[به موجب آیین‌نامه داخلی مجمع تشخیص مصلحت نظام، مصوب ۱۴۰۲ لغو شده است.]
فصل اول- کلیات
ماده ۱- مجمع تشخیص مصلحت نظام در اجرای بند (۱) و (۸) اصل یکصد ودهم و اصل یکصد و دوازدهم و موارد دیگر مذکور در قانون اساسی و نیز اجرای بیست وهفتم اسفندماه ۱۳۷۵ مقام معظم رهبری موظف به ((تشخیص مصلحت در موارد تعارض میان مصوبه مجلس و نظر شورای نگهبان)) می باشد و در مقام ((تعیین سیاستهای کلی نظام)) و دخل معضلات کشور)) و نیز موارد مهمی که ((رهبری به آن ارجاع کنند))، ((باتوجه به مجموع وظائف مقرر در قانون اساسی)) به عنوان ((هیات مستشاری عالی رهبری در نظام جمهوری اسلامی ایران)) انجام وظیفه می کند و جلسات آن به شرح مواد آتی- تشکیل می شود.
ماده ۲- مجمع برای انجام وظایف خود علاوه بر شورای مجمع که به شرح مواد (۱۹) و (۲۰) تشکیل می شود، دارای کمیسیونهای دائمی و کمیسیونهای خاص و دبیرخانه است.
ماده ۳- دبیر مجمع به یپشنهاد رئیس مجمع و موافقت مقام معظم رهبری توسط رئیس مجمع منصوب می شود و ریاست دبیرخانه را به عهده دارد.
فصل دوم- کمیسیونهای دائمی، کمیسیونهای خاص- چگونگی تشکیل و طرز کار
ماده ۴- به منظور فراهم آوردن اطلاعات دقیق مربوط به مباحث و مسائلی که در مجمع مطرح می شوند و آماده سازی آنها برای تصمیم گیری و نیز بهره گیری کامل از آخرین فرآورده های کارشناسی دستگاههای مسوول دولتی و استفاده از تحقیقات کاربردی، توسعه ای و بنیادی موسسات پژوهشی کشور، کمیسیونهای تخصصی دائمی و نیز کمیسیونهای خاص مرکب از اعضا تشکیل می شوند.
تبصره- کمیسیونها می توانند درصورت نیاز کمیسیونهای فرعی مرکب از چندتن از اعضای خود، تشکیل دهند.
ماده ۵- کمیسیونهای تخصصی دائمی عبارتند از:
۱- کمیسیون علمی، فرهنگی و اجتماعی.
۲- کمیسیون سیاسی، دفاعی و امنیتی.
۳- کمیسیون زیربنائی و تولیدی.
۴- کمیسیون اقتصاد کلان، بازرگانی و اداری.
۵- کمیسیون حقوقی و قضائی.
ماده ۶- اعضای کمیسیونهای تخصصی دائمی در نخستین جلسات مجمع با اعلام داوطلبی و رای مجمع تعیین می شوند. هریک از اعضا به استثنای رئیس مجمع لزوما در یک کمیسیون و درصورت تمایل در دو کمیسیون عضویت خواهند داشت.
ماده ۷- هر کمیسیون دارای یک رئیس، یک نائب رئیس و یک منشی خواهد بود. کمیسیون، رئیس و نائب رئیس و منشی خود را به مدت یکسال تعیین خواهد کرد، و تجدید انتخاب آنها برای سالهای بعد بلامانع است. منشی کمیسیون می تواند از اعضای مجمع یا خارج از آن انتخاب شود.
ماده ۸- جلسات کمیسیونها حداقل دو هفته یکبار تشکیل می شود. زمان تشکیل جلسات عادی کمیسیونها همه ساله در نخستین جلسه کمیسیون تعیین و به اطلاع کلیه اعضای مجمع می رسد. زمان تشکیل کمیسیونهای خاص نیز به همین ترتیب تعیین و اعلام می شود.
ماده ۹- جلسات کمیسیونهای دائمی و خاص بدون اطلاع لغو نمی شوند و درصورت عدم حضور رئیس کمیسیون، نائب رئیس جلسه را اداره می کند. درصورت غیبت رئیس و نائب رئیس، ریاست کمیسیون با مسن ترین عضو کمیسیون خواهد بود.
ماده ۱۰- درجلسات کمیسیونهای تخصصی دائمی و کمیسیونهای خاص اعضای کمیسیونهای دائمی، یا کمیسیونهای خاص باید به طور مستمر شرکت کنند. دیگر اعضای مجمع درصورت تمایل می توانند درجلسات هریک از کمیسیونهای دائمی و کمیسیونهای خاص بدون حق رای حضور یابتد.
ماده ۱۱- موضوعات نیازمند بررسی کمیسیونها از طریق رئیس مجمع ارجاع می شود. همچنین هریک از کمیسیونها می توانند در چارچوب وظائف خود با تصویب اکثریت اعضا، موضوعاتی را که قابل بررسی می دانند در کمیسیون مطرح نمایند. اولویت بررسی در کمیسیونها با موضوعاتی است که از طریق رئیس مجمع ارجاع می شود.
ماده ۱۲- منشی کمیسیون با هماهنگی رئیس کمیسیون دستور جلسه را تنظیم می کند. موضوعاتی که برای بررسی فوری به کمیسیون ارجاع می شود با اولویت و به ترتیب تاریخ ارجاع و موضوعات دیگر پس از آنها، به ترتیب وصول در کمیسیون مطرح می شوند.
ماده ۱۳- دبیرخانه مجمع باید دستور جلسه هر کمیسیون را حداقل ۴۸ ساعت قبل از تشکیل جلسه به اطلاع اعضای مجمع برساند. اعلام دستور جلسه و زمان تشکیل هر کمیسیون به منزله دعوت از اعضای کمیسیون است.
ماده ۱۴- جلسات کمیسیون با حضور اکثریت اعضا تشکیل می شوند و تصمیمات بااکثریت اعضای حاضر معتبرند.
ماده ۱۵- کمیسیونها می توانند در چارچوب وظائف خود از طریق دبیرخانه از کارشناسان بخش دولتی و خصوصی استفاده کنند.
ماده ۱۶- نظر کمیسیون همراه با امضای موافق و مخالف اعضا در صورتجلسه درج می شود، این نظر پس از تدوین به صورت گزارش، از طریق دبیرخانه برای رئیس مجمع فرستاده می شود.
ماده ۱۷- گزارش کمیسیونها باید حاوی شرح کامل موضوع ارجاعی به کمیسیون، چکیده و مفصل گزارشهای گروههای کارشناسی، مستندات قانونی با اطلاعاتی و کاربردی مباحث و گزارشها، خلاصه نظر اعضای کمیسیون، جمع بندی و نتیجه گیری و اظهارنظر نهایی کمیسیون باشد.
ماده ۱۸- نتیجه بررسی کمیسیونها به ترتیب وصول به دبیرخانه با تقسیم مسائل به موضوعات مربوط به تشخیص مصلحت و یا حل معضل و دیگر امور و نیز با تفکیک آنها به فوری و عادی، براساس دستور رئیس مجمع در دستور کار مجمع قرار می گیرد.
تبصره- درمواردی که حداقل پنج نفر از اعضا مجمع، موضوعی را فوری می دانند و نظر رئیس مجمع مخالف آن است، درمورد فوریت موضوع مجمع رای گیری می نماید.
فصل سوم شورای مجمع، حدنصاب، چگونگی تشکیل جلسات و طرزکار
ماده ۱۹- جلسات شورای مجمع به هنگام بحث در مصوبات مورد تعارض مجلس و شورای نگهبان (موضوع قسمت اول اصل یکصد ودوازدهم قانون اساسی) متشکل خواهد بود از همه اعضای مذکور در حکم مقام معظم رهبری (بندهای ۱ و ۲) این جلسات حداقل با حضور دوسوم (۲۳) اعضا رسمیت می یابند و تصمیمات با اکثریت مطلق عده حاضر معتبر خواهند بود.
ماده ۲۰- درموارد مربوط به بررسی و حل معضلات (موضوع بند۸ اصل یکصد ودهم) و تعیین سیاستهای کلی نظام (موضوع بند ۱ اصل یکصد و دهم) و دیگر اموری که رهبری به مجمع ارجاع می دهند (قسمت دوم اصل یکصد و دوازدهم) شورای مجمع متشکل خواهد بود از اعضای حقیقی، به اضافه ردیف الف و ج بند ۱ حکم بیست و هفتم اسفندماه، این جلسات حداقل با حضور دوسوم (۲۳) اعضا رسمیت می یابند و تصمیمات درموارد مربوط به معضلات و مسائل دیگر با اکثریت مطلق اعضای حاضر معتبر خواهند بود. درمواردی که اکثریت آرا حاصل نشود، نظرهای اعلام شده همراه با تعداد آرا درصورتجلسه درج می شود و به استحضار مقام معظم رهبری می رسد.
ماده ۲۱- جلسات عادی مجمع حداقل هر دوهفته یکبار تشکیل می شوند.
ماده ۲۲- تشکیل جلسات فوق العاده به یکی از دو صورت زیر امکان پذیر است.
الف- با تعیین وقت جلسه فوق العاده در جلسه عادی و تصویب آن.
ب- با نظر رئیس مجمع و یا با درخواست کتبی حداقل یک سوم (۱۳) اعضا (حسب مورد اعضای ماده ۱۹ و یا ماده ۲۰) همراه با تعیین موضوع.
ماده ۲۳- دستور جلسات عادی حداقل سه روز قبل از روز تشکیل جلسه با دستور رئیس مجمع از طریق دبیرخانه به اطلاع اعضا می رسد. وقت جلسات فوق العاده موضوع بند (ب) ماده ۲۲ را رئیس مجمع تعیین می کند و دستور جلسه قبل از تشکیل جلسه به اطلاع اعضا خواهد رسید و مدارک لازم همراه با دستور جلسه برای اعضا فرستاده خواهد شد.
تبصره- مسائل فوری نیز با نظر رئیس مجمع و یا پنج نفر از اعضا در جلسه قابل طرح می باشند.
ماده ۲۴- در هرجلسه اعضای مجمع با موافقت رئیس مجمع می توانند درمورد موضوعات مطروحه به عنوان قبل از دستور مسائلی را که مربوط به موضوع باشد مطرح نمایند.
ماده ۲۵- موضوعات مربوط به تشخیص مصلحت پس از طی مراحل زیر قابل طرح در مجمع اند: مصوبه مجلس شورای اسلامی ایران برای اظهارنظر به شورای نگهبان فرستاده می شود، شورای نگهبان چنانچه آن را خلاف موازین شرع یا قانون اساسی تشخیص دهد، نظر خود را به مجلس شورای اسلامی اعلام می نماید.
چنانچه مجلس شورای اسلامی بر نظر خود باقی بود و با اعلام رای، ضمن در نظر گرفتن مصلحت نظام، نظر شورای نگهبان را تامین نکرد و در نتیجه تعارض یپش آمد، مصوبه از طرف مجلس شورای اسلامی برای مجمع تشخیص مصلحت فرستاده می شود. رئیس جمهور نیز می تواند رسیدگی مصوبه را از مجمع بخواهد. رئیس مجمع هم در مواردی که لازم بداند مصوبه مورد تعارض را در دستور مجمع قرار می دهد.
ماده ۲۶- درخصوص معضلات نظام و سایر اموری از طرف مقام معظم رهبری به مجمع ارجاع می شود و یا تعیین سیاستهای کلی نظام نتیجه بحث و بررسی مجمع به صورت گزارش کامل به استحضار معظم له می رسد و پس از تایید و براساس تدبیر معظم له به مراجع مسوول ذی ربط ابلاغ خواهد شد.
مجمع به طور موردی و یا هر چندگاه یکبار فهرستی از موارد مربوط به سیاستهای کلی نظام را که قابل بحث درمجمع، تشخیص می دهد تنظیم می کند و پس از تایید مقام معظم رهبری برای بررسی در دستور مجمع قرار می دهد.
ماده ۲۷- هنگام طرح هریک از مباحث مربوط به تعارض میان مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان و همچنین معضلات و اموری که برای مشورت از طرف مقام معظم رهبری به مجمع ارجاع می شود و مسائل مربوط به سیاستهای کلی نظام ترتیب مذاکرات به شرح زیر خواهد بود:
الف- در مورد تعارض میان مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان پس از طرح و توضیح مسئله، یکی از اعضای شورای نگهبان و سپس رئیس کمیسیون مربوط در مجلس و آنگاه وزیر یا رئیس دستگاهی که موضوع مورد بحث به دستگاه وی مربوط می شود، توضیح لازم را خواهند داد. آنگاه دو موافق و دو مخالف اظهارنظر خواهندکرد و سپس رای گیری به عمل خواهد آمد.
ب- در مورد معضل که از سوی مقام معظم رهبری ارجاع می شود پس از طرح و توضیح مسئله وزیر یا رئیس دستگاه مربوط که معضل را مطرح کرده است توضیح خواهد داد و سپس دو موافق و دو مخالف اظهارنظر خواهندکرد و آنگاه رای گیری به عمل خواهدآمد.
پ- در مورد سیاستهای کلی نظام و مواردی که برای مشورت از طرف مقام معظم رهبری ارجاع می شود پس از طرح و توضیح مسئله، و اظهارنظر دو موافق و دو مخالف رای گیری به عمل خواهد آمد.
تبصره ۱- در هر سه حالت چنانچه پس از توضیحات، گزارش مطرح شد، مخالف نداشته باشد، موافق یا موافقان تشخیص رئیس جلسه می توانند اظهارنظر کنند. همچنین درصورتی که به تشخیص رئیس جلسه اظهارنظر بیش از دو موافق و دو مخالف ضرورت داشته باشد، مذاکرات تا اعلام کفایت آن از طرف رئیس ادامه می یابد.
تبصره ۲- درمواردی که اعضا با ادامه مذاکرات یا کفایت مذاکرات موافقت داشته باشند برای ادامه یا کفایت مذاکرات رای گیری به عمل خواهد آمد.
ماده ۲۸- درموارد تعارض میان نظر شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی که منجربه اصلاح ماده یا مواد مورد اختلاف می شود، چنانچه اصلاح یادشده مستلزم انجام اصلاحاتی در ماده یا مواد دیگر باشد مجمع این اصلاحات را درحد ضرورت اعمال خواهد کرد.
ماده ۲۹- در هنگام رسیدگی به مسائل مربوط به تشخیص مصلحت و در مواردی که اعضای مجمع رای دادن به موضوع مورد اختلاف رامشروط به اصلاح بخشی دیگر از مواد مصوبه نمایند که آن بخش مواجه با مخالفت شورای نگهبان نبوده است، مجمع موضوع را به استحضار مقام معظم رهبری می رساند و درصورت موافقت معظم له نسبت به بررسی بخش مورد نظر اقدام خواهد کرد.
ماده ۳۰- تصمیمات مجمع توسط دبیرخانه تنظیم و تدوین می شود و پس از ملاحظه و تایید رئیس مجمع به شرح زیر در خصوص آنها اقدام می شود.
۱- مصوبات مربوط به تشخیص مصلحت در موارد اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان، به صورت ماده واحده و یا مواد و تبصره تنظیم و با امضای رئیس مجمع به ریاست مجلس شورای اسلامی ابلاغ می شود.
۲- مصوبات مربوط به حل معضلات به صورت ماده واحده و یا مواد و تبصره تدوین و تنظیم می شوند نتایج تبادل نظر و رای نهایی مجمع در این موارد به محضر مقام معظم رهبری گزارش تا برای چگونگی ابلاغ آن برای اقدام یا اطلاع تصمیم گیری شود و به مجمع اعلام گردد.
۳- مسائل مربوط به تعیین سیاستهای کلی و امور مهمی که از طرف مقام معظم رهبری به مجمع ارجاع می شوند، به صورت گزارش کامل، همراه با چکیده آن و نیز نظر مشورتی نهایی مجمع، تنظیم و با امضای رئیس مجمع برای استحضار مقام معظم رهبری فرستاده می شود و سپس براساس نظر معظم له اقدام بعدی صورت می گیرد.
فصل چهارم دبیرخانه
ماده ۳۱- به منظور تنظیم کار کمیسیونهای دائمی و کمیسیونهای خاص و برقراری ارتباط با دستگاههای مسوول دولتی و نهادها و موسسات عمومی غیردولتی و استفاده کامل از فرآورده های کارشناسی آنها و نیز ارتباط مستمر با شوراهای مشورتی و نظارت بر کارهای اداری و کارشناسی کمیسیونها و ایجاد گنجینه اطلاعات کارآمد از مطالعات و تحقیقات و گزارشهای مهم کارشناسی مربوط به مسائل ایران و جهان و هم چنین نظارت بر حسن اجرای سیاستهای کلی که به تایید مقام معظم رهبری رسیده است و یپگیری آنها و نیز ابلاغ مصوبات و تصمیم ها و تدوین صورت مشروح مذاکرات و دیگر امور اداری و اجرایی مجمع دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام تشکیل می شود. مسوولیت دبیرخانه یا دبیر مجمع است که ریاست دبیرخانه را به عهده خواهد داشت.
ماده ۳۲- دبیر مجمع زیرنظر ریاست مجمع انجام وظیفه می کند و درموارد لازم رابط مجمع با مقام معظم رهبری است.
ماده ۳۳- دبیرخانه، درموارد لازم زیرنظر دبیر مجمع کمیسیونها و کمیته هایی را با شرکت کارشناسان تشکیل می دهد تا گزارشهای دستگاههای مسوول دولتی را ارزیابی کنند و آنها را برای طرح در کمیسیونهای مجمع آماده سازند.
ماده ۳۴- دبیر مجمع برای اداره امور دبیرخانه و نیز کمیسیونها و نظارت و یپگیری تصمیم ها و سیاستهای مورد تایید مقام معظم رهبری و هم جنین دیگر امور اداری و مالی مجمع تشکیلات لازم را تدوین می کند این تشکیلات باید به تایید ریاست مجمع برسد.
ماده ۳۵- این آیین نامه در جلسه مورخ ۱۳۷۶/۸/۳ مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسید و در تاریخ ۱۳۷۶/۹/۵ مورد تایید مقام معظم رهبری قرار گرفت.