شورای عالی انرژی کشور در جلسه مورخ ۱۴۰۰/۴/۷، به منظور عملیاتی نمودن آیین نامه اجرایی “ایجاد بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست” به شماره ۱۷۴۶۷۱۰ مورخ ۱۹ /۱۲ /۱۳۹۶ مصوب شورای عالی انرژی، دستورالعمل اجرایی آیین نامه بازار بهینه‌سازی انرژی و محیط زیست را به شرح زیر تصویب نمود:
۱– تعاریف و علائم اختصاری
الف – آیین نامه:
آیین نامه ایجاد بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست، موضوع مصوبه شماره ۱۷۴۶۷۱۰ مورخ ۱۹ /۱۲ /۱۳۹۶ شورای عالی انرژی کشور می باشد.
ب – بازار:
بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست، مطابق تعریف بند (۲، ۱) آیین نامه
ج – کمیسیون:
کمیسیون صرفه جویی انرژی مطابق تعریف بند (۳، ۱) آیین نامه
د- نهاد:
نهادهای تخصصی و فنی بهینه سازی انرژی و محیط زیست مطابق تعریف بند (۴، ۱) آیین نامه
ه- دبیرخانه نهاد:
شرکت بهینه سازی مصرف سوخت در خصوص طرح های صرفه جویی گاز طبیعی یا سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق در خصوص طرح های صرفه جویی برق می باشد. و برای اختصار در این دستور العمل “دبیرخانه” نامیده می شود.
و- گواهی :
گواهی صرفه جویی انرژی مطابق تعریف بند (۵، ۱) آیین نامه
ز – ناشر:
شرکت های عرضه کننده حامل های انرژی مطابق تعریف بند (۶، ۱) آیین نامه
ح – نظام نامه:
نظام نامه ثبت، اندازه گیری، راستی آزمایی و تایید صرفه جویی انرژی و کاهش انتشار آلاینده ها و گازهای گلخانه ای مطابق بندهای (۱، ۱، ۴)، (۱، ۲، ۴) و (۱، ۳، ۴) آیین نامه
ط – اندازه گیری و صحه گذاری (M&V) :
عبارت است از فرآیند طرح ریزی، ارزیابی طرح، اندازه گیری، جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها، به منظور صحه گذاری و گزارش دهی صرفه جویی انرژی واقعی و قابل اعتماد و نیز کاهش انتشار آلاینده ها و گازهای گلخانه ای ناشی از بکارگیری اقدامات و راهکارهای بهینه سازی انرژی در مرزهای معین یک سیستم که در این نظام نامه برای اختصار (M&V) نامیده می شود.
ی – متقاضی:
مصرف کنندگان انرژی، سرمایه گذاران عامل صرفه جویی یا شرکت های خدمات انرژی می باشند که تمایل به سرمایه گذاری در طرح های بهینه سازی در قالب بازار و اخذ گواهی در قبال اقدامات بهینه سازی مصرف انرژی را دارند.
ک – کارگروه نهاد:
کارگروهی متشکل از نمایندگان نهاد مطابق تعریف بند (۴، ۱) آیین نامه بعلاوه نماینده شرکت ملی گاز ایران (بدون حق رای) و شرکت توانیر (بدون حق رای) می باشد که در این دستورالعمل به جهت رعایت اختصار “کارگروه” نامیده می شود.
۲– هدف از تدوین این دستور العمل در راستای مفاد بند (۱، ۱، ۳) آیین نامه، تعیین مقررات اجرایی در جهت تشکیل بازار متمرکز صدور و مبادله گواهی های صرفه جویی انرژی در چارچوب قوانین و مقررات حاکم بر بازار بورس انرژی ایران و در جهت بهینه سازی مصرف انرژی در کشور می باشد.
۳– راهکارهای بهینه سازی انرژی و محیط زیست و اقدامات واجد شرایط صدور گواهی در بازار به تفکیک حوزه های صرفه جویی انرژی شامل ساختمان، کشاورزی، حمل و نقل، صنعت، پالایش و پتروشیمی، تبدیل و توزیع انرژی و … توسط وزارت خانه های نفت و نیرو و با همکاری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران حداکثر یک ماه پس از ابلاغ این دستورالعمل تهیه و حسب مورد جهت اجرا توسط وزرای مربوط ابلاغ می شود.
۴– سقف زمانی دوره صدور گواهی به تفکیک حوزه های صرفه جویی انرژی (شامل ساختمان، کشاورزی، حمل و نقل، صنعت، پالایش و پتروشیمی، تبدیل و توزیع انرژی)، با در نظر گرفتن دوره بازگشت سرمایه، عمر مفید تجهیزات، سود رایج بانکی، نرخ تسعیر ارز، ریسک سرمایه گذاری به پیشنهاد کمیسیون به تصویب شورای اقتصاد خواهد رسید.
تبصره– بازنگری سقف زمانی دوره صدور با پیشنهاد کمیسیون به تأیید شورای اقتصاد می رسد.
۵– دوره متناسب برای صدور گواهی هر طرح در سقف دوره مصوب شورای اقتصاد و بر حسب اقدامات پیش فرض در گزارش امکان سنجی طرح و با لحاظ هزینه های سرمایه گذاری متقاضی (اصل و فرع با احتساب سود بانکی مصوب شورای پول و اعتبار) و اختلاف قیمت زمانی تعرفه پایه محل صرفه جویی و تعرفه بیشینه بخش مصرف کننده همان حامل تعیین و با پیشنهاد کارگروه به تصویب کمیسیون می رسد.
تبصره: منظور از تعرفه بیشینه بخشی، حداقل ۹۰% تعرفه حوزه ای است که بیشترین قیمت حامل را پرداخت می نماید.
۶– گردش کار بازار مطابق نظام نامه ابلاغی توسط کمیسیون خواهد بود.
۷– متقاضی پس از دریافت گواهی مجاز است در چارچوب ضوابط بورس انرژی اقدام به فروش گواهی به هریک از بخش های مصرف کننده همان حامل نماید.
۸– گواهی فقط در اختیار متقاضیانی قرار می گیرد که فاقد بدهی معوق به عرضه کنندگان انرژی باشند.
۹– صدور گواهی در مقاطع زمانی سه ماهه تا اتمام دوره زمانی طرح و در سقف دوره مصوب شورای اقتصاد برای متقاضی انجام می شود.
۱۰ – سقف تعهدات ناشر ۲۰ میلیون مگاوات ساعت گواهی برق و ۱۰ میلیارد مترمکعب گواهی گاز طبیعی می باشد.
تبصره– پس از تکمیل تعهد ناشر، وزارت خانه های نفت و نیرو مجازند درخواست خود را برای افزایش سقف تعهدات ناشر به همراه گزارش تحلیلی عملکرد بازار به کمیسیون ارسال نمایند. کمیسیون موظف است حداکثر ظرف مدت یکماه درخواست طرح شده را بررسی و نتیجه را اعلام نماید.
۱۱– شرکت ملی گاز ایران و شرکت توانیر مکلفند در اجرای آیین نامه، سالانه نسبت به صدور گواهی به میزان حداقل ۱۰ (ده) درصد کاهش رشد مصرف برق و گاز طبیعی اقدام نمایند.
۱۲– هزینه انجام فرآیند M&V در هزینه های سرمایه گذاری هر طرح لحاظ و بر اساس قرارداد سه جانبه مبتنی بر عملکرد بین متقاضی، شرکت M&V و شرکت بهینه سازی مصرف سوخت یا سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق، توسط متقاضی پرداخت می شود.
۱۳– متقاضیانی که معیارهای مصوب مصرف انرژی را رعایت ننموده و بیش از آن مصرف کرده باشند می توانند تمام یا بخشی از مصرف اضافی حامل انرژی خود را از طریق خرید گواهی از بازار تامین نمایند.
تبصره– امکان ارائه گواهی توسط مصرف کنندگان بجای جرائم مصرف خارج از معیار قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی وجود دارد.
۱۴– در صورت درخواست متقاضی، ناشر و شرکت های انتقال و توزیع موظفند معادل حامل گواهی را در شبکه انرژی رسانی و در صورت وجود ظرفیت تحویل نمایند.
۱۵– ناشرین مکلفند در راستای افزایش بهره وری انرژی در کشور، از طریق ساز و کار بورس انرژی، میزان انرژی معادل صرفه جویی شده مطابق گواهی را با نرخ انتقال (نرخ ترانزیت) معادل صفر به متقاضی تحویل نمایند.
۱۶– در راستای حمایت از سرمایه گذاری بخش خصوصی در پروژه های بهینه سازی انرژی و محیط زیست در چارچوب بازار، کمیته ای متشکل از وزارتخانه های نفت و نیرو، اتاق بازرگانی ( به عنوان نماینده بخش خصوصی)، اتاق تعاون و سازمان بورس و اوراق بهادار، کف قیمت مبادله گواهی به تفکیک برق و گاز طبیعی در نظام عرضه و تقاضای گواهی را تعیین به شرکت بورس انرژی جهت اجرا اعلام نمایند.
۱۷– به منظور حمایت از تامین مالی اجرای پروژه های بهینه سازی انرژی و محیط زیست بازار، ناشرین، شرکت بهینه سازی مصرف سوخت، سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق و سازمان حفاظت محیط زیست مجازند از محل اعتبارات داخلی و عمرانی، نسبت به پرداخت یارانه سود تسهیلات، وجوه اداره شده و کمک های مالی صندوق های موجود نظیر صندوق ملی محیط زیست اقدام نمایند.
۱۸– شرکت بورس انرژی ایران با همکاری سایر نهادهای ذیربط موظف است در راستای تحقق سیاست گذاری های صورت گرفته در حوزه افزایش بهره وری انرژی در کشور، بسترها و ساز و کارهای لازم را به منظور معاملات گواهی فراهم آورد.
۱۹– شرکت های M&V از بین شرکت های مشاور صاحب صلاحیت مرتبط با انرژی، رتبه بندی شده توسط سازمان برنامه و بودجه کشور با حداقل رتبه ۳ انتخاب می شوند.
۲۰ – ملاک پذیرش طرح ها توسط نهاد، اثبات تحقق صرفه جویی سالانه تجمیعی حداقل ۰۰۰ /۱۰۰ مترمکعب گاز یا حداقل ۵۰ مگاوات ساعت برق و یا ۵۰ درصد مجموع انرژی معادل مقادیر مذکور (در طرح های صرفه جویی توامان برق و گاز) در گزارش امکانسنجی طرح می باشد.
۲۱– امکان تبدیل گواهی (برق به گاز و بالعکس) وجود نداشته و تحویل حامل صرفه جویی شده مطابق حامل درج شده بر روی گواهی انجام می شود.
۲۲– استخراج کنندگان رمز ارزها قابلیت استفاده از گواهی و دریافت برق صرفه جویی شده ما به ازای گواهی را ندارند لذا تعرفه این بخش به عنوان تعرفه بیشینه بخش برق موضوع بند (۵) لحاظ نمی شود.
۲۳– به وزارتخانه های نفت و نیرو اجازه داده می شود با درخواست متقاضی ضمن اخذ تضامین لازم، گواهی معادل کل صرفه جویی طرح را در نیمه عمر صرفه جویی طرح صادر نمایند.
تبصره– ملاک محاسبه صرفه جویی نیمه دوم عمر طرح حداکثر معادل عملکرد صرفه جویی در نیمه اول عمر طرح می باشد.
۲۴ – وزارت خانه های نفت و نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست موظفند به منظور پایش بازار توسط کارگروه، اطلاعات مورد نیاز بازار را در سامانه ای که توسط معاونت علمی و فن آوری ریاست جمهوری راه اندازی می شود بارگذاری نمایند.
تبصره ۱: در راستای اجرای آیین نامه اجرائی جزء (۱) بند (الف) ماده (۴۴) قانون برنامه ششم توسعه کشور (موضوع تصویبنامه هیات وزیران به شماره ۱۴۲۸۹۸ /ت ۵۵۷۸۰ هـ مورخ ۲۶ /۱۰ /۱۳۹۷) و همچنین تصویبنامه شماره ۴۴۴۴۰ مورخ ۰۷ / ۰۲ / ۱۳۹۸ شورای عالی انرژی کشور و به منظور پایش بازار و کنترل شدت مصرف انرژی در بخش ساختمان کشور، کلیه فعالین و دستگاه های مسئول طبق آیین نامه موظفند نسبت به بارگذاری اطلاعات بازار در سامانه مشترک ملی پایش اطلاعات انرژی در بخش ساختمان که توسط مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایجاد شده است، اقدام نمایند.
تبصره ۲ : دسترسی لازم برای بارگذاری یا بهره برداری اطلاعات، می بایست توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی برای کلیه اعضای نهاد ایجاد شود.
۲۵– معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با همکاری وزارتین نفت، نیرو و راه و شهرسازی و سازمان حفاظت محیط زیست گزارش عملکرد بازار و گزارش پایش و عملکرد فعالین بازار را هر ۶ ماه یکبار تهیه و به کمیسیون ارائه می نماید.
۲۶– معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مکلف است بصورت سالانه فناوری های نوین حوزه بهینه سازی انرژی و محیط زیست و انرژی های تجدیدپذیر را ضمن ارسال به کمیسیون در تارنمای خود به اطلاع عموم برساند.
۲۷– وزارتین نفت و نیرو با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مکلفند گزارشی منضم به اطلاعات میزان سرمایه گذاری بازار، ارزش ریالی گواهی های به فروش رفته بازار، میزان گواهی های نقد نشده، میزان حامل های تحویل شده در قبال گواهی، میزان صرفه جویی محقق شده و میزان کاهش انتشار آلاینده ها و گازهای گلخانه ای را به صورت سالانه تدوین و به شورای عالی انرژی ارسال نماید.
محمدباقر نوبخت