فصل اول – کلیات
۱– باستناد ماده ۴۷ قانون کار آئین نامه تأسیس مراکز بهداشت کار در کارگاهها بمنظور انجام مقاصد زیر تهیه و تصویب میشود:
الف- تأمین سلامت و بهداشت جسمی و روانی کارگران در هر شغلی که باشند و ارتقاء سطح آن
ب- پیشگیری از حوادث و بیماریهای ناشی از کار و حفاظت کارگران از خطراینکه سلامتی آنان را تهدید مینماید.
ج- بکار گماردن کارگران بکاری که متناسب با استعداد جسمی و روانی آنان باشد و به عبارت دیگر تطبیق کار با کارگر و بالعکس.
۲– از نقطه نظر این آئین نامه اصلاح «مرکز بهداشت کار در کارگاه» بمراکزی اطلاق میشود که در محل کار یا در نزدیکی آن تشکیل گردیده و فعالیت عمده و اسامی آنها امور بهداشتی و پیشگیری بیماریها و حوادث ناشی از کارباشد.
۳– با توجه به اهمیت کارگاه مرکز بهداشت کار میتواند منحصر بیک کارگاه بوده (مرکز مستقل) و یا مشترک بین چند کارگاه (مرکز مشترک بهداشت کار) باشد. مرکز مشترک ممکن است صنفی یا منطقه ای باشد.
۴– تعیین نوع مرکز مشترک بهداشت کار بوسیله پزشک بازرس کار منطقه و درصورت نبودن پزشک مزبور توسط اداره بهداشت صنعتی وزارت کار و امور اجتماعی تعیین میشود.
۵– مراکز مشترک بهداشت کار نمیتوانند از قبول عضویت کارگاهی که واحد شرایط باشد امتناع نمایند.
۶– مراکز بهداشت کار اعم از مستقل و مشترک بوسیله یک یا چند پزشک اداره میشود. در صورت تعدد پزشکان باید یکی از آنها بعنوان سرپرست اداره میشود. درصورت تعدد پزشکان باید یکی از آنها بعنوان سرپرست مرکز بهداشت تعیین شود.
۷– پزشکان کارگاهها باید دارای اطلاعات کافی در زمینه بهداشت کار باشند و مادام که متخصص بهداشت کار برای اشتغال در کلیه کارگاهها وجود نداشته باشد پزشکان عمومی پس از طی دوره همکاری وزارت بهداری و سایر مؤسسات صلاحیت دار تشکیل میگردد میتوانند عهده دار امور مراکز بهداشت کار باشند.
۸– وزارت کار و امور اجتماعی داشتن دیپلم بهداشت کار را برای مسئولین مراکز بهداشت کار بتدریج و باتوجه به امکانات اجباری اعلام مینماید و برای کارگاههائی که خطرات شغلی بیشتری دارند اولویت قائل میگردد.
۹– پس از اعلام مراتب مندرج در بند ۸ پزشکانی که با طی دوره اختصاصی در مراکز بهداشت کار مشغول انجام وظیفه میباشند در صورتیکه بخواهند بکار خود ادامه دهند باید دوره تکمیلی بهداشت کار را بگذارنند.
وزارت کار و امور اجتماعی حتی الامکان تسهیلات لازم را برای انجام این امر فراهم خواهد آورد.
فصل دوم – سازمان
ماده ۱– کارگاههای مشمول قانون کار باید دارای مراکز بهداشت کار باشند این مراکز باید طبق مقررات این آئین نامه تشکیل گردیده و مورد تائید و قبول وزارت کار و امور اجتماعی قرار گیرد.
ماده ۲– مادام که ایجاد فوری مراکز بهداشت کار در کلیه کارگاهها و مؤسسات میسر نباشد این مراکز در وهله اول و حداکثر در مدت دو سال از تاریخ تصویب این آئین نامه در کارگاههای زیر تشکیل میگردد.
الف- در کارگاههائیکه تعداد کارگران آن بیشتر از ۲۰۰ متر باشد
ب- در کارگاههائیکه از لحاظ حفظ سلامتی کارگر مستلزم مراقبت مخصوص است.
تبصره – نوع کارگاهائی که اشتغال در آنها مستلزم مراقبت مخصوص است از طرف وزارت کار و امور اجتماعی تعیین و اعلام خواهد شد.
ماده ۳– تعداد پزشکان بهداشت کار به نسبت تعداد کارگران و برطبق حداقل وقتیکه پزشک باید صرف رسیدگی باین کارگاهها نماید بشرح زیر تعیین میشود.
الف- برای کارگاههائیکه اشتغال در آن مستلزم مراقبت مخصوص بوده و یا حداقل ۱۰ درصد کارگران آن زدن یا کارآموز باشند حداقل یک ساعت کار پزشک برای ۱۰ نفر کارگر در ماه
ب- برای سایر کارگاهها و مؤسسات بازرگانی و غیره یک ساعت کار پزشک برای ۲۰ نفر کارگر در ماه.
ماده ۴– درصورتیکه ساعات کار لازم براساس ماده ۲برابر یا بیش از چهل ساعت کار در هفته برای یک پزشک باشد در آن کارگاه باید مرکز مستقل بهداشت کار تشکیل گردد که شامل یک یا چند پزشک باشد.
اگر ساعت کار لازم کمتر از حد فوق باشد کارفرما میتواند مرکز مستقل بهداشت کار تشکیل دهد یا در مرکز مشترک بهداشت کار شرکت نماید
تبصره – ساعت خدمت پزشکان تمام وقت براساس ۴۰ ساعت کار در هفته محاسبه میگردد.
فصل سوم – وظایف
مبحث اول – آزمایش های اولیه استخدامی
ماده ۵– کارگران و کارآموزان قبل از اشتغال بکار یا کارآموزی باید مورد آزمایشهای پزشکی قرار گیرند این آزمایش ها شامل پرتو نگاری و یقین نیز خواهد بود مگر در نقاطی که به تشخیص وزارت کار امکان انجام پرتو نگاری وجود نداشته باشد.
این آزمایش ها باید در درجه اول نکات زیر را مشخص نماید:
1- اعتیاد به الکل و مواد مخدره
2- ابتلا به بیماری روانی
3- ابتلا به بیماری سل ریوی یا بیماریهای مسری دیگر
4- قدرت انجام کار مورد نظر
ماده ۶– پس از انجام آزمایش های مندرج در ماده ۵ درصورت پذیرش برگ گواهی صلاحیت اشتغال بکار از طرف پزشک کار صادر و به کار فرما داده میشود که در پرونده کارگر بایگانی و در هنگام بازرسی در اختیار بازرسان کار گذاشته شود. علاوه بر گواهی فوق نتیجه آزمایش ها در برگ آزمایش پزشکی که حاوی تمام نکات باشد منعکس میگردد. این برگ آزمایش که جزء اسرار پزشکی محسوب میگردد فقط ممکنست در اختیار پزشک کارگاه و پزشک بازرسی کار و یا مقامات پزشکی صلاحیت دار قرار گیرد
تبصره ۱– مواردی که اعلام بیماری اجباری است از این قاعده مستثنی است
تبصره ۲– نمونه برگ آزمایش و گواهینامه توسط وزارت کار تعیین و اعلام خواهد شد.
مبحث دوم – آزمایشهای ادواری
ماده ۷– کارگران کارگاه باید لااقل سالی یک بار مورد معاینه پزشکی قرار گیرند و نتایج آزمایش در پرونده پزشکی آنها منعکس گردد.
ماده ۸– پزشک کار باید ترتیبی دهد که کارگران شاغل در کارهای سخت و زیان آور و کارگران کمتر از ۱۸ سال- زنان باردار- مادران شیرده و معلولین تحت مراقبت مخصوص قرار گیرند- فواصل تجدید معاینات این افراد نیز از طرف پزشک تعیین خواهد شد- کارفرما مکلف است نسبت بانجام دستورات پزشک کار در این موارد اقدام لازم بعمل آورد.
مبحث سوم
آزمایشهای پزشکی در موقع شروع مجدد بکار
ماده ۹– بعد از غیبت مربوط به بیماریهای حرفه ای و حوادث ناشی از کار یا غیبت بیش از سه هفته مربوط به بیماری های غیر حرفه ای یا غیبت های مکرر آزمایش پزشکی قبل از شروع مجدد بکار اجباری خواهد بود. این آزمایش باید مشخص نماید که کارگر میتواند بکار قبلی استغال یابد یا لازم است موقتاً یا برای همیشه بشغل دیگری اشتغال ورزد.
مبحث چهارم – آزمایشهای تکمیلی
ماده ۱۰– درصورتیکه پزشک کار تشخیص دهد آزمایشهای تکمیلی دیگری از قبیل آزمایشهای غیر بالینی از کارگر باید بعمل آید کارفرما مکلف است هزینه مربوط باین آزمایشها را تأمین نماید.
تبصره – مدت زمان لازم برای کلیه آزمایشهای پزشکی جزو مدت و ساعات کار و یا اضافه کار کارگران محسوب میشود.
مبحث پنجم – مراقبت های بهداشتی کارگاه
ماده ۱۱– در موارد زیر نظارت و مراقبت بعهده پزشک مرکز بهداشت کار بوده و کارفرما مکلف بانجام دستورات پزشک میباشد.
الف- بهداشت عمومی کارگاه از نظر وضع بهداشتی ساختمان- نظافت آب آشامیدنی- حمام- دستشوئی- رخت کن- مستراح- دفع زباله- فاضل آب و همچنین بهداشت تأسیسات مربوط به رفاه کارگران از قبیل باشگاه- آشپزخانه- سالن غذا خوری- شیر خوارگاه آسایشگاه تغذیه و طرز تهیه و توزیع غذای مصرفی کارگران
ب- بهداشت محیط کار نسبت به کلیه عوامل فیزیکی و شیمیائی و بیولوژیکی که ممکن است ملامت کارگران را مختل سازد مانند گرد و غبار- بخارات و گازهای زیان آور- تشعشعات و صدا- حرارت- رطوبت- نور تهویه و ارتعاش
ج- انجام نمونه برداری و آزمایشهای لازم
د- بهبود شرایط کار از نظر اثرات نامطلوبی که کارگران به مناسبت شغل سن- جنس- ساعت کار- میزان کار و مسائلی از قبیل نوبت کاری کارمزدی و تسلسل کارها با آن مواجه میشوند
مبحث ششم- کمک های اولیه و مراقبت های فوری
ماده ۱۲– انجام کمک های اولیه در مورد تصادفات و حوادث کار و مراقبت های فوری درباره مسمومیت ها و بیماریهای اتفاقی بمنظور جلوگیری از تشدید وضع بیمار حادثه دید.
ماده ۱۳– مراکز بهداشت کار باید آماده برای پذیرش فوری مصدومین و مسمومین باشد مراکز بهداشت کار موسسات صنعتی که باقتضاء شرایط کار ممکن است مخابراتی از قبیل مسمومیت- خفگی بعلت گازها- سوختگی- برق گرفتگی و غیره داشته باشند باید مجهز به وسائل نجات حادثه دیده مخصوصاً سرم- اکسیژن- مقویات قلبی و تنفسی و همچنین افراد ورزیده و آشنا به نحوه تنفس ممنوعی باشند
کارفرما مکلف است لوازم مورد نیاز را تهیه و در اختیار مرکز بهداشت کار بگذارد.
مبحث هفتم – تکالیف مشورتی
ماده ۱۴– پزشک مسئول مرکز بهداشت کار مشاور بهداشتی مدیر کارخانه و عضو کمیته حفاظت و بهداشت کارگاه بوده و در جلسات کمیته های مزبور شرکت و در آنچه مربوط بامور بهداشتی و شرایط کار باشد اظهارنظر میکند.
کارفرما موظف است پیشنهادهای بهداشتی مسئول مرکز بهداشت کار را اجرا نماید درصورت عدم توافق نظر پزشک بازرس کار منطقه در این موارد قطعی خواهد بود
ماده ۱۵– هرگونه تغییر در تکنیک یا در نوع مواد اولیه و محصول تهیه شده باید باطلاع مسئول مرکز بهداشت کار برسد تا درصورتیکه تغییر مزبور از لحاظ بهداشتی مضر تشخیص گردد طبق ماده ۱۴ تذکر لازم به کارفرما داده شود
مبحث هشتم – مطالعات و بررسیها
ماده ۱۶– مرکز بهداشت کار باید با بررسی علل و منشاء غیبت کارگران راههای پیشگیری از حوادث و بیماری هائی را که موجب تعطیل کار و غیبت کارگران شده است تعیین و پیشنهاد نماید
ماده ۱۷– مرکز بهداشت کار باید پرونده پزشکی برای کارگران تنظیم نماید و آمارهای مربوط به حوادث و بیماریهای ناشی از کار و اطلاعات مربوط بشرایط بهداشتی کارگاه و خدمات مرکز بهداشت کار را بطور مرتب تهیه و بمنظور بررسی نگهداری نماید.
ماده ۱۸– مسئول مرکز بهداشت کار موظف است درصورت مشاهده بیماری های شغلی و حوادث ناشی از کار مراتب را به مراجع ذیصلاحیت اعلام نماید بعلاوه وقتی پزشک بیماری شغلی خطرناکی در کارگری مشاهده نمود و تشخیص قطعی گردید باید مراتب را بنحو مقتضی با خود کارگر در میان بگذارد.
تبصره – نمونه فرم های مخصوص گزارش و اعلام بیماری های شغلی از طرف وزارت کار و امور اجتماعی تهیه و در دسترس مراکز بهداشت کار گذاشته میشود.
ماده ۱۹– شرکت در مطالعه و طبقه بندی مشاغل بمنظور نظارت بر تطابق کار یا کارگر و واگذاری کارهای مناسب بکار گران مخصوصاً کارگران معلول باتوجه به توانائی جسمی و روانی آنان از وظایف پزشک کار است و کارفرما مکلف است موجبات انجام آنرا فراهم نماید.
فصل چهارم
انتخاب و استخدام پزشکان
ماده ۲۰– پزشک کار بوسیله کارفرما یا کارفرمایان انتخاب و طبق قرار دادی مشغول کار میشود در قرار داد مزبور باید تمام نکات و کلیه وظایف ناشی از این آئین نامه و شرایط استخدامی مخصوصاً مدت قرار داد کاملا تصریح گردد.
یک نسخه از قرار داد تنظیمی باید باداره بازرسی کار منطقه فرستاده شود.
فصل پنجم – امور پرستاری
ماده ۲۱– مرکز بهداشت کار باید در تمام اوقات کار دارای پرستار دیپلمه یا بهیار آشنا بامور بهداشت صنعتی و حوادث ناشی از کار باشد.
ماده ۲۲– تعداد پرستاران یا بهیاران برای مراکزی که دارای یک پزشک هستند حداقل دو نفر و برای مراکزی که بیش یک پزشک دارند باید برای هریک نفر پزشک که اضافه میشود یک پرستار یا بهیار اضافه در نظر گرفته شود.
ماده ۲۳– ساعت کار پرستاران باید طوری تنظیم گردد که حداقل یک پرستار یا بهیار در تمام اوقات کار در مرکز بهداشت کار حاضر باشد.
ماده ۲۴– وظایف پرستاران یا بهیاران مراکز بهداشت کار بشرح زیر است:
1- انجام امور اداری مرکز بهداشت کار زیر نظر پزشک مسئول مرکز
2- انجام کمک های مقدماتی و فوری پزشکی
3- کمک به بیماران در انجام دستورات درمانی پزشکان.
4- کمک در معاینات پزشکی بپزشک بهداشت کار.
5- نظارت در امور بهداشتی کارگاههای مربوطه زیر نظر پزشک بهداشت کار.
6- همکاری در اجرای برنامه های آموزش بهداشت در کارگاههای مربوطه.
7- همکاری در اجرای برنامه های سالم سازی محیط کار و پیشگیری حوادث.
8- انجام خدمات مشورتی در غیاب پزشک بهداشت کار.
9- تنظیم و نگهداری پرونده های پزشکی و تهیه گزارشها و آمار.
10- نظارت بر امور کمکهای اولیه در مرکز بهداشت کار و کارگاهها.
فصل ششم
محل و لوازم مرکز بهداشت کار
ماده ۲۵– مرکز بهداشت کار باید در محل مناسبی داخل کارگاه یا در مجاورت آن قرار داشته و دارای قسمت های زیر باشد.
1- در مراکزی که فقط بوسیله یک پزشک اداره میشود:
الف- حداقل دو اطاق که وسعت هر یک از ۱۶ متر مربع کمتر نباشد.
ب- اطاق یا محل مناسبی برای انتظار.
ج- سرویس های دستشوئی. دوش آب سرد و گرم و توالت بهداشتی.
د- اطاقها باید دارای دستشوئی مجهز یا آب سرد و گرم تهویه مناسب و روشنائی کافی و وسائل لازم جهت گرم کردن و خنک کردن بوده و طوری ساخته شده باشد که هیچگونه صدائی مانع معاینات پزشکی نگردد.
2- در مراکزی که بیش از یک پزشک دارند اطاق برای هر یک از پزشکان اضافه در نظر گرفته شود بعلاوه تعداد متناسب کابین برای تعویض لباس و یک اطاق کوچک برای مراقبت بیماران فراهم باشد.
3- کارگاههائی که از مرکز بهداشت کار مشترک استفاده مینمایند باید دارای اطاق مناسبی جهت انجام کمکهای اولیه در کارگاه باشند.
ماده ۲۶– صورت لوازم و وسائل مورد نیاز مراکز بهداشت کار و همچنین صورت کارگاه هائی که کار در آنها مستلزم مراقبت مخصوص است از طرف وزارت کار و امور اجتماعی تهیه و در اختیار کارفرمایان گذارده میشود.
ماده ۲۷– متخلفین اجرای مقررات این آئین نامه مشمول شق دوم از ماده ۶۰ قانون کار مصوب اسفندماه ۱۳۳۷ خواهند بود.
ماده ۲۸– آئین نامه تأسیس مراکز بهداشت کار که مشتمل بر شش فصل و ۲۸ ماده و ۶ تبصره میباشد باستثناد ماده ۴۷ قانون کار تدوین و در سیصد و پنجاه و هفتمین جلسه شورایعالی حفاظت فنی مورخ ۲۰/۵/۴۹ به تصویب نهائی رسید و قابل اجرا میباشد.