفع نقص نشده مورد استفاده قرار نداد.
ماده ۴۷ـ مؤسسات صنعتی که از چشمه‌های بسته استفاده می کنند باید برای جلوگیری از خطراتی که در اثر وقوع سانحه از قبیل شکسته شدن کپسول چشمه بیش می آید روش کار بخصوص وضع و طبق آن عمل نمایند این روش کار باید باطلاع همه افرادی که با چشمه‌های بسته کار میکنند برسد.
ماده ۴۸ـ اقدامات فوری که هنگام وقوع سانحه برای چشمه بسته و ایجاد آلودگی باید اجرا شود شامل مقررات زیر است:
الف ـ محل کار وسایر جاهائی که مورد تهدید قرار می گیرند باید فوراً تخلیه شود همچنین کارکنان مربوطه باید برای جلوگیری از گسترش آلودگی اقدامات فوری بعمل آورند.
ب ـ پزشک کار و شخص صلاحیتدار باید فوراً از جریان امر با خبر شوند تا اگر شخصی دچار آلودگی شده باشد مشخص و برای رفع آلودگی از او اقدامات لازم معمول دارند.
ج ـ جریان حادثه باید فوراً به وزارت کار وامور اجتماعی اطلاع داده شود.
دـ قبل از جمع آوری و تخلیه مواد رادیواکتیو باید کلیه اقدامات لازم برای جلوگیری از پخش مواد رادیواکتیو بوسیله یک یا چند نفر شخص کار آزموده که بطور مناسب برای این کار مجهز شده باشند بعمل آید.
ماده ۴۹ـ موقعی که از چشمه بسته استفاده نمیشود باید آنرا در محفظه ایکه دارای شرایط ایمنی لازم باشد قرار داده و درب محفظه قفل شود.
ماده ۵۰ـ در هر محل که بیش از یک چشمه بسته انبار شده باشد هر یک از آنها باید بطور جداگانه در محفظه ای که دارای حفاظت کافی باشد نگهداری شود.
ماده ۵۱ـ در مواردی که از چشمه‌های بسته گازهای رادیواکتیو متصاعد میشود باید قبل از باز کردن محفظهایکه چشمه در آن قرار دارد محفظه را بطور کامل با وسائل میکانیکی و با ارتباط بهوای آزاد تهویه کرد.
ماده ۵۲ـ کلیه محفظه‌های مخصوصی که برای حمل و نقل و یا جابجا کردن چشمه‌های بسته بکار می روند باید با علائمی که بتصویب مقام صلاحیت دار رسیده باشد مشخص شوند.
تبصره– در صورت امکان باید از علائم خطر تصویری استفاده گردد.
ماده ۵۳ـ چشمه‌های بسته ای که دیگر مورد احتیاج نیست باید بتولید کننده آن مسترد یا بطریقی که مورد تأیید مقام صلاحیتدار باشد از محل کار دور گردد.
قسمت دوم – حفاظت لامپهای اشعه ایکس
ماده ۵۴ـ لامپهای اشعه ایکس که در مؤسسات صنعتی بکار میروند باید در محفظه‌هائی که در مقابل شوکهای الکتریکی مصون باشند قرار داده شوند.
ماده ۵۵ـ دستگاههائی که در آنها الکترونها با ولتاژِی بیش از ۵ هزار ولت شتاب داده می شوند چشمه‌های مولد پرتوهای یونساز محسوب میشوند و باید مقررات حفاظتی در برابر پرتوهای یونساز نسبت به آنها رعایت گردد.
ماده ۵۶ـ میکروسکپ های الکترونی و لامپهای اشعه کاتودیک و یکسوکننده‌های الکترونیکی با ولتاژ زیاد و وسائل مشابه دیگر باید طوری آزمایش و نصب و بکار برده شوند که حفاظت کافی برای افراد تامین شده باشد.
قسمت سوم ـ رادیوگرافی صنعتی
ماده ۵۷ـ محفظه چشمه‌های بسته ایکه در رادیوگرافی صنعتی با اشعه گاما مورد استفاده قرار میگیرد باید دارای وسائل فرمان دور باشد.
ماده ۵۸ـ محفظه بسته یا چشمه در وضع قطع اشعه باید دارای شرایط و مشخصات زیر باشد:
الف ـ میزان دز متوسط در فاصله ۵ سانتیمتری از سطح محفظه نباید از ۲۰ میلی رم در ساعت و حداکثر میزان دز ماکزیمم آن از ۱۰۰ میلی رم در ساعت تجاوز کند.
ب ـ میزان دز متوسط در فاصله یک متری از سطح محفظه چشمه نباید از ۲ میلی رم در ساعت تجاوز کند.
ماده ۵۹ـ برای اطمینان از اجرای صحیح کار باید قبلا تمرین لازم وسیله یک نمونه بدلی مشخص که دارای مشخصات چشمه باشد انجام شود.
قسمت چهارم ـ ضخامت سنجهاـ کاهنده‌های الکتریسته ساکن و سایر وسائل مشابه که از چشمه‌های بسته استفاده میکنند.
ماده ۶۰ـ مواد رادیواکتیوی که در وسائل ضخامت سنج و کاهنده‌های الکتریسته ساکن و سایر وسائل مشابه مورد استفاده قرار میگیرند باید همیشه بصورت چشمه بسته ای باشند که مقررات مندرج در مواد ۳۸ تا ۴۷ درباره آنها قابل اجرا باشد.
ماده ۶۱ـ قسمت بدون حفاظ چشمه بسته باید در مقابل صدمات مکانیکی حفاظت شده و بیک صفحه پوشش یا دریچه و یا حفاظی که بتواند بآسانی اشعه مورد استفاده را قطع کند مجهز باشد. این وسائل باید بطریقی نصب و یا محافظت شوند که میزان پرتوگیری برای کلیه افراد منجمله کسانیکه چشمه بسته یا ماشین آلات مجاور آنرا تعمیر و یا نصب می کنند کمتر از ده درصد میزان مشخص شده در ماده ۳ باشد.
ماده ۶۲ـ دستگاههای ضخامت سنج و کاهنده الکتریسته ساکن ووسائل مشابه آنها باید بطور دائم و واضح علامت گذاری شوند که افراد را از وجود مواد رادیو اکتیو و احتمال پرتوگیری آگاه نماید.
قسمت پنجم ـ رادیوگرافی با اشعه ایکس
ماده ۶۳ـ محفظه لامپهائی که برای رادیوگرافی صنعتی بکار برده میشوند باید طوری باشد که با حداکثر میزان تعیین شده جریان و ولتاژ در فاصله یک متری از آنتی کاتد شدت پرتو از یک رم در ساعت تجاوز ننماید.
ماده ۶۴ـ استفاده از روشهائی که مستلزم ورود افراد بداخل اطاق اشعه ایکس باشد فقط در شرایط زیر مجاز است:
الف ـ قدرت حفاظتی دریچه قطع کننده پرتو باید لااقل باندازه قدرت حفاظتی محفظه لامپ باشد.
ب ـ دریچه قطع کننده پرتو باید طوری تعبیه شده باشد که فقط از محل کنترل دستگاه بتوان آنرا باز نمود.
ج ـ دریچه قطع کننده پرتو باید طوری با درب ورودی اطاق دستگاه ارتباط یابد که با باز نمودن درب ورودی دریچه بسته شده و جز از طریق محل کنترل دستگاه قابل باز کردن نباشد و علاوه بر این باید قبل از ورود ولتاژ محرک لامپ به نصف تقلیل داده شده و دریچه قطع کننده اشعه بسته شود.
ماده ۶۵ـ محفظه لامپ هائی که برای رادیو سکپی با اشعه ایکس بکار می رود باید با مقررات مندرج در ماده ۶۱ تطبیق نماید.
ماده ۶۶ـ دستگاه رادیوسکپی باید در محفظه ای نصب گردد که دارای حفاظت کافی بوده و مجهز بوسائلی باشد که هنگام کار دسترسی بداخل محفظه ممکن نباشد.
ماده ۶۷ـ حتی الامکان مشاهده صفحه رادیوسکپی باید بوسیله آئینه بطور غیر مستقیم صورت گیرد واگر برای دید مستقیم از شیشه‌های سرب دار یا مواد حفاظتی شفاف دیگر استفاده شده باشد باید حفاظت کافی را تأین نمایند.
ماده ۶۸ـ کلیه افرادی که با دستگاههای رادیوسکپی کار میکنند باید بوسائل حفاظت انفرادی مجهز باشند.
قسمت ششم ـ دستگاههای پراش (Difraction) اشعه ایکس
ماده ۶۹ـ محفظه لامپهائی که در دستگاههای پراش اشعه ایکس و وسائل مشابه آن بکار می روند باید طوری باشد که شدت اشعه نشتی را در سطح خارجی محفظه هنگامی که لامپ بطور مداوم در حداکثر ولتاژ و شدت جریان کار میکند بکمتر از ۱۰۰ میلی رنتگن در ساعت کاهش دهد.
ماده ۷۰ـ دستگاههای پراش اشعه ایکس و وسائل مشابه آن باید طوری ساخته و نصب و بکار برده شوند که حفاظت کافی درآنها تأمین شده باشد.
ماده ۷۱ـ در دستگاههای پراش اشعه ایکس برای جذب اشعه پراکنده باید از دریچه‌های قابل تنظیم که بتواند از عبور اشعه غیر مفید جلوگیری نماید استفاده شود و برای جذب اشعه مفید نیز موانع مؤثری در مقابل این اشعه تعبیه گردد.
قسمت هفتم ـ تعیین ضخامت بوسیله اشعه ایکس
ماده ۷۲ـ کسانی که با دستگاه تنظیم ضخامت بوسیله اشعه ایکس کار می کنند وهمچنین کلیه افرادی که در حوالی محل کار این دستگاه هستند باید همیشه از حفاظت کافی برخوردار باشند.
ماده ۷۳ـ هنگامیکه لامپ اشعه ایکس بکار می افتد باید یک علامت نورانی قابل رؤیت (چراغ خبر) روشن شود.
قسمت هشتم ـ چشمه‌های رادیواکتیو باز
ماده ۷۴ـ چشمه‌های رادیواکتیو باز اعم از اینکه قادر بایجاد خطر پرتوگیری خارجی یا داخلی باشند و همچنین تهیه و مصرف وانبار نمودن چشمه‌های باز که در صنعت بکار میرود مشمول مقررات این فصل خواهند بود. کارخانه‌های صنایع فلزی و شیمیائی که روی مواد رادیواکتیو طبیعی یا سوختهای هسته ای که با مقادیر زیاد مواد رادیواکتیو کار میکنند و همچنین رآکتورهای هسته ای مشمول مقررات خاص خود خواهند بود.
ماده ۷۵ـ هیچکس نباید در معرض پرتوگیری خارجی یا داخلی بیش از مقادیر مشخص شده در مواد ۳و۴ قرار داده شود.
ماده ۷۶ـ از نظر انواع عملیاتی که روی چشمه‌های رادیواکتیو باز انجام میشود و خطرات ناشی از آن (براساس نوع کار، خواص فیزیکی و نوع ماده و مقدار ماده رادیواکتیو مورد استفاده و برحسب میزان خطر پرتوگیری) باید کارگاههای جداگانه ای برای هر یک از عملیات زیر طبق جدول پیوست در نظر گرفته شود:
الف ـ انبار کردن (مانند نگهداری محلولهای رادیواکتیو)
ب ـ عملیات خیلی ساده مرطوب (مانند تهیه کردن محلولهای رادیواکتیو)
ج ـ عملیات معمولی (مانند جدا کردن مواد رادیواکتیو به طریقه ساده یا معمولی)
دـ عملیات پیچیده مرطوب و عملیات ساده خشک (مانند عملیاتی که ممکن است در آن خطر ریختن مایع یا گرد رادیواکتیو باشد)
هـ ـ عملیات خشک و گردآلود(مانند آسیاب و خردکردن مواد رادیواکتیو)
ماده ۷۷ـ کلیه کارگاهها باید متناسب با نوع عملیاتی که درآنها انجام میشود بوسیله علائم خطری که بآسانی قابل تشخیص باشد مشخص گردند.
ماده ۷۸ـ برای اینکه حداکثر غلظت مجاز در اعضاء بدن در حدی باشد که مجموع پرتوگیری داخلی و خارجی از مقادیر مندرج در مواد ۳و۴ (راجع به خطرات پرتوگیری خارجی و بخصوص پرتوگیری داخلی) تجاوز ننماید باید اقدامات حفاظت فردی و جمعی مناسب بعمل آید.
ماده ۷۹ـ اقداماتی که درباره خطرات پرتوگیری خارجی بعمل میآید باید مشابه مقررات مربوط به مواد ۴۰ تا ۵۳ در مورد چشمه‌های بسته باشد.
ماده ۸۰ـ کارگاهایی که در آنها از مواد رادیواکتیو استفاده میشود باید بوسیله علامت خطر مناسب قابل تشخیص شود.
ماده ۸۱ـ دیوارها و کف کارگاه و همچنین کلیه سطوح و وسائل موجود در آن باید از مصالح صاف و غیر قابل نفوذ و عاری از هرگونه موانع ساخته شده و یا اینکه با مواد صاف و غیرقابل نفوذ بنحوی که تمام منافذ و درزها بطور کامل گرفته شده باشد پوشانیده شده و تمیز نگاهداری شود.
ماده ۸۲ـ غلظت مواد رادیواکتیو در هوای محیط کار باید کمتر از حداکثر مقادیر مذکور در مواد ۲ تا۷ باشد.
تبصره ۱ـ هوای محیط کار باید بوسیله دستگاههای تهویه مناسب بطور مطمئن تجدید گردد.
تبصره ۲ـ سیستم تهویه باید طوری باشد که بازگشت مجدد هوا ممکن نبوده و هوای خارج شده نتواند کارگاه دیگری را آلوده نماید.
تبصره ۳ـ در صورتیکه نتوان غلظت مواد رادیواکتیو موجود درهوا را به کمتر از حداکثر مقادیر مجاز کاهش داد باید کارکنان را برای جلوگیری از آلوده شدن جهاز تنفس با وسائل حفاظت فردی مذکور در تبصره ماده ۹۸ مجهز نمود.
ماده ۸۳ـ برای هر فرد که با مواد رادیواکتیو کار میکند باید سطح محل کار با ابعاد حداقل ۵/۰×۲/۱متر تخصیص داده شود:
ماده ۸۴ـ سطح محل کار باید دارای یکی از شرایط زیر باشد:
الف ـ از یک ماده سخت و صاف وغیر قابل نفوذ ساخته شده باشد
ب ـ از یک ماده صاف و غیر قابل نفوذ پوشیده شده باشد.
ج ـ دارای سطح سخت با پوششی از یک ماده جاذب الرطوبه باشد.
ماده ۸۵ـ کلیه کارهایی که ممکنست موجب آلوده شدن فضای محیط کار بمواد رادیواکتیو شوند باید در محلهایی که شرایط ایمنی زیر درآن تأمین شده باشد انجام گیرند:
الف ـ دریک محفظه مخصوص دستکش دار که فشار داخلی آن کمتر از فشار خارجی باشد.
ب ـ بدستگاه هوا کش قوی که بطور مناسب در نزدیک محل کار نصب شده مجهز باشد.
ماده ۸۶ـ سیستم تهویه باید دارای شرایط زیر باشد:
الف ـ با مقررات عمومی این آئیننامه مطابقت نماید.
ب ـ طوری ساخته شده باشد که بسهولت بتوان آنرا برای تمیز کردن باز نمود.
ج ـ قسمت خروجی دستگاه تهویه بنقطه مناسب منتهی شودکه شرایط ایمنی لازم درآن رعایت شده باشد وهوای خروجی از یک صافی یا دستگاه جذب کننده عبور داده شود تا از بازگشت مجدد هوای آلوده به‌محیط کارگاه کاملا جلوگیری گردد.
د ـ دستگاه باید با سایر مشخصاتی که مورد نظر شخص صلاحیتدار است تطبیق نماید.
قسمت نهم ـ حفاظت فردی
ماده ۸۷ـ روشهای کار با مواد رادیواکتیو و اشعه یونساز باید قبل از شروع بکار آزمایش شده و مورد تأیید شخص صلاحیتدار قرار گیرد.
ماده ۸۸ـ روشهای کار در کارگاهها تا آنجا که مربوط به خطر پرتوگیری داخلی میشود باید با مواد ۸۹ تا ۹۷ تطبیق نماید.
ماده ۸۹ـ برای افرادی که با چشمه‌های رادیواکتیو باز کار میکنند باید دستشوئی تهیه گردد و اگر خطر آلودگی بمواد رادیواکتیو نسبتاً زیاد باشد باید برای آنها حمام و دوش نیز آماده گردد.
ماده ۹۰ـ پیش از صرف غذا و قبل از پایان کار روزانه باید وقت کافی جهت استفاده از دستشوئی برای کسانیکه با چشمه‌های رادیواکتیو باز کار میکنند اختصاص داده شود. اوقات مذکور جزء ساعات کار محسوب میشود.
ماده ۹۱ـ برای کارکنان باید حوله یا دستمالهای کاغذی که پس از استعمال دور انداخته میشود تهیه گردد.
تبصره ۱ـ زباله دان مخصوصی باید برای هر یک از محلهای کار تهیه شود تا اینگونه حوله‌ها و دستمالهای استعمال شده را در آن بیندازند.
تبصره ۲ـ با این حوله‌ها و دستمالها باید مانند زباله‌های رادیواکتیو قابل اشتعال طبق مواد این آئیننامه رفتار شود.
ماده ۹۲ـ بردن و همچنین استفاده از وسائل زیر در کارگاهایی که در آنجا چشمه‌های رادیواکتیو باز تهیه یا بکار برده میشود ممنوع است:
الف ـ خوردنیها و نوشیدنی‌ها و همچنین وسائل خوردن و آشامیدن.
ب ـ مواد و وسائل مربوط به استعمال دخانیات وانفیه
ج ـ کیفهای دستی و وسائل و لوازم آرایش
دـ دستمالهای جیبی باستثنای دستمالهای کاغذی که درماده ۹۱ بآن اشاره شده است.
ماده ۹۳ـ بکارکنان کارگاههائی که در آنجا چشمه‌های رادیواکتیو باز تهیه و یا بکار برده میشود نباید قبل ازانجام آزمایشهای مربوط به تعیین آلودگی مواد رادیواکتیو (روی دستها، بدن و لباس) که نحوه و نوع آن توسط شخص صلاحیتدار تعیین شده اجازه خروج داده شود.
ماده ۹۴ـ کارفرما باید وسائل و لباس کار مناسبی که برای حفاظت در مقابل خطر آلودگی تهیه و بطور مشخص علامتگذاری شده باشد در دسترس کارکنان خود قرار دهد.
این وسایل و لباسها از نظر ایمنی باید مورد تأیید شخص صلاحیتدار باشد.
تبصره ـ اگر آلودگی فضای کار را نتوان تا میزان حداکثر غلظت مجاز کاهش داد باید از کلاه و ماسک مخصوص که مجهز بدستگاه تنفس باشد استفاده شود.
ماده ۹۵ـ درکارگاههائی که چشمه‌های رادیواکتیو باز تهیه و یا بکار برده میشود باید از کارکردن افرادی که فاقد لباس حفاظتی هستند جلوگیری بعمل آید.
ماده ۹۶ـ کلیه لباسهای حفاظتی باید بطور مستمر از نظر آلودگی مورد رسیدگی قرار گرفته و تمیز نگهداری شود و لباسهای آلوده بمواد رادیواکتیو باید جدا از لباسهای دیگر به روشی شسته شود که مورد تأیید شخص صلاحیتدار باشد.
ماده ۹۷ـ برای تعویض لباسهای عادی به لباس کار و برعکس باید اطاقی مخصوص مجاور اطاق شستشوی بدن آماده گردد تا از آلوده شدن لباسهای عادی جلوگیری شود.
ماده ۹۸ـ برای اندازه گیری میزان پرتوگیری خارجی در کارگاهها باید وسایل تشخیص و اندازه گیری مناسب (ثابت یا قابل حمل) در دسترس بوده و مورد استفاده قرار داده شود.
قسمت دهم ـ تشخیص و تعیین آلودگی
ماده ۹۹ـ در کارگاههائی که چشمه‌های رادیواکتیو باز تهیه یا بکار برده میشود باید میزان آلودگی کف کارگاه، میز کار، دستشوئی، اسبابها، وسایل کار وغیره و همچنین هوای محیط کار با وسایل مناسبی که مورد قبول شخص صلاحیتدار باشد اندازه گیری شود.
ماده ۱۰۰ـ هنگامی که که کار با چشمه‌های باز همراه با خطر پرتوگیری خارجی باشد کارکنان باید بطور دائم دتکتورهای فردی (مانند فیلم بج واطاقک یونیزاسیون جیبی و غیره) که منطبق با مقررات مواد ۱۲ تا ۲۵ باشد همراه داشته باشد.
ماده ۱۰۱ ـ در کارگاههائی که چشمه‌های رادیواکتیو باز بکار برده میشوند باید وسایل تشخیص واندازه گیری ثابت و یا قابل حمل تهیه و بکار برده شود تا میزان آلودگی دستها و لباسها و کفشهای همه کارکنان را بطوری که مورد تأیید شخص صلاحیتدار باشد تعیین نماید.
ماده ۱۰۲ ـ تعیین میزان آلودگی داخلی بمواد رادیواکتیو با توجه به درجه خطرات آن و خواست مقام صلاحیتدار باید در فواصل زمانی مشخص از طریق اندازه گیری مستقیم و یا بروش غیر مستقیم طبق ماده ۲۱ این آئیننامه انجام گیرد.
قسمت یازدهم ـ رفع آلودگی
ماده ۱۰۳ـ در مواقعی که آلودگی بمواد رادیواکتیو از میزان حداکثر مجاز که بوسیله مقام صلاحیتدار تعیین شده است تجاوز نماید باید روشهای رفع آلودگی مورد استفاده قرار گیرد.
تبصره ـ اینگونه روشها و دستورالعملها باید قبل از شروع کار با چشمه‌های رادیواکتیو باز توسط شخص صلاحیتدار تعیین شده باشند.
ماده ۱۰۴ـ هر گاه رفع آلودگی بطورکامل و رضایت بخش ممکن نباشد باید محل آلوده را ترک نمود و اشیاء آلوده با نظر شخص صلاحیتدار نگهداری یا از بین برده شوند.
تبصره ۱ـ ورود اشخاص غیر مجاز باینگونه محلها باید ممنوع شود.
تبصره ۲ـ اینگونه محلها باید بوسیله علائم خطر مخصوص که بسهولت قابل تشخیص باشند علامت گذاری شوند.
ماده ۱۰۵ـ از لباسهای آلوده نباید تا حصول اطمینان کامل از برطرف شدن آلودگی آنها استفاده نمود و اگر رفع آلودگی میسر نباشد باید با لباسهای آلوده مانند زباله‌های رادیواکتیو عمل شود.
ماده ۱۰۶ـ هنگام وقوع آلودگی فردی باید فوراً طبق دستورالعملهائی که قبلا توسط پزشک کار و شخص صلاحیتدار تهیه شده عمل شود در ضمن باید بلافاصله بشخص مسئول اطلاع داده شود تا هر آینه اقدامات معموله کافی نباشد پزشک کار را از جریان امر مطلع نماید تا آلودگی را بحد مجاز تقلیل داده و در صورت لزوم آزمایشهای بعدی را انجام دهد.
قسمت دوازدهم ـ انبار کردن چشمه‌های رادیواکتیو باز
ماده ۱۰۷ـ برای انبار کردن چشمه‌های رادیواکتیو باز باید بمنظور کنترل پرتوگیری داخلی و خارجی برابر مقررات این آئیننامه تأسیسات مخصوص احداث شود.
ماده ۱۰۸ـ برای جلوگیری از خطر آلودگی بمواد رادیواکتیو باید احتیاطات زیر بعمل آید:
الف ـ ترکیبات مواد رادیواکتیو که از نظر شیمیائی فعال هستند نباید در بطریهای شیشه ای که دارای درپوش پیچی یا در شیشه ای هستند نگهداری و انبار گردند بلکه باید از درهای لاستیکی یا چوب پنبه ای و یا نظیر آنها استفاده شود.
ب ـ محلولهای پایداری که محتوی اکتیویته آلفا بمیزان بیش از ۵ میلی کوری یااکتیویته بتا بمیزان بیش از ۵۰ میلی کوری باشند و محلولهای ناپایدار با هر نوع و هر درجه اکتیویته باید در ظروف قابل تهویه نگهداری شوند.
ج ـ محلولهائی که درجه اکتیویته آلفای آنها متجاوز از یک میلی کوری در سانتیمتر مکعب باشد نباید در ظروف شیشه ای نازک نگهداری وانبار شوند.
دـ بطریهای محتوی محلولهای رادیواکتیو باید در ظرف لبه دار یا در سطلی باندازه مناسب گذارده شوند تا در صورت شکسته شدن آنها از پراکندگی محلول جلوگیری شود.
ماده ۱۰۹ـ محل انبار کردن چشمه‌های بازی که قادرند از خود گاز رادیواکتیو متصاعد سازند باید بطور مؤثر تهویه شود.
ماده ۱۱۰ـ باید فهرست کاملی از کلیه مواد رادیواکتیو انبار شده تهیه شده و در محل نگهداری شود.
ماده ۱۱۱ـ انبار‌ها باید در فاصله زمانی منظم مورد بازرسی قرار گیرند.
قسمت سیزدهم ـ پسمانده‌های مواد رادیواکتیو
ماده ۱۱۲ـ دستور کار مربوط بدفع پسمانده‌های مواد رادیو اکتیو باید قبلا براساس مقررات وضع شده بین المللی که از طرف وزارت کار وامور اجتماعی اعلام میشود تهیه گردد.
تبصره ـ تحویل گرفتن و یا بکار بردن چشمه رادیواکتیو باز موکول به کسب اجازه قبلی از وزارت کار وامور اجتماعی میباشد. صدور این اجازه منوط به آمادگی کارفرما برای اجرای دستور کار فوق الذکر میباشد.
ماده ۱۱۳ـ پسمانده‌های جامد رادیواکتیو قابل اشتعال و غیر قابل اشتعال باید بطور جداگانه جمع آوری و نگاهداری شود.
ماده ۱۱۴ـ پسمانده‌های رادیواکتیو قابل اشتعال باید در کوره مناسبی که از پراکنده شدن مواد رادیواکتیو جلوگیری نماید سوزانده شود و خاکستر باقیمانده از سوزاندن مواد مذکور باید همراه با پسمانده‌های غیر قابل اشتعال بطریقی انبار یا دفن شود که از پراکنده شدن آنها جلوگیری بعمل آید.
ماده ۱۱۵ـ پسمانده‌های رادیواکتیو مایع باید با نظر شخص صلاحیتدار بر حسب اکتیویته ویژه و سمیت ماده رادیواکتیو موجود در آنها مجزا وطبقه بندی شوند.
ماده ۱۱۶ـ تخلیه پسمانده‌های رادیواکتیو مایع در فاضلاب عمومی باید منحصراً طبق مقررات وضع شده وسیله وزارت کار وامور اجتماعی انجام گیرد.
ماده ۱۱۷ـ پسمانده‌های رادیواکتیو مایع غیر از آنچه که در ماده ۱۱۶ ذکر شده باید طبق دستور وزارت کار وامور اجتماعی از طریق رسوب گیری تغلیظ و غیره مورد عمل قرار گیرد و با مواد جامد که ممکن است در نتیجه عملیات فوق بدست آید طبق ماده ۱۱۴ رفتار شود.
ماده ۱۱۸ـ در مورد پسمانده‌های رادیواکتیوی که بشکل گاز یا آئروسل باشد باید بیکی از طریق زیر عمل کرد:
الف ـ رها کردن در هوای آزاد بطور مستقیم و یا پس از رقیق کردن آن.
بشرطی که خطر پرتوگیری حاصل کمتر از یکدهم مقادیر ماگزیمم مجاز ذکر شده در ماده ۷ باشد.
ب ـ طبق دستورالعملهای وضع شده از طرف مقام صلاحیتدار از صافی مناسب عبور داده شود.
ماده ۱۱۹ـ با پسمانده‌های جامدی که از تصفیه فوق حاصل میشود باید طبق ماده ۱۱۵ عمل شود.
ماده ۱۲۰ـ پسمانده‌های حاصل از کار با چشمه‌های رادیواکتیو باز باید در ظروف مخصوص مناسبی جمع آوری و طبق مواد ۱۰۷ و ۱۱۱ نگهداری شود.
ماده ۱۲۱ـ مقادیر مواد ۱۱۴ تا ۱۲۰ تنها در مورد پسمانده‌های حاصل از عملیات مذکور در ماده ۷۴ قابل اجرا است.
قسمت چهاردهم ـ ختم کار با چشمه‌های رادیواکتیو باز
ماده ۱۲۲ـ هرگاه انبار کردن یا کار با چشمه‌های رادیواکتیو باز در محلی پایان یافته باشد آن محل نباید بمنظور دیگری مورد استفاده قرار گیرد مگر با رعایت نکات زیر :
الف ـ کارفرما در مهلت تعیین شده از طرف مقام صلاحیتدار اجازه کتبی برای استفاده از محل بمنظور کار جدید کسب کرده باشد.
ب ـ از کارگاه و وسایل و دستگاههای باقیمانده در آن بنحوی که مورد تأیید مقام صلاحیتدار قرار گیرد رفع آلودگی شده باشد.
ماده ۱۲۳ـ هرگاه از وسائل و دستگاههائی که از انبار یا محل کار خارج شده اند طبق استاندارد تعیین شده بوسیله وزارت کار وامور اجتماعی رفع آلودگی نشده باشد نباید آنها را در قسمتهای دیگر مورد استفاده قرار داد بلکه باید با آنها مانند پسمانده‌های رادیواکتیو برابر ماده ۱۱۲ عمل شود.
ماده ۱۲۴ـ در پایان کار با چشمه‌های رادیواکتیو باز باید عمل رفع آلودگی طبق توصیه‌های شخص صلاحیتدار انجام گیرد.
قسمت پانزدهم ـ طبقه بندی کارگاهها
ماده ۱۲۵ـ کارگاهها و روشهائی که برای انواع مختلف کار طبق جدول پیوست طبقه بندی شده اند علاوه بر شرایط عمومی مندرج در آئیننامه باید شرایط مندرج در مواد ۱۲۶ تا ۱۲۸ نیز رعایت شود.
ماده ۱۲۶ـ کارگاههای نوع اول باید دارای شرایط زیر باشد :
الف ـ دیوارها و کف کارگاه صاف بوده و تمیز نگهداری شود.
ب ـ سطوح کار صاف و غیر قابل نفوذ باشد.
ج ـ بطریق مناسبی مانند آزمایشگاه شیمی تهویه شود.
د ـ کارکنان باید از لباسهای حفاظتی ساده مانندروپوشهائی که در آزمایشگاههای شیمی یا فلزشناسی بکار میرود استفاده نمایند.
هـ ـ محل کار باید متناوباً مورد آزمایش و کنترل قرار گیرد تا درصورت آلودگی سطوح کار بمواد رادیواکتیو میزان و محل آن تعیین شود.
وـ کارکنان باید به وسائل اندازه گیری قابل حمل بمنظور تعیین پرتوگیری خارجی بدن مجهز باشند و همچنین بوسایل تشخیص آلودگی دسترسی داشته باشند تا در صورت وقوع حادثه دستها و لباسهای خود را از نظر آلودگی بمواد رادیواکتیو آزمایش کنند.
زـ چشمه‌های رادیواکتیو در قفسه‌هائی که دارای حفاظت کافی بوده و تنها برای انبار کردن این چشمه‌ها بکار میرود نگهداری شوند.
ح ـ کاهش اکتیویته مواد رادیواکتیو با نیمه عمر کوتاه یا رقیق کردن مواد رادیواکتیو باید بنحوی باشد که مورد قبول شخص صلاحیتدار قرار گیرد.
ماده ۱۲۷ـ کارگاههای نوع دوم باید دارای مشخصات زیر باشد :
الف ـ دیوارها و کف کارگاه دارای پوشش صاف و غیر نفوذ باشد.
ب ـ پوششهای سطوح کار طبق نظر مقام صلاحیتدار با نوع عملیات مطابقت داشته باشد.
ج ـ تهویه بطریقی صورت گیرد که مواد خطرناک بنحو مطلوب تخلیه گردد و بازگشت ذرات رادیواکتیو بکارگاه یا سرایت آلودگی به نقاط دیگر امکان پذیر نباشد.
ماده ۱۲۸ـ کارگاههای نوع سوم باید منحصراً اختصاص بکار با مواد رادیواکتیو داشته و از سایر محلهای کار کاملاً مجزا و دارای شرایط زیر باشد:
۱ـ پوشش دیوارها و کف کارگاه و پوشش سطوح کار بنحوی باشد که زدودن آلودگی ازآنها آسان باشد.
۲ـ اگر عملیات توأم با ایجاد خطر آلودگی هوای محل کار است باید در محفظه‌های سربسته ای مجهز به صافی که فشار آن نسبت به هوای خارج کمتر باشد انجام گیرد.
۳ـ کار با محلولهای رادیواکتیو باید مطابق ماده ۱۲۷ بند واو صورت گیرد.
۴ـ ورود اشخاص مجاز باید تحت شرایطی خاص نظیر آنچه در بندهـ تا بند – واو- همین ماده بآنها اشاره شده است باشد و ورود اشخاص متفرقه ممنوع گردد.
۵ـ رخت کنهای مخصوص باید بنحوی تعبیه و در دسترس کارکنان گذارده شود که از هر گونه آلودگی لباسهای غیر کار جلوگیری بعمل آید.
۶ ـ برای هر یک از کارکنانی که در منطقه خطر کار میکنند باید لباس مخصوص و مشخص تهیه شود بنحوی که تمام قسمتهای آن کاملا بسته بوده و شامل کلاه مخصوص و کفش غیر قابل نفوذ و سایر لوازم باشد. لباسهای مذکور باید بطور جداگانه و با احتیاط لازم شسته شود.
۷ـ برای کار در محلهائی که خطر آلودگی وجود ندارد از لباسی که بطریق دیگری علامت گذارده شده باشد استفاده شود.
۸ـ هر گاه ماکزیمم غلظت مجاز در هوا از حداکثر قابل قبول تجاوزنماید باید وسایل مخصوصی نظیر ماسکهای تنفسی و کلاه و لباس مخصوص در اختیار کارکنان قرار داده شود.
۹ـ کارکنان باید همیشه برای پرتوگیری خارجی بوسائل تشخیص دهنده فوری مجهز باشند.
۱۰ـ برای کارگاههائی که خطر آلوده شدن هوا بمواد رادیواکتیو همراه است کارگاه باید به هواکش مخصوص مجهز بوده و در صورت امکان از محفظه غیر قابل نفوذ دستکش دار یا سایر وسایل مشابه استفاده شود.
۱۱ـ ورود اشخاص غیر مجاز به محلهای کار باید ممنوع گردد.
۱۲ـ لباسهای حفاظتی باید شامل لباس کار یکپارچه و بدون منفذ و کلاه مخصوص و کفش و دستکشهای غیر قابل نفوذ باشد.
۱۳ـ برای جابجا کردن و دستکاری مواد رادیواکتیو باید از وسائل مناسب استفاده شود.
۱۴ـ کار با محلولهای رادیواکتیو باید روی سینی لبه دار یا ظروف دو گانه ای که یکی داخل دیگری باشد انجام شود تا خطر ناشی از شکستن و یا ریختن به حداقل برسد.
۱۵ـ کارکنان باید همواره وسایل انفرادی برای اندازه گیری پرتوگیری خارجی همراه داشته باشند.
۱۶ـ برای انبار کردن مواد رادیواکتیو باید اطاق مخصوص در نظر گرفته شود.
۱۷ـ به منظور دفع پسمانده‌های رادیواکتیو باید ظروف مخصوص جداگانه ای برای پسمانده‌های رادیواکتیو مایع و جامد تهیه شود.
۱۸ـ پسمانده‌های رادیواکتیو مایع بدو دسته زیر تقسیم می شوند:
الف ـ مایعاتی که دارای فعالیت ویژه کم تا میزان حداکثر غلظت مجاز در آب آشامیدنی باشد طبق ماده ۱۲۳ دفع شود.
ب ـ مایعاتی که دارای فعالیت ویژه بیشتر هستند باید بطریقی که مورد تأیید شخص صلاحیتدار باشد دفع شود.
۱۹ـ هر بار که کارکنان محیط کار را ترک می نمایند باید آلودگی دستها و لباسهای آنها تحت کنترل قرار گیرد.
۲۰ـ مواد رادیواکتیو باید در محل مخصوصی که دارای پوششهای حفاظتی مناسب و سیستم تهویه مخصوص و شرایط مواد ۱۰۷ تا ۱۱۱ این آئیننامه باشد نگهداری شود.
۲۱ـ از بین بردن پسمانده‌های مواد رادیواکتیو باید کاملاً مطابق مواد ۱۱۲ تا ۱۱۸ این آئیننامه انجام گیرد.
این آئیننامه مشتمل بر ۱۲۸ ماده و ۱۹ تبصره در سه فصل و ۲۰ قسمت و یک پیوست باستناد ماده ۴۷ قانون کار تدوین و در چهار صد و چهل و دومین جلسه شورایعالی حفاظت فنی مورخ ۱۵ر۸ر۵۲ بتصویب نهائی رسید و قابل اجرا است.
شورایعالی حفاظت فنی
جدول پیوست مربوط به آئیننامه و مقررات حفاظت در مقابل خطر پرتوهای یونساز
الف ـ طبقه بندی رادیوایزوتوپها بر حسب میزان سمیت
سمیت کم
H۳,Be۷,C۱۴,F۱۸,Cr۵۱,Ge۷۱,Tl۲۰۱
سمیت متوسط
Na۲۴,P۳۲,S۳۵,Cl۳۶,K۴۲,Sc۴۷,Sc۴۸,V۴۸,Mn۵۶,Fe۵۵,Co۶۰,
Nc۵۹,Cu۶۴,Zn۶۵,Ga۷۵,As۷۶,Rb۸۶,Zr۹۵+Nb۹۵,Nb۹۵,Mo۹۹,Tc۹۶,Rh۱۰۵,Pd۱۰۳+Rh۱۰۳,Ag۱۰۵,Ag۱۱۱,Cd۱۰۹+Ag۱۰۹, Sn۱۱۳,Te۱۲۷,Te۱۲۹,Cs۱۳۷+Ba۱۳۷,Pr۱۴۳,Pm۱۴۷,Ho۱۶۶, La۱۷۷,Ta۱۸۲,W۱۸۱,Re۱۸۳,Ir۱۹۰,Ir۱۹۲,Pt۱۹۱ـPt۱۹۳ـAu۱۹۸,Au۱۹۰,Tl۲۰۰,Tl۲۰۲,Tl۲۰۴,Pb۲۰۳
سمیت زیاد
Ca۴۵,Fe۵۹,Sr۸۹,Y۹۱,Ru۱۰۶,Rh۱۰۸,L۱۳۱,Ba۱۴۰+La۱۴۰,
Cr۱۴۴+Pr۱۴۴,Sm۱۵۱,Eu۱۵۴,Tm۱۷۰,Pb۲۱۰+Bi۲۱۰,Ra(D+E),U۲۳۳,Th۲۳۴+Pa۲۳۴
سمیت خیلی زیاد
Sr۹۰+Y۹۰,Po۲۱۰,At۲۱۱,Ra۲۲۶,Ac۲۲۷,Pu۲۳۹,Am۲۴۱,Cm۲۴۲
ب ـ میزان رادیو اکتیویته مورد استفاده با در نظر گرفتن ضریب تبدیل
| نوع کار | ضرب تبدیل |
| انبار کردن (محلولهای اولیه) | ۱۰۰× اکتیویته |
| عملیات خیلی ساده مرطوب | ۱۰× اکتیویته |
| کار معمولی | ۱× اکتیویته |
| عملیات پیچیده مرطوب و عملیات ساده خشک | ۱/۰× اکتیویته |
| عملیات خشک وگردآلود | 01 / ۰× اکتیویته |
(ج: طبقه بندی کارگاهها با در نظر گرفتن میزان سمیت رادیو ایزوتوپها و نوع کار
|
رادیواکتیویته سمیت نسبی |
کمتر از 1μCi |
10μCi | 100 μCi | 1 Mci |
10 Mci |
100 Mci |
1 Ci | 10 Ci |
| خیلی زیاد | کارگاههای نوع اول | کارگاههای نوع دوم | کارگاههای نوع سوم | |||||
| زیاد | ||||||||
| متوسط | ||||||||
| کم | ||||||||
| Ci – کوری | Mci – میلی کوری | Ci μ – میکرو کوری | ||||||