شماره ۱۵۴۸۷/ت۶۲۰۲۸هـ – ۱۴۰۳/۲/۳
هیئت وزیران در جلسه ۱۴۰۳/۱/۱۵ به پیشنهاد مشترک وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آیین‌نامه طبیعت‌گردی را به شرح زیر تصویب کرد:
ماده ۱ـ در این آیین‌نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار میروند:
۱ـ وزارت: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی.
۲ـ کارگروه ملی: کارگروه ملی طبیعت‌گردی.
۳ـ کارگروه استانی: کارگروه طبیعت‌گردی استان ها.
۴ـ اداره کل: هر یک از ادارات کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان ها.
۵ ـ مناطق و محدوده های طبیعی خاص:
الف ـ مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست: مناطق چهارگانه شامل پارک ملی، اثر طبیعی ملی، پناهگاه حیات وحش، منطقه حفاظت‌شده (موضوع بند (الف) ماده (۳) قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست) مصوب ۱۳۵۳ با اصلاحات بعدی و تاالب ها و مناطق ثبت‌شده در معاهده های بین‌المللی.
ب ـ مناطق تحت مدیریت و نظارت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور: محدوده های اراضی جنگلی، مراتع، بیابان ها، کویرها و دیگر پهنه‌های طبیعی.
پ ـ زمین‌بوستان (ژئوپارک)های ملی و جهانی در داخل کشور مورد تأیید فنی سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
ت ـ محدوده های میراث طبیعی ملی و جهانی و محدوده های تاریخی ـ فرهنگی ـ طبیعی (ثبت‌شده توسط وزارت) دارای ظرفیت طبیعت‌گردی.
۶ ـ طبیعت‌گردی: گونه‌ای از گردشگری و سفر مسئوالنه، غیرمصرفی و پایدار در طبیعت با تأکید بر حفظ و احیای محیط زیست، منابع طبیعی، فرهنگ، رفاه، رشد اقتصادی و احترام به جامعه محلی و اعتقادات و فرهنگ آن، تفسیر و آموزش که شامل فعالیت‌ها و خدمات گردشگری در طبیعت و مشتمل بر شاخه‌های مختلفی همچون بوم گردی (اکوتوریسم) و زمین‌گردشگری (ژئوتوریسم) است.
۷ـ طرح طبیعت‌گردی: طرحی که بر پایه تعریف طبیعت‌گردی به منظور بهره‌برداری در مناطق طبیعی با پایبندی حداکثری به اصول حفاظت و بهره‌برداری پایدار، متناسب با حفظ ظرفیت زیستی طبیعت و با هدف ارائه خدمات طبیعت‌گردی تهیه و حسب مورد به تصویب نهایی کارگروه ملی یا استانی می‌رسد.
ماده ۲ـ دامنه شمول این آیین‌نامه مناطق و محدوده‌های طبیعی خاص میباشد.
ماده ۳ـ به منظور مدیریت کالن، برنامه‌ریزی و هماهنگی در زمینه توسعه طبیعت‌گردی در مناطق خاص، تشویق و ترویج طبیعت‌گردی و تسهیل و هدایت فعالیت‌ها و امور مندرج در این آیین‌نامه، کارگروه ملی طبیعت‌گردی مرکب از اعضای زیر تشکیل می‌گردد:
۱ـ نماینده وزارت (معاون گردشگری به عنوان رئیس کارگروه).
۲ـ نماینده وزارت جهاد کشاورزی (رییس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور).
۳ـ نماینده سازمان حفاظت محیط زیست (معاون محیط زیست طبیعی).
۴ـ نماینده وزارت صنعت، معدن و تجارت (رئیس سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور).
۵ ـ یک نفر متخصص حوزه طبیعت‌گردی.
۶ ـ دستیار وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در امر مردمی‌سازی.
۷ـ نماینده دستگاه ها و معاونت‌های تخصصی مرتبط، حسب موضوع مورد بررسی در کارگروه (مدعو بدون حق رأی).
تبصره ۱ـ دبیرخانه کارگروه ملی، در وزارت و دبیرخانه کارگروه استانی، در اداره کل مستقر است.
تبصره ۲ـ ساختار و وظایف دبیرخانه کارگروه ملی و استانی بدون توسعه تشکیلات مطابق دستورالعملی خواهد بود که به تصویب کارگروه ملی خواهد رسید.
تبصره ۳ـ تصمیمات کارگروه ملی به اتفاق آرای اعضای کارگروه ملی اتخاذ و توسط وزارت ابلاغ می‌گردد.
تبصره ۴ـ متخصص حوزه طبیعت‌گردی با معرفی وزارت و تأیید کارگروه ملی برای مدت دو سال انتخاب می‌گردد.
تبصره ۵ ـ اداره کل موظف است نسبت به تشکیل کارگروه های استانی متشکل از اعضای متناظر کارگروه ملی (به جز بند (۶)) در سطح استان و نماینده استانداری اقدام نماید. در کارگروه استان تهران، از شهردار تهران با حق رأی دعوت به عمل میآید.
ماده ۴ـ دستگاه های عضو کارگروه ملی مکلفند نسبت به پیش‌بینی پست‌های سازمانی در ساختار اداری خود که مرتبط با طبیعت‌گردی در سطوح ستادی و استانی است با استفاده از ظرفیت‌های موجود و بدون توسعه تشکیلات یا ساختار جدید و با همکاری سازمان اداری و استخدامی کشور در چهارچوب قوانین و مقررات مربوط اقدام نمایند.
ماده ۵ ـ وظایف کارگروه ملی در زمینه فعالیت‌ها و طرح های مرتبط با مناطق و محدوده‌های طبیعی خاص در چهارچوب قوانین و مقررات، به شرح زیر است:
۱ـ تدوین سیاست‌های اجرایی، دستورالعمل‌های اجرایی و تخصصی و سازوکارهای نظارتی با مشارکت دستگاه های ذی‌ربط.
۲ـ تصویب و نظارت بر اجرای طرح های طبیعت‌گردی با رعایت ضوابط عرصه و حریم میراث طبیعی و تاریخی ـ فرهنگی ثبت‌شده.
۳ـ حمایت از طراحی و معرفی محصولات، مناطق و مسیر‌های جدید و مستعد طبیعت‌گردی در کشور و معرفی آنها در سطح ملی و بین‌المللی.
۴ـ معرفی و ویژند (برند)سازی تولیدات و محصولات محلی در سطح اثرگذاری طرح های طبیعت‌گردی.
۵ ـ حمایت و پشتیبانی از فعالان حوزه طبیعت‌گردی و تبادل تجربیات و ارتباطات در سطح بین‌المللی.
۶ ـ حمایت و پشتیبانی از طرح های توانمندسازی جوامع محلی در راستای توسعه طبیعت‌گردی.
۷ـ تهیه پیوستهای فرهنگی مورد نیاز طرح طبیعت‌گردی و تدوین دستورالعمل‌های الزم برای ساماندهی و نظارت بر گشت (تور)های طبیعت‌گردی.
۸ ـ بسترسازی و تسهیل شرایط حضور خانواده ها در طبیعت و ترویج سفرهای خانواده محور.
۹ـ برنامه‌ریزی جهت ایجاد بستر‌های لازم برای هوشمندسازی فرایندها و استفاده از ابزار رقومی در توسعه طبیعت‌گردی کشور.
۱۰ـ برنامه‌ریزی در زمینه سازوکارهای حفاظتی، نظارتی و اجرایی ظرفیت برد گردشگری در مقصدها و مناطق مستعد طبیعت‌گردی.
۱۱ـ تدوین دستورالعمل ساماندهی و نظارت بر بیراهه‌نوردی (آفرودسواری) در عرصه‌های طبیعی کشور.
ماده ۶ ـ دستگاههای عضو کارگروه ملی موظفند دستورالعمل و ضوابط مرتبط با طرح های طبیعت‌گردی در مناطق تحت مدیریت خود را در کارگروه ملی اعلام و نسبت به رفع موانع موجود اقدام نمایند.
ماده ۷ـ اجرای طرح های طبیعت‌گردی در اراضی ملی واقع در مناطق چهارگانه و تالاب های تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی با اولویت جوامع محلی و رعایت قوانین و مقررات طبق طرحی که به تصویب نهایی کارگروه ملی می‌رسد، انجام میشود. سازمان یادشده با رعایت ضوابط زیست‌محیطی، نسبت به انعقاد قرارداد استفاده از منافع فعالیت‌های تفرجی بدون واگذاری عرصه و اعیان و بدون ایجاد هرگونه حقوق مکتسبه، برای مدتی معین با قابلیت تمدید برای اشخاص مورد تأیید یا معرفی‌شده توسط وزارت اقدام می‌نماید.
تبصره ۱ـ کلیه طرح های طبیعت‌گردی در داخل مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، تابع ضوابط ابلاغی و برنامه مناطق تفرجی مندرج در طرح های مدیریت این مناطق می‌باشند.
تبصره ۲ـ طرح های طبیعت‌گردی مشمول گزارش ارزیابی اثرات زیست‌محیطی باید براساس مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست مورد ارزیابی محیط زیستی قرار گرفته و مجوز الزم را اخذ نمایند.
تبصره ۳ـ مشوق های حمایتی وزارت که منطبق با ضوابط دستگاه های عضو کارگروه ملی باشد، در عرصه‌های طرح های طبیعت‌گردی قابل تسری میباشد.
ماده ۸ ـ اجرای طرح های طبیعت‌گردی مصوب کارگروه ملی واقع در عرصه‌های تحت اختیار سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، منوط به انعقاد قرارداد با سازمان مذکور در قالب ماده (۳) قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب ۱۳۴۶ با اصلاحات بعدی است.
ماده ۹ـ سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور مکلفند در صورت عدم انجام تعهدات توسط مجری طرح، مراتب را به وزارت جهت پیگیری ایفای تعهدات توسط مجری اعلام نموده و در صورت عدم انجام تعهدات، اقدامات قانونی الزم را به عمل آورند. نظارت بر حسن جریان خدمات طبیعت‌گردی بر اساس طرح مصوب بر عهده وزارت میباشد.
تبصره ۱ـ تعهدات مجری در قبال وزارت برای اجرای طرح های طبیعت‌گردی باید به دستگاه های ذی ربط اعلام و در قراردادهای مربوط قید شود.
تبصره ۲ـ [اصلاحی ۱۴۰۳/۲/۲۶]
مجوز بهره‌برداری هرگونه فعالیت گردشگری مطابق ضوابط آیین‌نامه ایجاد، اصلاح، تکمیل، درجه‌بندی و نرخ‌گذاری تأسیسات گردشگری و نظارت بر آنها، موضوع تصویب‌نامه شماره ۷۵۷۹۱/۵۱۰۰۱هـ مورخ ۱۱/۶/۱۳۹۴ با اصلاحات بعدی آن و سایر مقررات گردشگری از سوی وزارت صادر میشود.
ماده ۱۰ـ اعتبارات مورد نیاز برای اجرای تعهدات این آیین‌نامه از محل اعتبارات مصوب مربوط دستگاه های عضو کارگروه ملی تأمین می‌گردد.
ماده ۱۱ـ وزارت مکلف است ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه با همکاری و مشارکت دستگاه های عضو کارگروه ملی شرح خدمات طرح های طبیعت‌گردی را تهیه و ابلاغ نماید.
ماده ۱۲ـ تصویب‌نامه شماره ۲۷۳۱۳/ت۳۳۴۷۲هـ مورخ ۱۳۸۴/۵/۵ با اصلاحات بعدی آن لغو می‌گردد.
معاون اول رئیس جمهور ـ محمد مخبر